جنجال آفلاتوکسین در شیر پاستوریزه
روزنامه هفت صبح، علی رستگار | آیا بین وجود سم آفلاتوکسین در شیرهای تولید داخل و ذرت‌های آلوده ارتباطی وجود دارد؟
سم آفلاتوکسین در مواد غذایی
روز گذشته در یک برنامه تلویزیونی ادعایی توسط یک کارشناس مطرح شد مبنی بر اینکه شیرهای تولید داخل حاوی سمی‌به نام آفلاتوکسین هستند. با توجه به حساسیت موضوع، ویدئوی این اظهارات در شبکه‌های اجتماعی بازتاب وسیعی داشت، به خصوص که این ادعا از سوی بازرس انجمن بهداشت و ایمنی مواد غذایی ایران مطرح شده.
بهادر حاجی محمدی اعلام کرده که ۳۳ درصد شیرهای پاستوریزه در تهران و بیش از ۶۰ درصد شیر توزیع شده در شهرهایی مثل تبریز و ساری، آلوده به سم سرطان‌زای آفلاتوکسین است. خود کلیدواژه آفلاتوکسین هم با توجه به ماجرای واردات ذرت‌های آلوده به طور کلی حساسیت برانگیز است و حالا این سوال پیش آمده آیا بین واردات ذرت‌های آلوده به آفلاتوکسین که اعلام شد جلوی ورود آنها به کشور به موقع در گمرک گرفته شده و این شیرهای آلوده به همین نوع سم ارتباطی وجود دارد؟
دیروز ماجرا با واکنش فوری سخنگوی سازمان غذا و دارو مواجه شد. کیانوش جهانپور البته وجود این سم در شیرها را به طور مطلق رد نکرد اما تاکید کرد که میزان آن در حد و حدود مجاز است. شنیده می‌شود امروز هم مسئولان وزارت بهداشت قصد دارند از خود تلویزیون درباره این موضوع توضیحات مفصل‌تری ارائه بدهند. از طرفی قبلا هم شایعه وجود روغن پالم و وایتکس در شیر را داشتیم که اولی توسط قاضی‌زاده هاشمی‌وزیر وقت بهداشت تایید شد و دومی‌در حد شایعه باقی ماند. در این زمینه ما نظر انجمن صنایع لبنی ایران را هم جویا شدیم و نکته دیگر اینکه ادعای وجود آفلاتوکسین در شیرهای تولید داخل در سال‌های پیش هم چند مرتبه مطرح شده بود.
*** اصل خبر
روز گذشته بهادر حاجی محمدی، بازرس انجمن بهداشت و ایمنی مواد غذایی ایران با حضور در برنامه سلام صبح بخیر که از شبکه سه سیما پخش می‌شد گفت محققان بررسی کردند و دیدند خیلی از شیرهایی که در داخل کشور تولید و توزیع می‌شود آلوده به سم آفلاتوکسین هستند که منجر به بیماری‌هایی مثل سرطان کبد می‌شود. او آمار شیرهای آلوده در شهرهای مختلف را اینطور گزارش کرد: «تهران ۳۳ درصد، تبریز ۶۲ درصد، اردبیل ۳۳درصد، ساری ۶۰ درصد، مشهد ۵ درصد، شیراز ۱۷ درصد شیرها آلوده هستند.»
او همچنین تاکید کرد که این سم در مقابل حرارت دهی بالا هم مقاوم است و منشا آن خوراک دام‌ها‌ست که در نهایت وارد شیر می‌شود. حاجی محمدی تاکید کرد که ایران بین ۱۰ کشور خاورمیانه از نظر میزان این سم در رتبه آخر قرار دارد. به گفته او پایین بودن سرانه مصرف شیر در کشور باعث شده که این مشکل به چشم نیاید وگرنه اگر به طور مثال سرانه مصرف شیر در کشور ما در حد انگلیس بود فاجعه رخ می‌داد. الان هم بیشتر کودکان در معرض خطر هستند.
*** یک ابهام تازه
بالاتر توضیح دادیم که از چند سال پیش ادعاهای مشابهی در مورد آفلاتوکسین شیر تولید داخل مطرح شده. به طور مثال رئیس مرکز تحقیقات میکروب شناسی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز در سال ۹۴ به خبرگزاری ایسنا گفته بود که آنها در این مرکز تحقیقاتی انجام دادند و به این نتیجه رسیدند آفلاتوکسین ۲۰درصد شیرهایی که در شیراز توزیع می‌شود بالاتر از حد نرمال است.
در سال ۱۳۸۸ هم مقاله‌ای در مجله دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی یزد منتشر شده و نشان داده که ۱۴ درصد شیرهای توزیعی از میزان مجاز آلوده‌تر هستند. از طرفی چندی پیش شایعه شد که ۵۰۰ هزار تن ذرت وارد کشور شده که ۱۲۵ هزار تن از آن به آفلاتوکسین آلوده است. ظاهرا ۱۷شرکت وارد کننده بخش خصوصی از برزیل این محموله را با ارز ۴۲۰۰ تومانی وارد کشور کردند. اجازه ورود این ذرت‌ها اما داده نشد و …
چندی پیش اعلام شد این ذرت‌ها به یک کشور غیرهمسایه صادر خواهد شد. حالا سوال اینجاست آیا بین این ذرت‌های آلوده و فرضیه شیرهای آلوده به آفلاتوکسین ارتباطی وجود دارد و این ذرت‌ها که می‌گفتند جلوی ورود آن گرفته شده خوراک دام‌ها شده است؟ امیر خجسته رئیس فراکسیون مبارزه با مفاسد اقتصادی مجلس دیروز در گفت‌و‌گو با اعتماد آنلاین گفته: «سازمان استاندارد دوهزار بار ذرت‌های آلوده را تست کرده و هر بار سم آن بیشتر شده است. با وجود دستور صریح رئیس‌جمهوری برای تعیین تکلیف و امحای آنها، متاسفانه تاکنون تصمیم قاطعی مبنی بر امحا و از بین بردن ذرت‌های آلوده گرفته نشده است. میلیون‌ها دلار بابت خرید ذرت‌های آلوده هزینه شده و هنوز این ذرت‌ها در انبار بندر امام هستند.»
*** توضیحات سازمان غذا و دارو
کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو دیروز به ادعای وجود سم آفلاتوکسین در مواد لبنی کشور پاسخ داد که بخش‌هایی از آن را در ادامه به نقل از خبرگزاری ایسنا می‌خوانید:
* موضوع سم آفلاتوکسین در مواد غذایی موضوعی جهانی است. حداقل چهار دهه نقل محافل علمی و فنی است و بررسی روند آن در ایران نشان می‌دهد در همه سال‌های اخیر میزان آفلاتوکسین در مواد غذایی از جمله لبنیات و خشکبار روند کاهشی داشته است. متاسفانه هر از گاهی افرادی بدون اشاره به مقدمه و موخره، مطالبی را مطرح می‌کنند که نه تنها کمکی به ارتقای سلامت و سواد سلامت جامعه نمی‌کند بلکه به تشویش اذهان هم می‌انجامد.
* آفلاتوکسین موضوعی است که سال‌ها محل تمرکز و توجه سازمان بهداشت جهانی و فائو و بالطبع نظام سلامت و نهادهای نظارتی کشور بوده است بنابراین موضوع جدیدی نیست. انگار یک کشف جدید باشد و در یک برنامه تلویزیونی زنده افکار عمومی را با آن بمباران می‌کنند، گویی بلایی یک شبه آن هم بر سر مردم ایران نازل شده است.
* آفلاتوکسین یک معضل در مواد غذایی به‌ویژه لبنیات و خشکبار و فرآورده‌های گیاهی است. کشورهای مختلف حد مجاز متفاوتی برای آن در مواد غذایی مختلف دارند و استانداردهای ایران عموما در حد استانداردهای ایالات متحده تعریف شده است، البته استانداردهای اروپایی در این زمینه سخت‌گیرانه‌تر است.
در همه سال‌های اخیر تلاش شده است میزان آفلاتوکسین در محصولات غذایی کاهش یابد و حتی مروری بر مطالعات نشان می‌دهد این میزان در مواد غذایی از جمله لبنیات تولید داخل روند کاهشی داشته است. محصولات غذایی بسته بندی و تولیدی صنایع غذایی و لبنی به مراتب وضعیت بهتری از محصولات فله‌ای و عرضه سنتی دارند.
* بسیاری از محصولات غذایی و لبنی ما با پاس کردن همین استانداردها به خارج از کشور صادر می‌شوند البته هیچکس مدعی حذف آفلاتوکسین نیست اما طرح موضوع به صورت یک جانبه آن هم به‌گونه‌ای که این معضل خاص محصولات غذایی داخلی است و گویی بلایی یک شبه نازل شده بدون اشاره به سوابق و وضعیت سایر کشورها قطعا رفتار اطلاع رسانی درستی نیست.
چنانکه در مطالعات در کشورهای مختلف ۷ تا ۸۴ درصد آلودگی محصولات لبنی و فرآورده‌های گیاهی بسته به زمان و فصل نمونه‌گیری به آفلاتوکسین گزارش شده است. در ژاپن تا ۱۴ درصد، در ترکیه بیش از ۱۲.۴ درصد گزارش شده است علاوه بر آن استاندارد حد مجاز آفلاتوکسین در کشورهای مختلف در محصولات مختلف متفاوت است.
*** واکنش انجمن صنایع لبنی
دبیر انجمن صنایع لبنی در گفت‌و‌گو با هفت‌صبح توضیح داد: « آفلاتوکسین یا به طور کلی توکسین‌ها یک مسئله مربوط به کشور ما یا این منطقه نیست. در تمام کشورهای دنیا روی این مسئله کنترل وجود دارد و نهاده‌های دامی بر اساس استانداردهای مشخصی کنترل می‌شود. در ایران هم علاوه بر سازمان غذا و دارو، سازمان ملی استاندارد و دامپزشکی هم با برنامه‌های مستمر و مشخص کیفیت و سلامت نهادهای دامی و علوفه را کنترل می‌کنند.»
رضا باکری ادامه داد: «این موضوعات برای تخریب ذهنیت مردم مطرح می‌شود وگرنه اگر کسی حرف علمی در این زمینه داشته باشد می‌تواند آن را در آزمایشگاه‌های سازمان استاندارد و غذا و دارو و دامپزشکی پیگیری کند. حداقل کاری که می‌توانستند انجام دهند این بود که گزارش یک‌سال اخیر آفلاتوکسین را از مراجع ذی‌صلاح می‌گرفتند.» باکری در پایان تاکید کرد که انجمن صنایع لبنی این موضوع را با مشاور حقوقی خود مطرح کرده و دادخواستی در این زمینه به قوه قضائیه داده خواهد شد.
