تاثیر تغییر دامنه نوسان بر آینده سهامداران بورس

روزنامه هفت صبح، احمدرضا نجفی | ‌بورس بعد از یک هفته سقوط متوالی، دیروز ۳۵هزار واحد رشد کرد. درست چند ساعت بعد از تصمیم شورای عالی بورس درباره تغییر دامنه نوسان. این یکی از چهار تصمیمی است که شورای عالی بورس در جلسه فوری روز شنبه برای حمایت از بازار سرمایه گرفته و بر مبنای آن کف ضرر دو درصد و سقف سود شش درصد تعیین شده است. سه تصمیم دیگر مربوط به حجم مبنا، بیمه سهام و افزایش ضریب اعتبار کارگزاری‌ها هستند.

اما هیچ‌کدام به اندازه تصمیم اول حاشیه ندارند. این تغییرات هنوز اجرا نشده اما در کمتر از چند ساعت کلی موافق و مخالف پیدا کرده. مخالفان حرفشان این است که تغییرات جدید تنها در کوتاه‌مدت تاثیر مثبت روی بورس می‌گذارد و اثرات منفی آن خیلی بیشتر است. موافقانی که از تصمیم شورای عالی بورس حمایت می‌کنند می‌گویند نمی‌شود دست روی دست گذاشت تا شاخص هر روز به ارقام پایین‌تری برسد و سرمایه سهامداران از بین برود.

*** چهار تصمیم شورای عالی بورس برای حمایت از بازار سرمایه
جلسه فوری هیات مدیره سازمان بورس در روز جمعه و مصوبه‌هایی که داشت باعث شد شنبه به طور غیرمعمول شاهد تشکیل جلسه شورای عالی بورس با چهار مصوبه برای حمایت از بازار باشیم. انگار رئیس جدید بورس کمر همت بسته تا بالاخره یک‌جایی جلوی ریزش شاخص بورس که حدود شش ماه از آغاز آن می‌گذرد را بگیرد. این چهار مصوبه قرار است از روز شنبه ۲۵بهمن‌ماه در بورس اجرا شود اما همین دیروز شاهد تاثیر چشمگیر این چهار تصمیم در بازار سرمایه بودیم.

اولین و مهمترین تصمیم شورای عالی بورس، تغییر دامنه نوسان است. در بورس ایران قیمت هر سهم روزانه بیشتر از حد تعیین شده نمی‌تواند تغییر داشته باشد. دامنه نوسان در حالت عادی و برای اغلب سهام موجود در بازار روزانه پنج درصد است و این یعنی قیمت هر سهم در روز امکان کاهش بیش از پنج درصدی یا افزایش بیش از پنج درصدی را ندارد.

البته برای برخی نمادها دامنه نوسان متفاوت یک، دو، سه و ۱۰درصدی هم داریم. شورای عالی بورس در مصوبه جدید خود، حداکثر میزان کاهش روزانه قیمت سهام را دو درصد و حداکثر میزان افزایش قیمت سهام را شش درصد تعیین کرده است. این اولین‌بار در بازار سرمایه است که دامنه نوسان به صورت غیرمتقارن تعیین می‌شود و به همان خاطر حواشی زیادی به دنبال داشته. در شرایط عادی دامنه نوسان متقارن است؛ یعنی به هر میزانی که قیمت سهام قابلیت افزایش داشته باشد، به همان میزان هم می‌تواند کاهش پیدا کند اما در دامنه نوسان غیرمتقارن، امکان افزایش قیمت بیشتر از کاهش قیمت‌ها است.

شورای عالی بورس در دومین مصوبه خود به سازمان بورس این اختیار را داد تا متناسب با شرایط، حجم مبنا را تغییر دهد. جزئیاتی درباره این مصوبه منتشر نشده اما باید بدانید حجم مبنا برای هر سهم یک حد نصاب برای معاملات روزانه است. برای مثال قیمت سهام یک شرکت در صورتی تغییر خواهد کرد که معاملات روزانه سهام آن در حد قابل قبولی باشد. این حد نصاب، همان حجم مبنا است و اگر معاملات روزانه سهام کمتر از حجم مبنا باشد، قیمت سهام به طور کامل تغییر نکرده و شرایط خاص خودش را دارد.

سومین تصمیم شورای عالی بورس مجبور کردن تمام شرکت‌های بورسی به انتشار اوراق اختیار فروش تبعی است که همان کارکرد بیمه سهام را دارد. شرکت‌ها با انتشار این اوراق تضمین می‌کنند که در تاریخ مشخص قیمت سهام معادل سود بانکی و کمی بیشتر از آن افزایش پیدا کند. کسانی که سهامشان را بیمه کنند، اگر قیمت سهامشان کاهش پیدا کند می‌توانند در تاریخ معین شده سهام خود را به خود شرکت و بدون ضرر بفروشند. بیمه سهام از شهریورماه اجرایی شده اما تنها چند شرکت اقدام به انتشار اوراق فروش تبعی کرده‌اند و قرار است برای آینده تمام شرکت‌ها به بیمه کردن سهامشان ملزم شوند.

تصمیم چهارم شورای عالی بورس درباره میزان اعتباری است که کارگزاری‌ها می‌توانند به مشتریانشان برای خرید سهام اختصاص بدهند. ابتدای سال هر کارگزاری می‌توانست به اندازه ۱۰درصد دارایی‌های هر سهامدار، به او اعتبار خرید بدهد اما در طول زمان با مصوبات شورای عالی بورس این ضریب افزایش پیدا کرد و حالا به ۶۰درصد رسیده است.

*** واکنش مثبت سهامداران به خبر تغییر دامنه نوسان
سهامداران بورس در اولین روز کاری بعد از مصوبات شورای عالی بورس، به تغییراتی که قرار است به وجود بیاید روی خوش نشان دادند. درحالی که تغییرات قرار است از روز شنبه هفته آینده اعمال شود، دیروز در همان ساعات ابتدایی شروع بازار شاهد هجوم خریداران به بورس بودیم. تقریبا تمام نمادهای شاخص‌ساز حتی آنهایی که روند نزولی سریعی داشتند، دیروز با تشکیل صف خرید مواجه شدند.

بازار سراسر سبزپوش شد و شاخص کل جهش ۳۵هزار واحدی را پشت سر گذاشت. تقریبا ۱۰روز بود که سهامداران بورس دائم پول خود را از بازار خارج می‌کردند و روز گذشته شرایط طوری رقم خورد که شاهد ورود پول جدید توسط سهامداران بورس بودیم. روند نزولی یک هفته‌ای شاخص بورس را از یک میلیون و ۲۵۱هزار واحد تا یک میلیون و ۱۳۵هزار واحد کاهش داده و باید دید آیا روند صعودی روز گذشته می‌تواند در آینده ادامه پیدا کند و شرایط را به حالت عادی برگرداند؟ برخی کارشناسان می‌گویند این صعود کوتاه‌مدت است و در آینده شاهد نتایج منفی تغییرات دامنه نوسان خواهیم بود.

*** چهار دلیل مخالفت کارشناسان با تغییر دامنه نوسان
برخی کارشناسان بورس مدت‌ها است در تلاش هستند تا دامنه نوسان در بورس حذف شود تا روند نزولی بازار سریع‌تر متوقف شود و به شرایط عادی برگردد. کانون نهادهای سرمایه‌گذاری از مخالفان سرسخت محدودیت دامنه نوسان است و پیش از این هم نسبت به اثرات منفی وجود دامنه نوسان اشاره کرده بود. حالا با محدودتر شدن دامنه نوسان، خیلی از کارشناسان نسبت به مصوبات شورای عالی بورس موضع مخالف دارند.

دلیل اول مخالفت با تغییرات ایجاد شده در دامنه نوسان این است که کارشناسان می‌گویند این اتفاق تنها در کوتاه مدت می‌تواند بورس را صعودی کند. به محض لغو این تغییرات و اعلام بازگشت دامنه نوسان به حالت عادی، دوباره شاهد تشکیل صف‌های فروش و ادامه ریزش بورس خواهیم بود.

دلیل دومی که مخالفان دامنه نوسان غیرمتقارن مطرح می‌کنند، تاثیر منفی تغییرات مداوم قوانین است. بعضی کارشناسان اعتقاد دارند در روند نزولی بازار هرچه بیشتر قوانین و دستورالعمل‌ها تغییر کند باعث افزایش نگرانی‌ها و رفتار هیجانی سهامداران می‌شود. همانطور که روز گذشته هم شاهد رفتار هیجانی و تبدیل ناگهانی صف‌های فروش به خرید بودیم.

دلیل سوم، زیر سوال رفتن اصول بازار سرمایه با تعیین دامنه نوسان غیرمتقارن است. بعضی کارشناسان این طرح را مثل دلار ۴۲۰۰تومانی می‌دانند و می‌پرسند اعداد منفی دو و مثبت شش از کجا آمده؟ آنها این تصمیم را غیرکارشناسی شده می‌دانند و می‌گویند در هیچ‌جای دنیا دامنه نوسان غیرمتقارن نداریم.

دلیل چهارمی که بعضی کارشناسان برای مخالفت با تغییرات دامنه نوسان مطرح می‌کنند، جاذبه دامنه نوسان است. در بازار سرمایه زمانی که قیمت سهام به کف یا سقف دامنه نوسان نزدیک می‌شود، به سرعت شاهد تشکیل صف خواهیم بود. در شرایط عادی هر موقع قیمت سهامی بیش از سه درصد تغییر می‌کرد بلافاصله سرعت نوسانات بیشتر و صف خرید یا فروش تشکیل می‌شد.

حالا که دامنه نوسان به منفی دو درصد و مثبت شش درصد محدود شده، اگر سهامی بدون تغییر نسبت به روز گذشته کار خود را آغاز کند، قیمت سهام در مدت کوتاهی نزولی شده و صف فروش تشکیل می‌شود. آنها می‌گویند تغییرات جدید تعداد صف‌های فروش در بازار را افزایش می‌دهد، نقدشوندگی سهام را از بین می‌برد و بعد از این کمتر کسی می‌تواند سهام خود را بفروشد.

*** چهار دلیل موافقت مسئولان بورس با تغییرات دامنه نوسان
مسئولان بازار سرمایه در کنار بعضی کارشناسان از تصمیم‌شان برای تغییر دامنه نوسان به منفی دو تا مثبت شش درصد دفاع می‌کنند و برای این کار دلایل خاص خودشان را دارند. موافقان دامنه نوسان غیرمتقارن می‌گویند این تغییرات از جمله ابزارهایی است که سازمان بورس می‌تواند برای کنترل بازار استفاده کند.

شاخص کل نسبت به نقطه اوج خود نزدیک به نصف شده و در چنین شرایطی شورای عالی بورس باید از ابزارهایی مثل حجم مبنا، دامنه نوسان، محدودیت خرید و فروش بازارگردان‌ها و… استفاده کند. از آنجا که همه این ابزارها پیش از این به کار گرفته شده و نتیجه‌ای نداشتند، حالا باید تصمیمات جدی‌تری برای حمایت از بازار گرفته شود.

دلیل دوم موافقت برخی کارشناسان با دامنه نامتقارن، سیگنال مثبتی است که این اقدام به بازار می‌دهد. شاخص کل یک هفته بدون اینکه اتفاق خاصی افتاده باشد روند نزولی در پیش گرفته بود و نیاز به یک تلنگر برای بازگشت به روند صعودی داشت.برخی کارشناسان می‌گویند سهامداران بورس از تغییرات به وجود آمده استقبال می‌کنند و آن را مثبت می‌دانند. برای همین بود که روز گذشته بازار بعد از ۱۰روز شاهد ورود پول توسط سهامداران بود. در نظرسنجی‌های مختلف کانال‌ها و صفحات بورسی در فضای مجازی هم فعالان بازار نسبت به تغییر دامنه نوسان واکنش مثبت نشان داده‌اند.

دلیل سوم موافقان تغییرات دامنه نوسان این است که محدود کردن میزان کاهش قیمت سهام می‌توان جلوی رفتار هیجانی سهامداران بورس را بگیرد. از آنجا که بورس بعد از چند روز روند صعودی، دوباره مدتی به روند نزولی می‌افتد، با محدود کردن کاهش قیمت‌ها می‌توان تاثیر روزهای قرمزرنگ بورس بر ارزش سهام شرکت‌ها را کاهش داد.

دلیل چهارم کارشناسان، سابقه خوب تغییر دامنه نوسان در بورس است. سال گذشته بعد از ترور سردار سلیمانی، بورس به مدت یک هفته مدام در حال ریزش بود. مسئولان وقت سازمان بورس در آن دوره برای مدت کوتاهی دامنه نوسان را از پنج درصد به دو درصد کاهش دادند. این اتفاق باعث شد سرعت کاهش قیمت سهام کمتر شود و در آن مدت یک هفته‌ای آسیب چندانی به بورس نرسد. این کارنامه درخشان باعث شده خیلی از کارشناسان نسبت به تغییرات جدید دامنه نوسان امیدوار باشند و آن را مثبت ارزیابی کنند.