بالاخره ایران کدام واکسن کرونا را خریداری کرده؟

روزنامه هفت صبح، علی رستگار | ماجرای خرید واکسن توسط ایران تبدیل به معمای لاینحلی شده. درحالی‌که چند روز پیش رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرد مسئله انتقال پول حل شده و ایران با ۲۰۰ میلیون دلاری که در نظر گرفته می‌تواند ۱۶٫۸ میلیون دوز سهمش از سبد واکسن کوواکس را تحویل بگیرد، دیروز رئیس‌جمهور تلویحا اعلام کرد که این مسیر به بن‌بست خورده. نمی‌دانیم اشاره رئیس‌جمهور به ماجرای قبل از توافق ۲۰۰ میلیون دلاری بوده یا اتفاق جدیدی افتاده.

رئیس جمهور جوری حرف زده که هردو برداشت جایز است.‌ حسن روحانی در جلسه ستاد مبارزه با کرونا توضیح داد که چون ایران باید برای انتقال پول آن را به یک بانک آمریکایی منتقل می‌کرده، از آنجا که آمریکا غیرقابل اعتماد است از این کار صرف‌نظر کرده. جمله رئیس‌جمهور عینا این بود: «هرجا پول ما را پیدا کردید، دزدیدید. شما که در دزدی معروف هستید، ما چطور به دزد اعتماد کنیم؟» حالا شاید منظور رئیس‌جمهور واکسنی غیر از ۱۶٫۸ میلیون دوزی است که قول آن را سازمان جهانی بهداشت داده و همتی هم گفته بود مسئله انتقال پول آن با مجوز اوفک حل شده. تا الان اما اینطور استنباط شده که منظور همین پول ۲۰۰ میلیون دلار است.

*** هلال‌احمر واکسن چینی می‌خرد
روزنه امیدی که دیروز گشوده شد، اظهارات رئیس سازمان هلال احمر در یک برنامه تلویزیونی بود. کریم همتی اعلام کرد که این سازمان از یک هفته پیش با دستور ستاد مقابله با کرونا و موافقت رئیس‌جمهور اقداماتی را برای واردات واکسن چینی آغاز کرده است. او البته توضیح داد که مشکل انتقال پول همچنان پابرجاست، اما هفته پیش جلسه‌ای با حضور دبیر فدراسیون بین‌المللی جمعیت‌ هلال‌احمر و صلیب سرخ برگزار شده و آنها تاکید کردند باید همه کشورها به واکسن کرونا دسترسی آسان داشته باشند.

اینکه سازمان هلال‌احمر علی‌رغم تحریم‌ها شاید بتواند با دست بازتری برای خرید واکسن اقدام کند خیلی دور از ذهن نیست، اما اینکه مسئله انتقال پول از این مجرا حل شده باشد نکته مبهمی است. شاید به همین دلیل کریم همتی اشاره کرد برای خرید واکسن چینی اقدام شده که ارتباطات بهتری با این کشور وجود دارد.

او در مقابل این سوال مجری برنامه که آیا می‌توان به استانداردهای واکسن چینی اعتماد کرد هم پاسخ داد قطعا هر واکسن یا دارویی قبل از ورود به کشور از سوی سازمان غذا و دارو با سختگیرانه‌ترین استانداردها کنترل می‌شود. نکته بعدی اینکه رئیس سازمان هلال‌احمر گفت مقدار محدودی واکسن هم که از سوی بعضی خیرین تهیه شده، طی چند روز آینده وارد ایران می‌شود. چه نوع واکسنی؟ نمی‌دانیم.

*** تعلل کردیم؟
نایب‌رئیس انجمن داروسازان ایران صبح دیروز در گفت‌وگو با یک برنامه رادیویی نکته جالبی گفت؛ اینکه هنوز مسئولان وزارت بهداشت و ستاد مقابله با کرونا مشخص نکرده‌اند قصد خرید چه مقدار واکسن از کدام شرکت و کدام کشور را دارند. یعنی فارغ از اینکه حالا مشکلاتی برای انتقال پول و توافق مالی وجود دارد، ما برنامه مشخصی را برای واردات واکسن اعلام نکرده‌ایم.

علی فاطمی در این برنامه توضیح داد که با مبلغ ۲۲۴ میلیون دلار که رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرد مسئله انتقال آن حل شده می‌توان بین ۶ تا ۲۰ میلیون دوز واکسن وارد کشور کرد، بسته به اینکه واکسن از چه کشوری خریداری شود، چون قیمت‌ها متفاوت است. اعلام شفاف برنامه و زمان‌بندی خرید واکسن از این جهت اهمیت دارد که اکثر کشورها از ماه‌ها پیش مذاکره و پیش‌خرید واکسن از شرکت‌های مختلف را انجام دادند.

یعنی همین الان اگر ما برای خرید به طور مثال واکسن فایزر اقدام کنیم، برای سه‌ماهه سوم سال ۲۰۲۱ قرارداد می‌بندند. این مقام مسئول در انجمن داروسازی درباره این موضوع کشور ترکیه را مثال زد که از شهریورماه اقداماتش را برای خرید ۵۰ میلیون دوز واکسن از چین آغاز کرده که الان توانسته واکسیناسیون را شروع کند. او در مورد پیشرفت واکسن‌های ایرانی هم در این برنامه توضیح داد چند واکسن مختلف در ایران به صورت مستقل یا با همکاری با کشورهای خارجی در حال مطالعه است که نمونه‌های انستیتو پاستور و شفافارمد پیش‌بینی شده اگر کار خوب پیش برود، تا چند هفته آینده وارد فاز دوم بالینی شوند.

گفتنی است پیش از این علی فاطمی، نایب‌رئیس انجمن داروسازان اینکه شرایط نگهداری واکسن فایزر در دمای منفی ۷۰ درجه را نداریم رد کرده بود و توضیح داد که این واکسن تا یک ماه در دمای یخچال هم قابل استفاده است چون در بسته‌بندی آنها از یخ خشک استفاده شده است. این در حالی است که پیش از این مصطفی قانعی، رئیس کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا، گفته بود ما چون امکان انتقال و نگهداری واکسن در دمای منفی ۷۰ درجه سانتیگراد را نداریم، از دریافت واکسن فایزر انصراف دادیم.

*** در جست‌وجوی واکسن تأییدشده
طبق گفته مینو محرز، عضو کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا و یکی از دست‌اندرکاران تولید واکسن‌های ایرانی، فعلا امکان تولید انبوه واکسن در داخل کشور وجود ندارد و به‌ناچار باید واکسن خارجی هم وارد کنیم. بنابراین همه راه‌ها منتهی می‌شود به واکسن‌های سازمان جهانی بهداشت و البته واردات همان واکسن چینی. حالا یک نکته‌ای وجود دارد.

بعضی معتقدند به این دلیل دولت تا الان اعلام نکرده که قصد خرید واکسن از چه شرکتی و چه مقدار را دارد که آزمایش بالینی آنها روی مردم ما انجام نشود، به‌خصوص که دیروز رئیس‌جمهور هم اعلام کرد: «ما از روز اول دنبال واکسن بودیم؛ هم خرید، هم ساخت. ما حاضر نیسیتم که مردممان دوره آزمایشی یک واکسن باشند.» این استدلال اما خیلی دقیق نیست، چون مراحل تولید واکسن‌ها در جهان مشخص است؛ یعنی همه خیلی یکسان و شفاف پیش می‌روند و شما می‌توانید اقدام به خرید واکسنی کنید که در مرحله APPROVAL قرار دارد و مطالعات بالینی را طی کرده.

الان در کل جهان ۴۴ واکسن در فاز اول هستند. ۲۱ واکسن در فاز دوم. ۱۸ واکسن در فاز سوم. ۵ واکسن تقریبا تاییدشده هستند و مراحل نهایی را برای تولید انبوه طی می‌کنند؛ مثل چند مدل واکسن چینی. واکسن فایزر و مدرنا و اسپوتنیک روسیه هم سه واکسنی هستند که در کشورهای مختلف تأیید شده‌اند و تزریق آنها به صورت عمومی شروع شده. درواقع فقط یک واکسن کلا در جهان کاملا شکست خورده که آن هم واکسن استرالیاست.

*** کدام واکسن چینی؟
مدیرعامل سازمان هلال‌احمر نگفت که قصد خرید کدام واکسن چینی را دارند، چون واکسن‌های چینی چند برند مختلف هستند. می‌توانیم الان ۳ واکسن چینی را اسم ببریم که در ۱۰ واکسن پیشتاز و موفق در سطح جهان هستند.

* واکسن کانسینو / اثربخشی: ۸۶ درصد
واکسن کانسینو همان واکسنی است که با همکاری ارتش چین تولید شده و در ابتدا بعضی کارشناسان بین‌المللی در مورد کارایی آن تردید کردند. بعد البته مشخص شد که واقعا تولید این واکسن پیشرفت خوبی داشته و مراحل نهایی بالینی را در شیلی و مکزیک و روسیه و پاکستان هم با موفقیت طی کرد. این واکسن در چین تایید شده و به طور رسمی در برنامه واکسیناسیون کشورهایی مثل مکزیک هم قرار گرفته است.

* ‌واکسن سینوواک / اثربخشی: ۹۱ درصد
واکسنی که ترکیه خریداری کرده و واکسیناسیون با آن را شروع کرده همین نوع است. وزیر بهداشت ترکیه پیش‌بینی کرده که روزانه بین ۱ تا ۱٫۵ میلیون دوز از این واکسن تزریق می‌شود و با ۵۰ میلیون دوز خریداری‌شده نهایتا تا سه ماه آینده بخش قابل‌توجهی از گروه‌های در خطر و سالمندان ایمن می‌شوند. البته بخشی از مرحله آزمایش بالینی این واکسن هم در ترکیه انجام شده و دولت این کشور واکسن فایزر را هم به طور موازی خریداری کرده است.

* واکسن سینوفارم / اثربخشی: ۸۶ درصد
واکسنی که در بحرین و امارات تأیید نهایی شده و واکسیناسیون عمومی با آن شروع شده همین سینوفارم است. حتی مصر هم محموله بزرگی از واکسن این شرکت را دو هفته پیش دریافت کرد تا در کنار ۲۵ میلیون دوز واکسن روسیه، برنامه واکسیناسیونش را شروع کند. خود چینی‌ها هم این واکسن را تأیید و روی یک میلیون نفر از مردم خودشان تزریق کردند. پیش از این واکسن سینوفارم در امارات و مراکش و پرو هم آزمایش شده و گفته شده بود ظرفیت تولید این واکسن تا پایان سال ۲۰۲۱ میلادی مجموعا یک میلیارد دوز است.