داستان حضور بیاجازه سه قدرت بزرگ در تهران
روزنامه هفت صبح، آرش خوشخو | محمدرضای ۲۲ ساله از بدو سلطنتش با مشکلات داخلیاش با خواهر دوقلو و عروس جوان مصریاش دست به گریبان بود و کشوری که در اشغال قوای متفقین قرار داشت. سیستم شبه دموکراسی تازه نفس و رها شده از دیکتاتوری رضاخان اجازه ثبات را از کشور گرفته بود.
نخست وزیرها در دورههای کوتاه شش ماهه و ۹ ماهه به مسند قدرت میرسیدند و مجلس هم چندان توجهی به دربار نمیکرد. ماجرا از آنجا سختتر شد که سه رهبر بزرگ کشورهای متفقین در آذر ماه سال ۱۳۲۲ (نوامبر ۱۹۴۳)برای ملاقات با یکدیگر عازم تهران شدند بیآنکه به دولت ایران اطلاعی بدهند. رفتار تحقیرآمیز کشورهای پیروز با یک دولت مغلوب.
تنها در روز ورود این مقامات بود که به سهیلی نخست وزیر وقت اطلاع داده شد. نخست وزیر وقت ایران سهیلی این گونه ماجرا را روایت کرده است: ابتدا از طریق کاردار شوروی در تهران در جریان برگزاری این اجلاس در تهران قرار گرفتم. «روز ۴ آذر استالین و روز ۵ آذر روزولت و چرچیل وارد تهران شدند. کنفرانس مشترک آنان روز ۶ آذر شروع شد.
روز هفتم آذر نشست محرمانه آنان در سفارت شوروی جریان داشت، روز نهم این نشست خاتمه یافت و اعلامیه مشترک آنان منتشر شد و روز دهم رهبران هر سه کشور از ایران خارج شدند.» محل کنفرانس و همین طور اقامت سران هم به سفارت روسیه منتقل شده بود تا از دسترس دولت ایران کاملا دورباشد. در طی این کنفرانس روزولت و چرچیل حتی به ملاقات محمدرضا نرفتند و در همان سفارت روسیه شاه ایران را به حضور پذیرفتند.
چرچیل نخستوزیر انگلستان تنها برای چند دقیقه در حیاط سفارت شوروی با شاه دیدار کرد که به یک سلام و احوالپرسی و گرفتن عکس ختم شد. در ملاقات با روزولت نیز محمدرضا پهلوی درخواست کرد پدرش را از جزیره موریس به نقطه دیگری که آب و هوایی بهتر داشته باشد تبعید کنند. هرچند رفتار استالین با شاه جوان در ظاهر محترمانهتر به نظر میرسید و پذیرفت در ضیافت شام وی در کاخ سعدآباد شرکت کند.
سران متفقین در دومین روز حضور بیاجازه در تهران، علاوه بر تصمیمگیری برای جهان پس از جنگ جهانی دوم، تولد ۶۹ سالگی چرچیل را جشن گرفتند. در این جشن، چرچیل شمشیر استالینگراد را که یک شمشیر تیغه بلند دولبه تشریفاتی است از طرف جرج ششم، پادشاه بریتانیا به جوزف استالین رهبر اتحاد جماهیر شوروی اهدا کرد که با استقبال وی و فرانکلین روزولت روبهرو شد.
تصمیمات این کنفرانس سرنوشت جنگ را تعیین کرد. تصمیم نهایی برای ورود آمریکا به نبرد در اروپا از سمت شمال فرانسه و همین طور ایجاد پل پشتیبانی نظامی و غذایی از روسها از طریق خلیج فارس و راهآهن ایران. در بیانیه انتهایی کنفرانس بر احترام به تمامیت ارضی ایران تاکید شده بود اما به نظر میرسید خیلی هم در این مورد سختگیری وجود نداشته باشد!
در همین کنفرانس است که استالین خواستار تصمیم درباره منابع نفتی و انرژی ایران میشود اما چرچیل موقتا مخالفت میکند. اما فکر نکنید که داستان به همین شکل پایان میپذیرد. در همین دوران اشغال است که روسها آرام آرام فرقه دموکرات آذربایجان را به عنوان اهرم فشار برای تصاحب منابع نفتی شمال ایران شکل میدهند.
سه ماه پس از کنفرانس تهران در اسفند ماه ۱۳۲۲ دو هیأت انگلیسی و آمریکایی از جانب شرکتهای نفتی شوکونی واکیوم و سینکلر آمریکایی و شرکت رویال داچشل انگلیسی هلندی به تهران آمدند و هر دو خواستار دریافت امتیاز نفت در نواحی جنوب شرقی ایران شدند. کنفرانس تهران به رغم میزبانی از سه قدرتبرتر دنیا تجربه خوشایندی برای کشور ایران محسوب نمیشود.