راهنمای نخریدن گنجشک بهجای قناری!
روزنامه هفت صبح، احمدرضا نجفی| هیچکس نمیتواند بگوید قیمت سهام در بورس حباب دارد یا نه. شرکتهایی در بورس پیدا میشوند که صرفا روی کاغذ نام آنها را میشناسیم اما سهامشان در بورس یکهتازی میکند. در طرف مقابل گرانی دلار باعث شده سودآوری خیلی از شرکتها افزایش چشمگیر پیدا کند و باعث ارزشمند شدن سهامشان شود. تنها راه چاره، بررسی تکتک شرکتها برای پیدا کردن سهام ارزنده است. ولی چنین کاری ماهها زمان میبرد و کلی دانش و اطلاعات حسابداری لازم دارد. با این حال جای ناامیدی نیست.
اطلاعات تابلوی نمادها تا حد زیادی میتواند ما را در تخمین ارزش واقعی سهام شرکتهای بورسی کمک کند تا بتوانیم حبابهای بازار را شناسایی کنیم. توجه داشته باشید که این صرفا تخمین است و نمیتوان به طور دقیق روی آن حساب باز کرد. با این حال وقتی تخمین شما از ارزش واقعی سهام یک شرکت نشان داد سهام ارزنده نیست، شاید بهتر باشد ریسک نکنید و سراغ سهامی بروید که دست کم از این آزمون نه چندان دقیق، سربلند بیرون بیایند.
*** روش تخمین ارزش سهام صندوقهای سرمایهگذاری
پیدا کردن ارزش واقعی واحدهای صندوقهای سرمایهگذاری راحتتر از بقیه سهام بورسی است، چراکه قیمت NAV ابطال هر صندوق را میتوان در تابلو نماد آن پیدا کرد. مثلا در آخرین روز معاملاتی هفته گذشته یعنی چهارشنبه، ارزش NAV ابطال صندوق سهامی آگاس روی تابلوی این نماد ۱۶هزار و ۸۴۷تومان اعلام شده است.این رقم صرفا روی تابلوی صندوقهای سرمایهگذاری قابل مشاهده است و به سهامداران نشان میدهد ارزش وقعی هر واحد صندوق سرمایهگذاری چقدر است.
باید توجه داشته باشید که لزوما قیمت واحدهای صندوق سرمایهگذاری با ارزششان یکسان نیست. مثلا در همان روز معاملاتی، قیمت سهام آگاس به کمتر از ارزش واقعی آن رسیده بود و معاملات روی قیمت ۱۶هزار و ۲۶۹تومان انجام میشد. این مورد میتواند یکی از نشانههای مثبت برای خرید واحدهای یک صندوق سرمایهگذاری باشد، اما باید روند پیش روی صندوق را هم در نظر بگیرید. مثلا اگر پیشبینیها نشان دهند که در روزهای آینده صندوق روند نزولی داشته باشد، معامله آن با قیمتی کمتر از ارزش واقعی میتواند توجیه داشته باشد. در طرف مقابل اگر صندوق در مسیر رشد باشد، خیلی از خریداران به قیمتی بالاتر از ارزش واقعی واحدها رضایت میدهند.
*** روش تخمین ارزش سهام شرکتهای سرمایهگذاری
شرکتهای سرمایهگذاری شرایط متفاوتی نسبت به صندوقها دارند. این شرکتها خارج از بورس فعال هستند و صرفا سهامشان در بورس دست به دست میشود. برای همین روی تابلو نماد آنها خبری از NAV ابطال نیست. از جمله معروفترین آنها میتوان به شرکت سرمایهگذاری تامین اجتماعی، شستا اشاره کرد. برای تخمین ارزش سهام این شرکتها باید دست به دامن گزارشهای صورت مالیشان در سامانه کدال شویم.
این سامانه تمام اطلاعاتی که لازم است درباره یک شرکت بدانید را در اختیارتان میگذارد. از گزارشهای صورت مالی، تا افشای اطلاعات با اهمیت و اطلاعیههای مجمع عمومی همه شرکتها در Codal.ir قابل مشاهده است. در گزارش فعالیت شرکتهای سرمایهگذاری، پرتفوی یا همان سبد شرکت سرمایهگذاری بهطور کامل بررسی میشود. توجه داشته باشید که داراییهای یک شرکت سرمایهگذاری مبنای تعیین ارزش سهام آن نیست، بلکه باید ببینیم این شرکت چقدر از سرمایهگذاری سود کسب کرده. برای همین باید در گزارشهای مالی دنبال ارقام مربوط به ارزش افزوده پرتفوی بورسی و غیربورسی بگردیم.
این رقم برای شرکتی مثل شستا ۷۴٫۷هزار میلیارد تومان از پرتفوی بورسی و حدود ۴۵٫۳هزار میلیارد تومان از پرتفوی غیربورسی است. جمع این دو رقم یعنی ۱۲۰هزار میلیارد تومان، کل درآمدی است که شستا در آخرین صورت مالی خود آن را گزارش کرده است. به این رقم باید حقوق صاحبان سهام را هم اضافه کنیم که برای شستا ۱۱٫۱هزار میلیارد تومان است. با این حساب کل سهام شستا در مجموع ۱۳۱هزار میلیارد تومان ارزش دارد.
وقتی این رقم را در تعداد سهام شستا یعنی ۸۰میلیارد سهم تقسیم کنیم، ارزش هر سهم شستا حدود هزار و ۶۳۷تومان تخمین زده میشود. قیمت هر سهم این شرکت در روز عرضه اولیه ۸۶۰تومان بود و این رقم درحال حاضر به هزار و ۵۰۰تومان رسیده است. توجه داشته باشید که این محاسبات بر اساس آخرین گزارش صورت وضعیت پرتفوی، مربوط به پایان اسفند ۹۸ بود. اگر آخرین گزارش منتشرشده مربوط به ماهها قبل باشد، چارهای جز استفاده از روش سوم برای تخمین ارزش واقعی سهام شرکتهای سرمایهگذاری پیش رویمان نیست.
*** روش تخمین ارزش سهام شرکتهای صنعتی
کارخانهها مثل شرکتهای سرمایهگذاری سبد سهام ندارند. آنها یک خط تولید دارند که بعد از هزینه مواد اولیه و حقوق کارگران، محصولی را روانه بازار میکنند و از اختلاف قیمت فروش و هزینه تمامشده، سود کسب میکنند. حسابدارهای کارخانه در صورتهای مالی، وضعیت فروش شرکت و هزینههای تمامشده برای تولید را اعلام میکنند و نهایتا سودی که کارخانه کسب کرده، مشخص میشود. احتمالا تا حالا چشمتان به EPS در تابلو هر نماد افتاده است.
این رقم نشاندهنده سود شرکت به ازای هر سهم است. اگر این رقم منفی باشد، نشان از زیانده بودن کارخانه دارد. از نمونه چنین شرکتهایی میتوان به ایرانخودرو با EPS منفی ۳۸تومان و سایپا با EPS منفی ۱۹تومان اشاره کرد. هرچه این رقم مثبت و بزرگتر باشد نشان از بیشتر بودن سود محققشده شرکت دارد. باید توجه داشته باشید که شرکتهای صنعتی برخلاف شرکتهای سرمایهگذاری، علاوه بر سود محققشده داراییهای ارزشمندی مثل برند، کارکنان متخصص، سهم بازار و … دارند. با این حساب نباید سهامشان را صرفا براساس سود محققشده تخمین زد. شاخص P/E در اینجا به کمکمان خواهد آمد.
P/E یکی دیگر از ارقام قابل مشاهده روی تابلوی هر نماد است که نشان میدهد قیمت فعلی سهام چندبرابر سود محقق شده است. عموما گروههای صنعت P/E خاص خودشان را دارند. مثلا میانگین این شاخص برای پالایشگاهها، ۲۰٫۸ است. چنین رقمی نشان میدهد، قیمت سهام پالایشگاهها باید حدود ۲۱برابر سود محققشده آنها باشد. سهام شرکتی که P/E آن کمتر از همگروهیهایش باشد، ارزندهتر است. باید توجه داشته باشید بهتر است P/E گروههای مختلف را باهم مقایسه نکنید، چراکه هر صنعت مشخصات مخصوص خودش را دارد.
هرچه P/E یک شرکت بیشتر از همگروهیهایش باشد، میتوان نتیجه گرفت سهام با قیمت بالاتری نسبت به ارزش آن معامله میشود. این شاخص شاید بتواند در برخی گروهها برای تخمین ارزش واقعی سهام شرکت کمکمان کند. مثلا شرکت لاستیک یزد که چهارشنبه هفته گذشته وارد بورس شد، دارای EPS حدود ۲۳۱تومان است. از آنجا که P/E گروه صنعت لاستیک و پلاستیک بهطور میانگین ۵۶٫۸ است، میتوان نتیجه گرفت سهام پیزد تا ۵۶٫۸برابر رقم ۲۳۱تومان، یعنی ۱۳هزار و ۱۰۰تومان توانایی رشد در بلندمدت دارد. قیمت در نظر گرفته شده برای عرضه اولیه پیزد چهارهزار و ۳۵تومان بود.