شواهدی بر وجود اجداد ۲۰هزار ساله کرونا

روزنامه هفت صبح، دکتر داریوش فرهود | طبق بررسی‌های دانشمندان، اپیدمی‌های کهن ویروسی را می‌توان از طریق ساز و کارهای سازشی به‌وجود آمده در ژنوم میزبان، شناسایی کرد. مطالعات دیرینه ویروس با استفاده از روش‌های ژنتیکی از طریق بررسی‌های DNA، شواهدی از قدمت ویروس CoviD-19 را تا بیش از ۲۰۰۰۰ سال پیش نشان می‌دهند و خاستگاه اصلی آن را هم نواحی آسیای شرقی تشخیص داده‌اند.

به گفته پژوهشگران، این ویروس می‌تواند سال‌ها در منطقه حکمرانی کند، مگر هرچه سریع‌تر از طریق واکسیناسیون مدیریت و مهار شود. بنابر نظر دکتر دیوید اِنارد (David Enard)، زیست‌شناس دانشگاه آریزونای آمریکا، در مقاله‌ای که در مجله کارنت بیولوژی (Current Biology) به اتفاق تعدادی دیگر از متخصصان این رشته از دانشگاه‌های مختلف آمریکا و استرالیا، چند هفته پیش به چاپ رسیده است، اثرات این ویروس می‌تواند در نسل‌های پیش‌رو در انسان‌های کل جهان باقی بماند.

برای نشان دادن این اثرگذاری طولانی باید ابتدا توضیح بدهم که در طی تاریخ تکامل‌ گونه انسان، انتخاب طبیعی به میزان زیادی منجر به حفظ پروتئین‌هایی شده که به طور فیزیکی با ویروس‌ها واکنش می‌دهند مانند پروتئین‌هایی که در سیستم ایمنی دخیل هستند. این واکنش‌ها منجر به ایمنی طبیعی بدن در برابر دسته‌ای از ویروس‌ها می‌شوند. در پروژه‌ای که توسط دکتر اِنارد و همکاران بر روی ژنوم انسان انجام شد، تعداد ۴۲۰ پروتئین واکنش‌دهنده با ویروس‌ها که می‌توانستند با ویروس کرونا واکنش دهند بررسی شد.

نتایج حاصل از بررسی‌ها نشان داد که یک اپیدمی ویروس کرونا یا ویروس‌های مشابه آن که از منجر به تولید همین پروتئین‌ها می‌شود، در اجداد آسیای شرقی انسان وجود داشته است و ممکن است حدود ۹۰۰ نسل پیش (۲۵۰۰۰ سال پیش) ۴۲ پروتئین واکنش‌دهنده تحت گزینش قرار گرفته باشند و یک پاسخ سازشی هماهنگ را ایجاد کرده باشند.

این مطالعه نشان بارزی از سازش‌پذیری انسان‌های شرق آسیا در ۲۰هزار سال پیش در برابر اجداد این ویروس است. همچنین مطالعات حاکی از آن است این سازش‌پذیری محدود به همان منطقه بوده و این علامت در دیگر نقاط جهان دیده نشده است.به دلیل ظهور موتاسیون‌های مختلف این ویروس از یک طرف و دفاع و سازش ژن‌های انسانی از سوی دیگر، شاید گردش این ویروس را تا یکی دو نسل دیگر هم شاهد باشیم.

از سوی دیگر، به نظر برخی متخصصان ژنتیک تکامل، چنین پیش‌بینی‌هایی برای قدمت این ژن کار آسانی نیست و نمی‌توان به راحتی آن را پذیرفت.من شخصا سال‌ها پیش در یک مجله آلمانی مقاله بسیار مفصلی از بازپخش یک ویروس خفته، توسط یک گروه از غارنوردان، در جریان بازدید از یک غار متروکه چند صد ساله نوشتم که این افراد با تماس با بقایای انسان‌های ساکن غار، ویروس نهفته‌ای را با خود به بیرون انتقال دادند که موجب عفونت‌های انسانی شدید شد.

بنابراین در مورد بسیاری از گونه‌های ویروسی که هر چند سال یک‌بار از نقاط مختلف جهان، به‌ویژه آسیا بازپخش می‌شوند، تجربه کافی وجود دارد. ما تجربه همه‌گیری بیماری‌هایی از سایر نقاط جهان را هم کم نداریم؛ از ایدز گرفته که از ۱۹۸۰ در جهان شیوع پیدا کرد و هنوز درمان قطعی برای آن پیدا نشده تا شیوع بیماری‌های ویروسی دیگر.

من از حدود ۵۰ سال پیش به این‌سو بارها تاکید کرده‌ام که بزرگترین دشمن بشریت، همین بیماری‌های ویروسی هستند که حتی درمان آنها با آنتی‌بیوتیک‌ها هم میسر نیست و دولت‌های جهان، به‌جای کارخانه‌های عظیم و بودجه‌های سرسام‌آور تسلیحات و جنگ‌افزارهای کشتار جمعی، باید همگی توان و ثروت خود را صرف مبارزه با بیماری‌ها کنند و در این مسیر هم‌راستا شوند.

دکتر داریوش فرهود: استاد سابق ژنتیک پزشکی دانشگاه مونیخ
کارشناس رسمی کمیته‌های اخلاق و ژنتیک سازمان جهانی بهداشت- ژنو
عضو دائمی فرهنگستان علوم جهان- ایتالیا