چه کسی بیشتر از همه مالیات می‌دهد؟
روزنامه هفت صبح، گروه بازار | نکاتی درباره انواع مالیات‌های پنجگانه پیش‌بینی شده در بودجه ۹۹ و جزئیات آنها. تنور مالیات حسابی داغ است. مجلس در هفته گذشته کلی مصوبه مالیاتی داشت و هرکدامشان پتانسیل یک هیاهوی تازه را در فضای مجازی داشتند. اتفاقی که برای مالیات بر خروج از کشور افتاد درحالی بود که این مالیات دقیقا همان عوارض خروج است. این‌روزها مجلس درحال بررسی برنامه پیشنهادی دولت برای بودجه سال ۹۹ است و حالا به بخش درآمدهای مالیاتی رسیده است.
حدود ۱۳درصد از منابع بودجه را درآمدهای دولت تشکیل می‌دهد و بخش اعظم درآمدها، به مالیات اختصاص دارد. دخل و خرج دولت در برنامه بودجه کاملا مساوی است. همانقدر که منابع و درآمد در بودجه در نظر گرفته شده، مصارف و هزینه‌های دولت هم به همان مقدار است. طوری که در برنامه بودجه سال ۹۹، رقمی حدود دومیلیون میلیارد تومان منابع در نظر گرفته شده که بخش کوچکی از آن به عنوان درآمد شناخته می‌شود.
دیگر منابع دولت برای اداره کشور، شامل منابع شرکت‌های دولتی، موسسه‌های وابسته به دولت و بانک‌ها، درآمدهای اختصاصی دولت، واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای و واگذاری درآمدهای مالی است که درآمد حاصل از فروش نفت در بخش واگذاری دارایی‌ها دسته‌بندی می‌شود.
درآمدهای عمومی دولت برای سال ۹۹ رقمی درحدود ۲۶۱هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده است که سهم ۱۳درصدی از کل منابع بودجه را تشکیل می‌دهد. از ۲۶۱هزار میلیارد تومان درآمدی که برای دولت در سال آینده پیش‌بینی شده، ۱۹۵هزار میلیارد تومان معادل ۷۵درصد آن به درآمدهای مالیاتی اختصاص دارد. دیگر درآمدهای دولت را مواردی مثل درآمد حاصل از مالکیت، فروش کالا و خدمات و جریمه‌ها و خسارت‌ها تشکیل می‌دهد.
بررسی اعداد و ارقام برنامه بودجه نشان می‌دهد، سهم مالیات از کل منابعی که دولت برای اداره کشور نیاز دارد، رقمی درحدود ۱۰درصد است. همچنین مقایسه درآمدهای مالیاتی با درآمد فروش نفت که به حدود ۴۸هزار میلیارد تومان می‌رسد، نشان می‌دهد دولت چهاربرابر بیشتر از فروش نفت، روی مالیات حساب باز کرده است. پنج بخش، کل ۱۹۵هزارمیلیارد تومان درآمدهای مالیاتی دولت را تشکیل می‌دهند.
انواع مالیات در ایران
بخش اول مالیات‌هایی است که دولت از اشخاص حقوقی یعنی شرکت‌ها و نهادها دریافت می‌کند. بخش دوم مالیات بر درآمدها است. مالیات بر ثروت، سومین بخش درآمدهای مالیاتی را تشکیل می‌دهد. بخش چهارم به مالیات بر واردات اختصاص دارد و بخش پنجم به عنوان بزرگترین بخش، مالیات بر کالاها و خدمات است.
*** مالیات بر کالاها و خدمات؛ سهم ۴۷درصدی
بخش اصلی درآمدهای مالیاتی، به کالاها و خدمات اختصاص دارد. طوری که درآمد دولت از این بخش به ۹۴هزار میلیارد تومان می‌رسد. این رقم ۴۷درصد کل مالیات‌ها را تشکیل می‌دهد. ازجمله مالیات‌هایی که در این دسته قرار می‌گیرند می‌توان به مالیات بر ارزش افزوده، فروش بنزین، عوارض خروج از کشور، فروش و مصرف سیگار و … اشاره کرد.
مالیات ۹درصدی ارزش افزوده بخش عمده درآمدهای مالیاتی را تشکیل می‌دهد. دولت سالانه ۶۶هزار میلیارد تومان از بخش ارزش افزوده درآمد دارد که حتی بیشتر از درآمد پیش‌بینی‌شده برای فروش نفت در سال ۹۹ است. شما در ازای خرید هر کالا و خدمات ۹درصد مالیات بر ارزش افزوده می‌دهید که نهایتا توسط تولیدکننده کالا و ارائه‌دهنده خدمات، به دولت پرداخت می‌شود.مالیات خروج از کشور که اخیرا هیاهوی زیادی به پا کرده، همان عوارض خروج است که در حال حاضر برای مرتبه اول ۲۲۰هزار تومان در نظر گرفته می‌شود.
این رقم در برنامه بودجه سال ۹۹ به ۲۶۴هزار تومان افزایش پیدا کرده است. مسافران خارجی برای دومین سفر خود باید ۵۰درصد و برای سفر سوم به بعد باید ۱۰۰درصد عوارض خروج بیشتر پرداخت کنند. دولت در برنامه بودجه پیش‌بینی کرده این عوارض سالانه هزار و ۶۰۰میلیارد تومان درآمد به‌همراه داشته باشد. این رقم با درآمد دولت از مالیات بر اجاره برابری می‌کند.فروش و مصرف سیگار هر دو مالیات مجزایی دارند. دولت قرار است از فروشندگان سیگار در سال ۹۹ رقمی حدود ۸۰۰میلیارد تومان مالیات بگیرد.
همچنین درآمد حاصل از مالیات بر مصرف سیگار در برنامه بودجه دوهزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده که نشان می‌دهد، در مجموع دولت دوهزار و ۸۰۰میلیارد تومان از سیگاری‌ها درآمد دارد. انواع سیگار، توتون و تنباکو داخلی شامل ۲۵درصد مالیات هستند. محصولات دخانی تولید داخل با نشان بین‌المللی ۴۰درصد، محصولات دخانی وارداتی ۶۵درصد، توتون خام وارداتی ۱۰درصد و توتون فرآوری‌شده وارداتی ۳۵درصد مالیات می‌خورند.
درآمد دولت از شماره‌گذاری خودروها رقمی درحدود ۷۰۰میلیارد تومان پیش‌بینی شده است. مالیات شماره‌گذاری خودروهای سبک و سنگین و موتورسیکلت‌ها براساس رتبه انرژی، نوع خودرو و تولید داخل یا وارداتی بودن آن بین نیم تا ۹درصد تعیین می‌شود. باید توجه داشته باشید که بر اساس قانون خودروهایی که رتبه انرژی آنها A و B است، از پرداخت مالیات شماره‌گذاری معاف هستند.علاوه بر شماره‌گذاری، نقل و انتقال خودرو هم مشمول مالیات است و دولت پیش‌بینی کرده از این بخش در سال ۹۹ حدود هزار و ۳۰۰میلیارد تومان درآمد داشته باشد.
مالیات بر خرید و فروش خودرو شامل یک‌درصد قیمت کارخانه یا یک‌درصد مجموع ارزش گمرکی و حقوق ورودی آن تعیین می‌شود و به ازای هر سالی که از تولید خودرو بگذرد، کاهش پیدا می‌کند. فروش فرآورده‌های نفتی از جمله بنزین به میزان ۲۰درصد قیمت مصوب، مشمول مالیات است. طوری که دولت سالانه پنج‌هزار و ۸۰۰میلیارد تومان از این بخش درآمد دارد.
*** مالیات اشخاص حقوقی؛ سهم ۲۲درصدی
دولت برنامه دارد تا در سال ۹۹ حدود ۴۴هزار میلیارد تومان از اشخاص حقوقی مالیات بگیرد. این بخش سهم ۲۲درصدی از درآمدهای مالیاتی دولت را دارد و شامل مواردی مثل مالیات شرکت‌های دولتی، اشخاص حقوقی غیر دولتی و نهادها و بنیادهای انقلاب اسلامی می‌شود. حدود ۷۱درصد مالیات این بخش توسط شرکت‌های غیردولتی پرداخت می‌شود.
*** مالیات بر درآمدها؛ سهم ۱۶درصدی
هرکدام از کارکنان بخش خصوصی و کارمندان دولت به ازای درآمد ماهانه‌شان مالیات پرداخت می‌کنند. مجموع مالیات بر درآمدها به حدود ۳۲هزار میلیارد تومان می‌رسد و ۱۶درصد کل درآمدهای مالیاتی را تشکیل می‌دهد. کارکنان بخش عمومی یا همان دولتی در سال حدود هفت‌هزار و ۴۰۰میلیارد تومان مالیات می‌دهند. سهم کارکنان بخش خصوصی کمی بیشتر است؛ آنها در سال حدود هشت‌هزار و ۴۰۰میلیارد تومان مالیات پرداخت می‌کنند.
کسبه، اصناف، صاحبان کارخانه‌ها، کارگاه‌های تولیدی و بقیه افرادی که شغل آزاد دارند، مشمول مالیات بر مشاغل هستند که نوعی مالیات بر درآمد به حساب می‌آید. درآمد دولت از این بخش بیشتر از کارمندها است. چراکه پیش‌بینی شده در سال آینده ۱۴هزار و ۹۰۰میلیارد تومان مالیات از مشاغل آزاد دریافت شود. باید توجه داشته باشید که کارکنان دولتی و غیردولتی سالانه تا یک سقف مشخص از پرداخت مالیات معاف هستند. برای مثال این سقف در حال حاضر سالانه ۳۳میلیون تومان معادل ماهانه دو میلیون و ۷۵۰هزار تومان است.
کسانی که بیشتر از این مبلغ درآمد دارند، مشمول مالیات ۱۰درصدی هستند. این نرخ با بیشتر شدن درآمد کارکنان به صورت پلکانی افزایش یافته و در برخی موارد به ۳۵درصد می‌رسد.نوع دیگر درآمد که مشمول مالیات می‌شود، درآمد از املاک و مستغلات است. صاحبخانه‌هایی که املاکشان را اجاره می‌دهند، به دولت مالیات پرداخت می‌کنند.
البته باید توجه داشته باشید که معافیت مالیاتی این بخش خیلی گسترده است. طوری که خانه‌هایی با متراژ بالاتر از ۱۵۰متر در تهران و بالاتر از ۲۰۰متر در بقیه شهرها از پرداخت چنین مالیاتی معاف هستند. درآمد دولت از بخش مالیات بر اجاره رقمی حدود هزار و ۶۰۰میلیارد تومان در نظر گرفته شده است. در این بین بخش کوچکی در حد ۹میلیارد تومان به عنوان مالیات‌های متفرقه درآمد هم به چشم می‌خورد.
*** مالیات بر واردات؛ سهم ۱۰درصدی
تاجرها برای واردات کالاها به کشور، حق ورود پرداخت می‌کنند. این حق ورود جمعا سالانه به رقمی حدود ۲۰هزار و ۵۰۰میلیارد تومان می‌رسد و مالیات بر واردات را تشکیل می‌دهد. در کنار حق ورود کالاها در گمرک، یک‌درصد عوارض بر واردات هم در قانون بودجه پیش‌بینی شده که رقم آن حدود ۳۸۰میلیارد تومان است. با این حساب جمع مالیات بر واردات، برای دولت حدود ۲۰هزار و ۹۰۰میلیارد تومان درآمد دارد که سهم ۱۰درصدی از درآمدهای مالیاتی را تشکیل می‌دهد.
*** مالیات بر ثروت؛ سهم سه‌درصدی
کوچک‌ترین بخش در بین درآمدهای مالیاتی دولت، به مالیات ثروت اختصاص دارد. طوری که در برنامه بودجه پیش‌بینی شده، حدود هفت‌هزار میلیارد تومان به عنوان ملیات بر ثروت دریافت شود. این رقم با مالیاتی که کارمندان دولت پرداخت می‌کنند، برابری می‌کند. سهام‌داران بازار بورس، بیشترین مالیات ثروت را پرداخت می‌کنند. طوری که حدود دوهزار و ۳۰۰میلیارد تومان از درآمد مالیات بر ثروت، به مالیات نقل و انتقال سهام اختصاص دارد.
سهام‌داران نیم‌درصد از معاملاتشان را به دولت مالیات می‌دهند. در بخش مالیات بر ثروت مواردی مثل حق تمبر و اوراق بهادار هم به چشم می‌خورد که سالانه هزار و ۱۰۰میلیارد تومان درآمد نصیب دولت می‌کند.مالیات نقل و انتقال سرقفلی مغازه‌ها درآمد هزار و ۶۰۰میلیارد تومانی برای دولت به همراه دارد. کسانی که سرقفلی مغازه را می‌فروشند، باید دودرصد ارزش معامله را مالیات بدهند. همچنین در صورت نقل و انتقال قطعی سند، این نرخ به پنج‌درصد ارزش معامله خواهد رسید و برعهده فروشنده است.
بخش دیگری از مالیات ثروت، مربوط به نقل و انتقال املاک است و براساس آن هزار و ۲۰۰میلیارد تومان مالیات از معامله‌گران املاک دریافت می‌شود. در زمان نقل و انتقال املاک در دفترخانه، پنج‌درصد از ارزش معامله به عنوان مالیات بر ثروت تعیین شده و فروشنده ملزم به پرداخت آن است. مالیات بر ارث، سهم ۷۰۰میلیارد تومانی از مالیات‌های بخش ثروت را به خود اختصاص داده.
ورثه هر شخص در طبقات یک تا سه تقسیم می‌شوند و هرکدام از آنها باید بخشی از سهم ارث خود را مالیات بدهند. باید توجه داشته باشید که سهم ارث هرکدام از طبقات تا سقف پنج‌میلیون تومان از مالیات معاف است و مازاد آن از پنج تا ۶۵درصد به صورت پلکانی، مشمول مالیات می‌شود.
