رونق بازار خرید و فروش پلاسماهای مرغوب کرونایی
روزنامه هفت صبح | اگرچه عده‌ای مثل ناصر ریاحی، رئیس اتاق بازرگانی تهران گفته‌اند که ایران اولین کشوری بوده که درمان بیماران با تزریق پلاسمای بیماران بهبودیافته را شروع کرده اما تاریخ خبرها نشان می‌دهد کشورهایی مانند آمریکا، آلمان و چین قبل از ایران یا حداقل همزمان با ایران شروع به تزریق پلاسما به بیماران نسبتا بدحال کرده‌اند.
انگلستان و فرانسه هم در موج بعدی به این اقدام پیوسته‌اند و حالا تقریبا تمام کشورهایی که با کرونا دست و پنجه نرم می‌کنند چشم امیدشان برای نتیجه بخشی سریع، تزریق مستقیم خون افراد بهبود یافته به بیماران است. چرا؟ چون هر کس که به یک بیماری ویروسی مبتلا شود و نجات پیدا کند، بدنش در برابر عامل آن بیماری آنتی بادی یا پادتن تولید می‌کند و به پلاسمایی که حاوی آنتی بادی ویروس‌ها در خودش باشد می‌گویند پلاسمای هایپر ایمیون یا پلاسمای ویژه و پُرپادتن.
تحقیقات نشان داده که به احتمال زیاد رساندن این پلاسما به بدن کسی که در حال جنگیدن با کروناست می‌تواند به او کمک زیادی کند. دانشمندان می‌گویند این کار حداقل می‌تواند روند بهبود بیماری را سرعت بدهد و همینقدر تاثیر هم خیلی ارزشمند است.
*** پلاسما اهدا کنید، ۱۰۰ هزار تومان بگیرید
برای اینکه خون حاوی پادتن به بدن بیمار برسد اول باید یک بیمار بهبود یافته که شرایط لازم را برای اهدا دارد، پلاسمای خونش را در اختیار آزمایشگاه قرار دهد. جنجال‌های اخیر حول محور خرید و فروش پلاسما هم از همین جا شروع شده است. رئیس سازمان انتقال خون از افراد واجد شرایط که تست کرونایشان مثبت بوده و حداقل دو هفته از بهبودی‌شان می‌گذرد خواست که برای اهدای پلاسمای خونشان به مراکزی که معرفی شده مراجعه کنند تا پلاسما به بیماران نیازمند برسد.
گویا سازمان انتقال خون برای این کار ۱۰۰ هزار تومان هم به افراد اهدا کننده، می‌پردازد که خود رئیس سازمان انتقال خون عقیده دارد، هزینه رفت و آمد آنها است اما عده‌ای دیگر این کار را یک جور صدور مجوز خرید و فروش پلاسما می‌دانند و طی روزهای گذشته حتی خبرهایی منتشر شده که می‌گویند مراکز خصوصی با دادن مبلغ بیشتری (بین ۱۵۰ تا ۴۰۰ هزار تومان) پلاسمای خون اهدا کنندگان را خریداری می‌کنند.
حتی خبرهای تایید نشده‌ای وجود دارد که برخی بیمارستان‌ها برای رساندن پلاسمای بهبود یافته‌ها به بیمارانی که مایل به دریافت پلاسما هستند اما طبق پروتکل‌های درمانی در اولویت دریافت قرار نگرفته‌اند، با آزمایشگاه‌های خصوصی وارد مذاکره می‌شوند و هزینه این کار را از بیماران دریافت می‌کنند. حتی بعضی از رسانه‌ها طی روزهای گذشته از تیترهایی مثل «بنگاه خون بازی» برای تعریف کردن این ماجراها استفاده کرده‌اند اما رئیس سازمان انتقال خون همه اینها را تکذیب می‌کند، غیر از پرداخت ۱۰۰ هزار تومان به افرادی که برای اهدای پلاسمای خونشان به مراکز مجوزدار مراجعه می‌کنند.
پیمان عشقی در مورد دلیل این کار هم می‌گوید: «برخی کشورها بدون اینکه بیمار در جریان باشد خون او را برای استفاده درمانی دریافت می‌کنند اما ما اخلاقا برای اهداکنندگان توضیح می‌دهیم و اعلام می‌کنیم که پلاسمای اهدایی شما برای بیماران مبتلا به کرونا استفاده می‌شود و ممکن است که بیمار را نجات دهد. ضمن اینکه یک ساعت زیر دستگاه می‌مانی.
با این توضیحات سه الی چهار درصد اهداکنندگان منصرف شده و بازمی‌گردند. ما کسی را فریب نمی‌دهیم. به هر بهبودیافته کرونایی که پلاسما اهدا می‌کند، ۱۰۰ هزار تومان می‌پردازیم که هزینه رفت و برگشت و یک ساعت وقتی است که برای اهدای پلاسما صرف می‌کند. در دنیا خیلی بیشتر از این اعداد و ارقام به اهداکنندگان می‌پردازند و نتیجه این می‌شود که در آمریکا ۱۵ هزار اهداکننده پلاسما مراجعه می‌کنند، اما در کشور ما ۱۰۰۰ نفر مراجعه می‌کنند. اگر این اقدام را هم انجام ندهیم و همین میزان اهداکننده هم برای اهدای پلاسما مراجعه نکنند، پاسخ بیماری که بر روی تخت بیمارستان خوابیده است، چه کسی می‌دهد؟»
او ادامه می‌دهد: «پیش از بروز و شیوع بیماری کووید-۱۹ در ایران، همه ما می‌دانستیم که یکی از روش‌های درمانی آن می‌تواند پلاسما درمانی باشد. چینی‌ها این اقدام را زودتر آغاز کرده بودند. همه می‌دانستیم که ۱۰۰ سال است که چیزی به نام پلاسمادرمانی وجود دارد. همین آقایان که امروز انتقاد می‌کنند، از اوایلی که کرونا وارد کشور شد، می‌گفتند چرا پلاسما درمانی نمی‌کنید؟
انگار که یک خروار پلاسما دم دست ماست و ما از آن استفاده نمی‌کنیم! باید پرسید این پلاسما را از چه افرادی باید دریافت کنیم؟ از افرادی که به کرونا مبتلا شده و بهبود یافته‌اند. بر همین اساس در هفته سوم بحران کووید-۱۹ در کشور ما کارآزمایی بالینی پلاسما را با همکاری سازمان انتقال خون ایران و انجمن خون و سرطان کودکان و در ابتدا در بیمارستان بقیه‌الله تهران آغاز کردیم.»
البته تمایلی نداشتم که سازمان انتقال خون مستقیما وارد اسم کووید-۱۹ شود. زیرا دچار کاهش اهدای خون شده بودیم و اگر اعلام می‌کردند که انتقال خون، خون کوویدی جمع‌آوری می‌کند، با کاهش اهدای خون مواجه می‌شدیم. در نتیجه بخش خصوصی کمک کرد. کمک بخش خصوصی در چنین طرح‌هایی اقدامی‌مرسوم است. تمام دنیا می‌دانند که گاهی بخش خصوصی اسپانسر یک طرح تحقیقاتی می‌شود. بخش خصوصی هم بدون شرط و درخواست با ما همکاری کرد. البته در نهایت سازمان انتقال خون هم با توجه به نیاز زیاد بیماران به پلاسما، وارد کار شد.
*** یک راه حل قدیمی
شاید فکر کنید حالا که بحران کرونا پیش آمده و سیستم درمانی نیاز مبرم به دریافت خون از افراد بهبود یافته واجد شرایط دارد، به مراجعه کننده‌ها پول پرداخت می‌شود اما اشتباه می‌کنید چون نزدیک به
۱۵ سال است که در ایران در ازای گرفتن پلاسما از افراد، به آنها مبلغی داده می‌شود. این مبلغ از ۲۰ هزار تومان شروع شد و این اواخر به ۶۰ هزار تومان هم رسیده بود.
جالب اینکه چون افراد می‌توانند ماهی دو بار این کار را انجام بدهند، بعضی از خانواده‌ها به این کار به چشم یک درآمد پایدار نگاه می‌کرده‌اند. بعضی‌ها هم که از نظر موجود بودن آنتی بادی در خونشان، خون ویژه‌تری داشته‌اند، مبلغ بیشتری دریافت می‌کرده‌اند. چنین کاری در دنیا هم سابقه ۵۰ ساله دارد.
البته تا قبل از شیوع کرونا، پلاسمایی که از اهدا کننده‌ها دریافت می‌شد مستقیم به بیماران تزریق نمی‌شد بلکه بیشتر برای جداسازی اجزا و تولید محصولات دارویی استفاده می‌شد اما حالا پلاسمای افرادی که کرونا گرفته و بهبود یافته‌اند، مستقیما به بیماران تزریق می‌شود و برای تولید دارو استفاده نمی‌شود چون شناخت درستی از این ویروس وجود ندارد.
*** بازار سیاه در آمریکا و حتی مصر
گویا پیچیدن خبر خرید و فروش پلاسمای بهبود یافته‌ها مختص ایران نیست و اوضاع در بعضی از کشورها عجیب‌تر هم هست مثلا در آمریکا که بخش بزرگ سیستم انتقال خون در دست بخش خصوصی است حتی تا ۲۰۰ دلار هم در ازای دریافت پلاسمای خون به بهبودیافته‌ها پرداخت می‌شود. اینطور که روزنامه نیویورک تایمز اعلام کرده هرچه غلظت پادتن موجود در پلاسما بیشتر باشد قیمت آن هم افزایش پیدا می‌کند. مشابه این وضعیت در مصر هم گزارش شده است. چند روز پیش وزارت بهداشت مصر اعلام کرد که بازار سیاه پلاسمای بهبود یافته‌ها در این کشور راه افتاده است و آنها به آزمایشگاهی که بیشترین رقم را پرداخت کند پلاسما می‌دهند.
