حاشیهای دیگر و باز هم اسم تریاک در کنار کرونا
روزنامه هفت صبح | «معتادا نمیگیرن»؛ این جمله فراتر از یک ویدئوی بامزه بود و چندماه بعد از آنکه پای کرونا به ایران رسید، شایعه شد که مصرف مخدر و کلا دودیجاتی مثل تریاک و سیگار میتواند ریسک ابتلا به کرونا را کم کند یا حتی به درمان کسانی که کرونا گرفتهاند کمک کند. مدتها طول کشید که این حرفوحدیثها فروکش کند، تا اینکه حالا میشنویم تریاک یکی از مواد موثر داروی گیاهیای است که با هدف بهبود حال کروناییها تولید شده و مجوز هم گرفته است. البته این اولین حاشیه داروی آلرگارد نیست، اما فعلا فقط میخواهیم به وجود تریاک در آن بپردازیم.
*** آنقدر نیست که نگران باشیم
وجود تریاک در آلرگارد موضوعی است که تولیدکنندههای این دارو چندان رغبتی به خبریشدنش نداشتند، به همین دلیل هم در تبلیغات رسمیای که برای آن شده، مواد تشکیلدهندهاش عصاره گیاه سیر، مرزه، رازیانه، گلپر، آویشن و گل میخک اعلام شده، اما وقتی به اسنادی که در مرکز ثبت کارآزمایی بالینی در مورد این دارو وجود دارد مراجعه میکنیم، میبینیم که عبارت «مقدار کمی اپیوم» در آنها دیده میشود.
موضوعی که باعث شده بعضیها نگران مصرف این داروی گیاهی شوند که چند ماه پیش کیانوش جهانپور خبر مجوز گرفتن آن را اعلام کرد، اما بهجای وزارت بهداشت، این مدیرکل درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر است که در مورد ماجرا توضیح میدهد و میگوید: «تا جایی که ما فهمیدهایم، مقداری تریاک یا فرآوردههای آن در این دارو وجود دارد، اما بنابر ادعای سازمان غذا و دارو، غلظت تریاک این شربت در حدی نیست که شربت تریاک تلقی شود».
رضا تویسرکانمنش ادامه میدهد: «سازمان غذا و دارو ادعا کرده است که میزان تریاک در این شربت بسیار رقیق شده و میتواند برخی از علائم کرونا مانند سرفه و درد را مدیریت کند.»شربت آلرگارد که آذر ۹۹ مجوز تولید ۲۵ هزار واحد در روز را از سازمان غذا و دارو کسب کرده و بنا بر ادعای تولیدکنندگان آن، تا ۹۹ درصد به درمان بیماران کرونایی کمک کرده است، اما حالا بیشتر از اینکه خاصیت درمانیاش مورد توجه باشد، باعث شده که دوباره تاثیر تریاک روی بیماری کرونایی سر زبانها بیفتد.
*** چرا تریاک؟
به محض اینکه خبرهای مربوط به وجود تریاک در این داروی گیاهی منتشر شد، دوباره متخصصان مختلف مجبور به اظهارنظر و رد تاثیر این مخدر روی درمان کرونا شدند؛ مثلا مینو محرز، عضو کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا باز هم تاکید کرد که هیچ تحقیقی در دنیا ثابت نکرده که تریاک میتواند بر درمان کرونا موثر باشد. با این وجود بههرحال هرکسی که از ماههای اولیه شیوع کرونا شاهد این غائله بوده، دچار تردید میشود که اگر هیچ ارتباطی بین کرونا و تریاک نیست، چرا اینهمه دربارهاش حرف زده میشود و اصلا چرا سروکلهاش در دارویی که ادعای درمان کرونا را دارد پیدا شده؟
دکتر خویی، رئیس پردیس داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران، در جواب این سوال میگوید: «اول این را بگویم که قطعا دانشمندان در سرتاسر دنیا تشنه پیدا کردن درمان کرونا هستند و کسی نمیخواهد خاصیت جادویی یک ماده را از بقیه پنهان کند و اصولا علم داروسازی با کسی تعارف و ملاحظه ندارد.
بنابراین اگر واقعا تریاک در درمان کرونا موثر بود، طی این ۱۵،۱۴ ماهی که از همهگیری کووید-۱۹ میگذرد، دانشمندان ردپای این تاثیر را میگرفتند. پس اینکه شما میگویید چرا اسم این دوتا کنار هم شنیده میشود، بیشتر یک کار رسانهای است و درحالحاضر در دنیای پزشکی اسم این دوتا کنار هم وجود ندارد، اما اگر بخواهم احتمالات را در مورد دلایل وجود اپیوم یا همان تریاک در این داروی گیاهی بررسی کنم، میتوانم حدسهایی بزنم.
به طور کلی گیاه اوپیوم که محصول آن مادهای به نام تریاک است، ۱۴ فاکتور دارویی به نام آلکالوئیدها دارد که معروفترین آنها مورفین و کدئین هستند؛ یعنی همین استامینوفن کدئین که خیلی از مردم آن را مصرف میکنند حاوی مقادیری تریاک است و به همین دلیل هم توصیه میشود که مصرف آن کنترلشده و تا حد امکان کم باشد. مورفین هم که میدانیم برای دردهای خیلی شدید که به سایر مسکنها جواب ندهند استفاده میشود.
بنابراین درمجموع میتوان گفت که این مشتقات تریاک خاصیت آرامبخشی و تسکین درد دارند که از این نظر میتواند به بیمار کمک کند. کدئین تا اندازهای خاصیت ضدسرفه و تببر هم دارد، بنابراین احتمال دارد یکی دیگر از دلایل استفاده از مقداری تریاک در این داروی گیاهی همین خاصیت باشد. یک احتمال دیگر هم وجود دارد و آن به خاصیت ضداسهال تریاک برمیگردد. مشتقات تریاک با کاهش حرکات دودیشکل روده میتوانند اسهال را هم که بعضی از بیماران کرونایی از آن شکایت میکنند، تسکین دهد.
اما توجه داشته باشید که سالهایسال است داروسازان با احتیاط خیلی زیاد از مشتقات تریاک استفاده میکنند، آن هم به دلیل اعتیادآوری بسیار زیادی که دارد. ترجیح داده میشود که برای مشکلاتی مثل تب، سرفه و حتی درد از مواد دارویی که اعتیادآوری و عوارض کمتری دارند استفاده شود؛ مثلا برای سرفه، ما دکسترومتورفان را استفاده میکنیم که موثرتر است و اعتیادآوری بسیار بسیار کمتری دارد.
حالا چرا بهجای مواد موثر دیگر در کاهش تب، سرفه، درد و اسهال از تریاک در این دارو استفاده شده؟ فقط سازندگان دارو میتوانند به این سوال جواب دهند.»وقتی به تحقیقات معتبر بینالمللی در مورد تاثیر تریاک در درمان کرونا هم مراجعه میکنیم، میبینیم که پژوهشهای کمی در این مورد شده، تا جایی که همین چندتای معدود تاکید میکنند نتایج آنها قطعی نیست و به تحقیقات بیشتری در این مورد نیاز است.
*** مشکلی فراتر از ایران
نگرانی بابت پیچیدن این خبر که تریاک میتواند به درمان کرونا کمک کند، مخصوص ایران نیست، بلکه در کشور دوست و همسایه افغانستان هم در این مورد نگرانیهای زیادی وجود دارد، تا جایی که همین چند هفته پیش خبر رسید که این موضوع در ولسوالیها یا همان استانهای چهارگانه اندخوی و دولتآباد نگرانکننده شده است.