درباره پرویز مشکاتیان به مناسبت تولدش
روزنامه هفت صبح، صوفیا نصرالهی | آخرین کنسرت پرویز مشکاتیان در تالار بزرگ وزارت کشور برگزار شد. طراح صحنه کنسرت، عباس کیارستمی بود و پشت مشکاتیان و هرکدام از نوازنده‌ها عکسی از یک درخت سرو بود و روی سن برگ‌های درختان. یک طراحی صحنه مینی‌مال بود برای اجرای استادی که اتفاقا ملودی‌هایش مینی‌مال نبودند.
پرویز مشکاتیان نه فقط نوازنده چیره‌دستی بود که یکی از آهنگسازانی است که نامش در موسیقی سنتی ایران جاودانه مانده است. مشکاتیان اردیبهشت سال ۱۳۳۴ در نیشابور متولد شد. این‌روزها هم تلاقی تولد اوست و هم روز بزرگداشت حکیم و شاعر بزرگ همشهری‌اش، عمر خیام. از سنین کودکی نزد پدرش که با ویولن و سنتور و سه‌تار آشنایی داشت موسیقی را آموخت.
در ۲۰سالگی وارد دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران شد و نورعلی‌خان برومند و داریوش صفوت اساتیدش بودند. بعدتر با نوازندگی سنتور تبدیل به یکی از ارکان مهم مرکز حفظ و اشاعه موسیقی شد. اما اتفاق بزرگی که در زمینه موسیقی رقم زد، سال ۱۳۵۶ با تاسیس گروه عارف بود. حسین علیزاده هم از اعضای گروه بود و محمدرضا لطفی بنیانگذار گروه شیدا هم در آلبوم‌های چاووش همکاری می‌کرد.
سال ۱۳۵۶ موسیقی سنتی ایران در اوج شکوفایی‌اش بود. ابتهاج در رادیو از گروه عارف حمایت می‌کرد. بعد از واقعه شهریور ۱۳۵۷ مشکاتیان از رادیو استعفا داد. تصنیف مرا عاشق با صدای شهرام ناظری(روی شعری از مولانا) و چهارمضراب شورانگیز و قطعه نغمه در دستگاه شور، تصنیف ایرانی(با صدای شجریان در چاووش ۶)، قطعه ده‌ضربی چهارگاه به نام پیروزی و تصنیف رزم مشترک(باصدای شجریان در آلبوم چاووش ۷)، و نیز اجرای قطعه در قفس استاد ابوالحسن صبا با تنظیم حسین علیزاده در همین آلبوم از دیگر فعالیت‌های مشکاتیان در این دوره بود.
پس از این دوره مشکاتیان همکاری خود را با محمدرضا شجریان را پی می‌گیرد که حاصل آن آلبوم‌های سر عشق(در ماهور)، بیداد(دستگاه همایون)، بر آستان جانان(در شور و بیات ترک)، نوا(مرکب‌خوانی در دستگاه نوا)، دستان(در دستگاه چهارگاه) و نیز اجرای کنسرت‌های برون‌مرزی به‌همراه شجریان در کشورهای اروپایی است که تا سال ۱۳۶۶ به طول انجامید.
از سال ۶۷ مشکاتیان همکاری خود با خوانندگان دیگری را هم در دستور کار خود قرار می‌دهد که شهرام ناظری(آلبوم لاله بهار)، علی جهاندار(آلبوم صبح مشتاقان)، علیرضا افتخاری(مقام صبر)، ایرج بسطامی(موسم گل، افشاری مرکب، مژده بهار، وطن من)، علی رستمیان و حمیدرضا نوربخش(کنسرت گروه عارف) از جمله آنها بوده‌اند.
*** آستان جانان / سال انتشار: ۱۳۶۴ / خواننده: محمدرضا شجریان
در سال ۱۳۶۲ در سفارت ایتالیا در تهران اجرا و در سال ۱۳۶۴ منتشر شد. از همکاری‌های درخشان محمدرضا شجریان و پرویز مشکاتیان. قطعه «آستان جانان» مشهورترین قطعه آلبوم است که نامش را روی کل آلبوم هم گذاشتند. اشعار این آلبوم اثر حافظ و باباطاهر هستند. خود «آستان جانان» یکی از غزل‌های مشهور حافظ است. ناصر فرهنگ‌فر در این قطعه تنبک زده و مشکاتیان هم آهنگسازی و هم نوازندگی سنتور را برعهده دارد. بر آستان جانان گر سر توان نهادن/ گلبانگ سربلندی بر آسمان توان زد
*** بیداد / سال انتشار: ۱۳۶۴
اوایل انقلاب که کارهای موسیقی عموما شور انقلابی در خود داشت، گروه چاووش که آن زمان تمامی بزرگان از مشکاتیان تا لطفی را در خود داشت، هفت آلبوم منتشر کرد که در آنها تصنیف‌های مشهور ایران ای سرای امید(سپیده)، برادر نوجوونه و بازخوانی تصنیف از خون جوانان وطن، به همین دوره بر می‌گردد. با گذشت چندسال گروه چاووش از هم پاشید و به دو گروه بزرگ شیدا و عارف تقسیم شد.
محمدرضا لطفی سمت شیدا رفت و پرویز مشکاتیان سرپرستی عارف را به‌دست گرفت. در آلبوم «بیداد» مشکاتیان فرصتی فراهم کرده تا شجریان بتواند توانایی‌اش را در آواز به رخ بکشد. بخش اول در دستگاه همایون و با آهنگسازی پرویز مشکاتیان است و بخش دوم در همایون و شور و با نوازندگی تار توسط غلامحسین بیگجه‌خانی. اشعار این آلبوم از سروده‌های حافظ و سعدی هستند.
یاری اندر کس نمی‌بینیم/ یاران را چه شد
*** دستان / سال انتشار: ۱۳۶۷
آلبومی در دستگاه چهارگاه که توسط گروه عارف اجرا شد و محمدرضا شجریان هم خواننده آن بود. مشهورترین قطعه این آلبوم مربوط به غزل «صبح است ساقیا» است. قطعه مشهور دیگر این آلبوم «چکاد» است. اشعار این آلبوم از سعدی و حافظ است. قطعه چکاد یکی از شاهکارهای پرویز مشکاتیان است.
خود مشکاتیان در مورد چگونگی ساخت این اثر گفته بود: «چندین‌سال پیش بنا به قرار هرساله، چندروزی را در دامنه دماوند و کنار دریاچه لار چادر زده بودیم و بهره‌مند از نعم خداوندی جاری در این دشت باشکوه. شب را در کنار آتش به اصطلاح سرخ‌پوستی تا پگاه بیدار ماندم و زمانی که یاران مهیا شدند که به رودخانه بزنند برای قزل‌آلای خال‌قرمز، کاغذ و قلم را آماده نوشتن نمودم. بر پیشانی کاغذ نوشتم «چکاد». عزیزم رضا، یکی از بچه‌های بومی را گذاشت که از من پذیرایی کند. من نیاز به سکوت داشتم چون چکاد را روی کاغذ و بدون ساز شروع کردم. پسرِ مش‌احمد اولین‌بار بود که خط نُت را می‌دید و مدام از من می‌پرسید که به چه خطی و چی می‌نویسم.
من گفتم به خط میخی وقایع سفر را می‌نویسم. زمانی که از من خواست نوشته را برایش بخوانم، ناگزیر شدم برای خرید به پلور بفرستمش تا بتوانم کار را ادامه دهم. شب که برگشت، بوسیدمش و با عذرخواهی معاشرتمان را ادامه دادیم ولی او دریافته بود که به‌دنبال نخودسیاه رهسپار شده است. چکاد که قرار بود مقدمه دماوند(شعر ملک‌الشعرای بهار) شود، خود بی‌کلام ادامه یافت و مقدمه «دستان» شد.»
*** چاووش ۷ / سال انتشار: ۱۳۵۸
در ساخت موسیقی این اثر محمدرضا لطفی، پرویز مشکاتیان، هوشنگ کامکار و حسین علیزاده همکاری داشتند. آلبومی که با همکاری گروه شیدا و عارف ساخته شد و هم محمدرضا شجریان و هم شهرام ناظری خوانندگان برخی از قطعات آلبوم بودند. قطعات مشهور «سپیده» و «رزم مشترک» با صدای شجریان و آهنگسازی مشکاتیان مربوط به این آلبوم است. این آلبوم به مناسبت بزرگداشت اولین سالگرد انقلاب اسلامی ایران منتشر شد. به‌جز مشکاتیان برخی از قطعات این آلبوم را محمدرضا لطفی و هوشنگ کامکار ساخته‌اند اما بدون شک تعدادی از بهترین قطعات مشکاتیان در مقام آهنگساز به‌خصوص در زمینه تصنیف در این آلبوم است.
همراه شو عزیز، همراه شو عزیز/ تنها نمان به درد، کاین درد مشترک/ هرگز جدا جدا، درمان نمی‌شود
*** مژده بهار / سال انتشار: ۱۳۷۱
آلبومی که مشکاتیان به‌همراه آواز ایرج بسطامی به بازار داد. این آلبوم شامل ۱۱قطعه است که همگی توسط گروه عارف اجرا شده‌اند. مرحوم ایرج بسطامی پیش از آن یک‌بار تجربه همکاری با مشکاتیان را در آلبوم افشارفی مرکب یافته بود. قطعه «خزان» در این آلبوم یکی از بهترین کارهای مشکاتیان است. به گفته خود مشکاتیان او از ریختن برگ درختان در پاییز برای ساخت این قطعه الهام گرفته بود. البته اصل قطعه الهام‌گرفته از موسیقی نواحی خراسان بود. مشکاتیان ملودی محدود آن را برداشت و تبدیل به قطعه‌ای ۷-۸ دقیقه‌ای کرد.
