عملیات کربلای ۴ و ۵؛ زمستان نمناک سال ۱۳۶۵
روزنامه هفت صبح، آرش خوشخو | عملیات کربلای ۴ و ۵ دو عملیات ویژه برای پایان دادن به بن بست جنگ بودند. اسفند ۶۴ ایران، فاو را در منتهی الیه جنوب‌شرقی بصره فتح کرده بود و تلقی بر این بود که تصرف بصره می‌تواند رژیم صدام را سرنگون کند. کربلای ۴ در سوم دی ماه انجام شد اما این عملیات لو رفته بود. عبور هزاران نیروی ایرانی از عرض اروند رود و رسیدن به جزیره ام الرصاص ناکام ماند و عراقی‌ها با کمک‌های اطلاعاتی آمریکا و بخش جاسوسی خود با آمادگی لازم نسبت به تهاجم نیروهای ایرانی واکنش نشان دادند.
از قرار فرماندهان مستقر در منطقه معتقد به لغو عملیات بودند اما هاشمی‌رفسنجانی و محسن رضایی به موفقیت عملیات همچنان امید داشتند. بعد از ۲۴ساعت ناامیدکننده و در یکی از بدترین عملیات نظامی ایران در طول جنگ با هزار شهید و سه هزار مفقود الاثر عملیات متوقف شد. ماجرای ۱۷۵ غواص شهید مربوط به همین عملیات است.
۱۵ روز بعد ایران باردیگر برای تصرف بصره عملیات کربلای ۵ را کلید زد. طرف عراقی حدس نمی‌زد که در فاصله‌ای اینچنین کوتاه شاهد دومین عملیات بزرگ در همان منطقه باشند. عملیاتی بزرگ که با پیروزی‌های غیرمنتظره‌ای در همان روزهای اول مواجه شد. در روز دوم بهمن ایرانی‌ها موج جدیدی از حملات خود را آغاز نمودند که خطوط چهارم دفاعی عراقی را اشغال کرده و توانستند تا ۱۲کیلومتری بصره پیشروی کنند، ساختمان‌های شرق بصره از خطوط مقدم ایران قابل رؤیت بودند.
تلویزیون ایران صحنه‌هایی از این پیشروی و دورنمای شهر بصره را از خطوط ایرانی به نمایش گذاشت. ۹۰درصد جمعیت یک میلیون نفری بصره شهر را ترک کرده بودند. این حال و هوایی بود که شهرهای ایرانی در سال‌های اول جنگ داشتند و حالا مردم دومین شهر عراق طعم ترس و وحشت جنگ را از نزدیک لمس می‌کردند.
آنها اگر می‌توانستند جاده شمال بصره به سمت بغداد را قطع کنند این شهر استراتژیک عراق در محاصره کامل قرار می‌گرفت. نیروی هوایی عراق که در آن زمان برتری هوایی را از آن خود کرده بود به حمایت از نیروهای خود وارد عمل شد. با این حال موشک‌های زمین به هوای ساخت سوئد به‌نام آربی‌اس ۷۰ که ایرانی‌ها در آن زمان به‌تازگی و مخفیانه تهیه کرده بودند، صدمات زیادی را به جنگنده‌های نیروی هوایی عراق وارد نمود.
در عملیات کربلای ۵ نیروهای مسلح ایران توانستند در حدود ۵۰ تا ۶۰ فروند جت جنگنده عراقی را ساقط کنند که این رقم معادل ۱۰درصد از کل هواپیماهای نیروی هوایی عراق در آن زمان را شامل می‌شد. شرایط برای عراقی‌ها به قدری وخیم شده بود که صدام حسین با حضور در بین نیروهایش سرلشگر طالع خلیل رحیم الدوری از لشگر سوم را تنزیل درجه داد و از سمت خود برکنار کرد.
او همچنین چندین نفر از درجه‌داران رده پایین ارتش عراق را توسط جوخه‌های اعدام تیرباران کرد. برای افزایش فشار عراق بسیاری از شهرهای نیمه غربی ایران از جمله تهران، اصفهان، تبریز و قم را بمباران کرد. بمباران شهرهای ایران تلفاتی در حدود ۳۰۰۰ غیرنظامی در پی داشت (از جمله این تلفات شهادت ۳۰ دانش‌آموز در حمله هوایی به مدرسه زینبیه در میانه استان آذربایجان شرقی بود).
در بیستمین روز عملیات یعنی در ۹ بهمن‌ماه عراقی‌ها در موضع تهاجمی قرار گرفتند و خطوط دفاعی ایران را شکستند. به رغم تلفات سنگینی که به ارتش عراق در این عملیات وارد شد و به رغم آزادی ۱۵۰کیلومتر مربع، فتح بصره میسر نشد و از قرار بیش از ۷ هزار شهید برای نیروهای نظامی‌ایران به یادگار ماند.
مهم‌ترین این شهدا حسین خرازی (یکی از فاتحین خرمشهر) فرمانده لشگر امام حسین و اسماعیل دقایقی فرمانده لشگر بدر بودند. ناکامی نسبی این دو عملیات بزرگ برخی فرماندهان و سیاستمداران را به صرافت انداخت که ادامه جنگ با شرایط فعلی غیرممکن است و این آغازی بر پایان جنگ بود. پایانی که یک سال و نیم بعد رخ داد.
