سس؛ فراتر از چاشنی، ضرورت سفره
روزنامه هفت صبح | هنوز هم برای اغلب ما سس به دو دسته سفید و قرمز تقسیم می‌شود. سس قرمز هم یک انشعاب تند مزه را شامل می‌شود اما این تصور چند سالی است که به لطف ورود برندهای قدرتمند به تولید انواع و اقسام سس‌ها در حال تغییر کردن است. حالا تولید کننده‌ها‌ی سس سهم قابل توجهی از بازار صنایع غذایی را به خودشان اختصاص داده‌اند.
برآوردهای بانک مرکزی در سال ۱۳۹۴ نشان می‌داد که گردش مالی بازار سس سالانه ۱۵۰۰ میلیارد تومان است و این چاشنی محبوب ۳ دهم درصد از سبد خرید خانواده ایرانی را تشکیل می‌دهد و هر خانواده ایرانی سالانه حداقل صد و یازده هزار تومان صرف خرید سس کرده است. حالا از آن تحقیق ۵ سال گذشته و طبیعتا با توجه به افزایش قیمت‌ها، بالا رفتن میل خانواده‌ها به فست فود و… این رقم باید چند برابر شده باشد.
*** خرس قرمز آشنا
«بذارین یک خاطره براتون بگم. در سال ۱۳۵۱ که محل نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران تاسیس شد، در اولین نمایشگاه ما شرکت کردیم و یک ظرف بزرگ سالاد پر از سس گذاشته بودیم و شیشه‌های سس رو هم روی قفسه و پیشخوان غرفه چیده بودیم. یکی از اولین بازدیدکنندگان ما خانمی‌بود که مشخصاً شیک و مدرن هم بود و از ظاهرش معلوم بود که از خانواده‌ای مدرن و آشنا به سبک جدید زندگی هستش.
وقتی به غرفه ما رسید یکی از شیشه‌های کوچک سس رو برداشت و درش رو باز کرد و بو کشید و بعد از مسئول غرفه ما پرسید این مالیدنی‌ست؟! که مسئول غرفه براش توضیح داد این سسه و خوردنی‌ست. بعد هم براش توضیح داد که چطور سس رو با سالاد می‌خورن و نمونههای مختلف سس رو به اون داد که بچشه.
منظورم اینه که ما تولید چنین محصولی رو آغاز کردیم که حتی خانوادههای مدرن شهری هم با اون آشنا نبودن. حدود ۲۵ سال بعد یعنی در سال ۱۳۷۵ ما روزی ۱۰۰ هزار شیشه سس مایونز و ۱۶۰ هزار شیشه سس کچاپ تولید می‌کردیم و باز هم جوابگوی بازار نبودیم. ببینین در این فاصله ۲۵ ساله یک دنیا تجربه‌ست. در روز اول ما کار رو با ۱۳ کارگر و یک میلیون تومن سرمایه آغاز کردیم بعداً به هفت کارخانه با بیش از دو هزار کارگر رسیدیم.»
این خاطره را شاهرخ ظهیری، بنیان‌گذار شرکت می‌گوید، شرکتی که هم اولین تولید کننده سس در ایران بود و بسته‌بندی خرسی سس‌ها‌ی کچاپ این شرکت هنوز هم در سطح انبوه تولید می‌شود و مشتری‌ها‌ی خاص و زیاد خودش را دارد، با همه اینها مهرام طی سال‌ها‌ی بعد مجبور شد بخش بزرگی از بازارش را به رقبای تازه نفس و خوش ذوق‌تر واگذار کند که با ایده‌ها‌ی تبلیغاتی خوب، تبلیغات گسترده و بسته بندی جالب تر توانستند جای خودشان را در سبد خرید ایرانی‌ها باز کنند.
*** الویه یعنی دلپذیر
خیلی بعید است که کسی بخواهد سالاد الویه درست کند و زیر لب متن تبلیغ سال‌ها‌ی دور سس مایونز دلپذیر را زمزمه نکند، باز بعیدتر است که این کار را بکند و اطرافیان ادامه شعر را با هم نخوانند. این آگهی تلویزیونی را می‌توان یکی از موفق‌ترین نمونههای تبلیغات تمام سال‌ها‌ی گذشته صدا و سیما دانست و توانست سس مایونز دلپذیر را به بهترین نحو به ایرانی‌ها معرفی کند.
بعد از آن هم گروه صنایع غذایی کدبانو یا همان دلپذیر سعی کرد اعتبار برندش را حفظ کند اما نه چنان که کار خارق‌العاده‌ای رقم بزند و توجه زیادی جلب کند. البته حرکت سال‌ها‌ی اخیر دلپذیر به سمت تولید غذاهای آماده و نیمه آماده، تن ماهی، رب گوجه فرنگی و… هم باعث شده که تمرکز دلپذیر از سس برداشته شود. با این وجود این شرکت ۱۰ مدل سس تولید می‌کند و سس‌ها‌یش جزو ۵ برند پرفروش در بازار ایران است.
*** سس آقای بازیگر
احتمالا حالا سس بیژن شما را یاد تبلیغات گسترده این برند با حضور امین حیایی می‌اندازد، تبلیغی که جزو اولین حضورهای پررنگ یک بازیگر مطرح در آگهی‌ها‌ی بازرگانی تلویزیون محسوب می‌شد. اما بیژن خان مهاجرین که تحصیل کرده آمریکا بوده و در همان ینگه دنیا هم فعالیت‌ها‌ی اقتصادی بزرگی دارد، برند بیژن را ۶۰ سال پیش در ایران ثبت کرد و ادعا می‌کند که اولین تولید کننده سس مایونز در ایران و اولین ارائه کننده خیارشور در شیشه است.
خودش در مورد شروع تولید سس مایونز در ایران می‌گوید که وقتی آمریکا بوده اطلاعاتی درباره رسپی این سس به دست می‌آورد و وقتی سال ۱۳۳۸ به ایران می‌آید کار را با یک همزن و یک کارتن روغن در زیر زمین خانه‌اش شروع می‌کند، بعد از مدتی یک کارگاه کوچک ۳۰ متری در یوسف آباد تهران اجاره می‌کند و کمی‌کار را توسعه می‌دهد. آن روزها شیشه را چهار ریال و درش را دو ریال می‌خریدند و خودشان بدون تکنولوژی خاصی سس درست می‌کردند.
وقتی یکی از رستوران‌ها دو کارتن سس سفارش می‌داد برای مدت‌ها خوشحالی در کارگاه موج می‌زد اما حالا بیژن ۱۵ مدل سس تولید می‌کند و از قضا یکی از اولین برندهایی بود که به عرصه تولید سس‌ها‌یی وارد شد که چندان برای ذائقه ایرانی‌ها آشنا نبود و خانوادههای سطح بالا همیشه نمونههای خارجی آنها را تهیه می‌کردند.
*** تازه رسیده اما موفق
دلوسه را می‌توان یکی از برندهای تازه وارد به بازار سس دانست. برندی که اوایل خواندن اسمش از روی محصولات کار سختی بود تا جایی که بعد از مدتی زیر حرف «واو» یک کسره گذاشته شد تا تکلیف مردم کاملا روشن شود. اینکه دلوسه چطور جرات کرد با وجود غول‌ها‌ی صنعت سس ایران پا به این حوزه بگذارد سوالی است که شاید بتوان جوابش را در بودجه‌ای که این برند برای تبلیغات کنار گذاشته بود،پیدا کرد.
سیاستی که به نظر درست بود و توانست جای سس‌ها‌ی دلوسه را در بازار باز کند اما نکته مهم‌تر تنوع محصولات دلوسه بود که بقیه برندها را تحریک کرد هم در زمینه بسته‌بندی و هم در حوزه تولید سس‌ها‌ی مختلف تحرک بیشتری نشان بدهند اما به نظر می‌رسد که دلوسه نتوانست با همان سرعتی که شروع کرده بود ادامه بدهد چون اگرچه هنوز در بازار خودنمایی می‌کند اما از هر نظر زیر اسم برندهای بزرگ باقی مانده است.
