اسرار تجارت زیرزمینی بیت‌کوین در ایران
روزنامه هفت صبح، گروه بازار | قیمت بیت‌کوین طی سه ماه سه برابر شده و در معاملات روز گذشته بازارهای جهانی از ۳۴هزار دلار عبور کرده است. اتفاقی که شاید خیلی‌ها را در ایران بعد از ناامید شدن از بورس و آرام گرفتن قیمت طلا و ارز، به سمت بازار ارزهای دیجیتال یا رمزارزها بکشاند. بیت‌کوین تنها یکی از آنهاست و اینطور که پیداست جدیدا تب خرید و فروش ریپل و اتریوم هم بالا گرفته.
علاوه‌بر ریسک بالای سرمایه‌گذاری در رمزارزها، کاربران ایرانی با خطرات دیگری هم روبه‌رو هستند.تفاوت قیمت رمزارزها در بازارها و صرافی‌های ایرانی با بازارهای جهانی رمزارز یکی از بزرگ‌ترین ریسک‌هاست. این اختلاف قیمت می‌تواند بعضا به ۵۰میلیون تومان برای هر بیت‌کوین برسد.بعضی رمزارزها آنقدری در ایران کم معامله می‌شوند که نمی‌توان برایشان مشتری پیدا کرد.
بعضی کیف‌پول‌ها رابطه خوبی با کاربران ایرانی ندارند و تا حالا چندبار اتفاق افتاده که یک کیف پول رمزارز دسترسی کاربران ایرانی را به دارایی‌هایشان مسدود کرده و به کلی سرمایه آنها از بین رفته است.تراکنش رمزارزها و همچنین خریدوفروش آنها کارمزد بالایی دارد و برای همین کسانی که بخواهند با پول کم وارد این بازارها شوند باید هزینه‌های زیادی برای کارمزد بپردازند.
علاوه‌بر این تراکنش رمزارزها فرآیند خاصی دارد که بر اساس آن معلوم نمی‌شود بعد از گذشت چه مدت رمزارزهای موردنظرتان به کیف پول مقصد خواهد رسید.از همه مهم‌تر اینکه هیچ‌کدام از سایت‌ها، سامانه‌ها و صرافی‌های ایرانی که امکان خرید و فروش ارزهای دیجیتال را فراهم کرده‌اند، مجوز یا ای‌نماد ندارند و قابل اعتماد نیستند.
*** قیمت ارزهای دیجیتال در ایران با جهان یکسان نیست
قیمت رمزارز در هر بازار بسته به عرضه‌وتقاضا در همان بازار است. همین اتفاق باعث می‌شود قیمت ارزهای دیجیتال در بازارهای مختلف خریدوفروش آنها متفاوت باشد. شاید در بازارهای جهانی این اتفاق کمتر بیافتد چراکه در این بازارها کسانی هستند که قیمت ارز دیجیتال را با یکدیگر هماهنگ می‌کنند اما در سایت‌های ایرانی که امکان خریدوفروش بیت‌کوین و دیگر رمزارزها را با ریال فراهم کرده‌اند، این تفاوت ممکن است بیشتر باشد.
به خصوص در ساعات نیمه‌شب که حجم معاملات به شدت پایین است. برای مثال در لحظه نگارش این متن، قیمت هر بیت‌کوین در بازارهای جهانی حدود ۳۴هزار و ۳۰۰دلار است که با احتساب دلار ۲۵هزار و ۸۰۰تومانی به پول ما می‌شود رقمی حدود ۸۸۵میلیون تومان. در حالی که قیمت بیت‌کوین در بازارهای مختلف ایرانی تفاوت زیادی با این رقم دارد.
مثلا در همین لحظه در پرطرفدارترین سایت ایرانی خریدوفروش رمزارز قیمت بیت‌کوین برای خریداران ۹۲۲میلیون تومان است.یکی از سایت‌ها بیت‌کوین را ۹۳۰میلیون تومان و سایت دیگری ۹۲۳میلیون تومان می‌فروشد. عرضه‌وتقاضا در یک سایت قیمت بیت‌کوین را روی ۹۲۸میلیون تومان نگه داشته و در سایت دیگر ۹۲۴میلیون تومان است.
در هیچ‌کدام از این بازارها نمی‌توانید بیت‌کوین را با قیمت واقعی آن یعنی ۸۸۵میلیون تومان بخرید. شاید فکر کنید این اختلاف قیمت تاثیری در معاملات نمی‌گذارد اما باید توجه داشته باشید که موقع فروش رمزارز، این ارقام کاملا برعکس می‌شود. یعنی اگر بخواهید ارز دیجیتال خود را بفروشید، مبالغ کمتری نسبت‌به ارزش واقعی آنها به شما پیشنهاد می‌شود.
*** بعضی رمزارزها به کلی امکان خریدوفروش در ایران ندارند
احتمالا با سایت‌های مختلف خریدوفروش رمزارز در ایران روبه‌رو شده باشید.هر کدام از آنها بخش‌هایی برای معامله رمزارزهای مختلف دارند. مثلا یکی از پرطرفدارترین‌هایشان، امکان معامله بیت‌کوین، اتریم، لایت‌کوین،تتر،ریپل، بیت‌کوین‌کش، بایننس‌کوین، ای‌او‌اس، استلار، اتریوم کلاسیک، ترون و دوج‌کوین را فراهم کرده.
یک بازار دیگر صرفا امکان معامله شش رمزارز بیت‌کوین، اتریوم، بیت‌کوین‌کش، لایت‌کوین، دش و تتر را دارد. یکی از صرافی‌ها که خودش از کاربران ارز دیجیتال می‌خرد و به آنها می‌فروشد، ادعا می‌کند ۵۰نوع رمزارز را در فهرست خود دارد. با این وجود خیلی از رمزارزها در ایران قابل خریدوفروش نیستند و بازاری برای آنها وجود ندارد. از جمله این رمزارزها می‌توان به پولکادات، چین‌لینک، کاردانو، مونرو، یونی‌سواپ و ترون اشاره کرد که در بازارهای جهانی حجم معاملات بالایی دارند اما در بین صرافی‌های ایرانی جایگاه خاصی ندارند. شاید بتوان آنها را در یکی دو صرافی پیدا کرد اما اگر سراغ خرید بروید، برای فروش آنها به مشکل خواهید خورد.
علاوه‌بر اینکه بعضی رمزارزها ممکن است به کلی در خیلی از صرافی‌ها خریدوفروش نشوند، حجم معاملات در برخی صرافی‌های و سایت‌های خریدوفروش بسیار پایین است. مثلا شاید ریپل در برخی صرافی‌ها روزانه شاهد معاملات ۹۰۰میلیارد تومانی باشد اما ارزش معاملات در برخی رمزارزها می‌تواند تا چندده میلیون تومان کاهش پیدا کند. این مورد نشان از نقدشوندگی پایین برخی رمزارزها در بازارهای ایرانی دارد که می‌تواند برای سرمایه‌گذاران آنها دردسرساز شود.
*** تراکنش رمزارزها ممکن است چند ساعت طول بکشد
برخلاف تصور خیلی‌ها تراکنش رمزارزها لحظه‌ای نیست. بسته به کارمزدی که پرداخت می‌کنید و همچنین بسته به کیف پول مورد استفاده ممکن است تراکنش بیت‌کوین بین چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد. برای مثال ممکن است شما در لحظه‌ای که قیمت بیت‌کوین در بازارهای جهانی صعودی است اقدام به خرید رمزارز کنید، در حالی که این تراکنش به خصوص در مورد مبالغ کوچک بعد از چند ساعت و در زمانی که قیمت بیت کوین به مدار نزولی افتاده معامله انجام شود.
همچنین باید توجه داشته باشید که شما از قبل نمی‌دانید زمان انتقال رمزارز از یک کیف پول به یک کیف پول دیگر چقدر است.این مورد صرفا به صورت تقریبی از طرف کیف پول‌ها اعلام می‌شود.اگر از قبل بدانیم دقیقا چقدر زمان برای انجام تراکنش رمزارز لازم است، شاید شرایط بهتر بود اما فرآیند انتقال رمزارزها به کیف‌پول‌های دیگر به شکلی است که چنین امکانی وجود ندارد.
*** کارمزد تراکنش رمزارزها برای مبالغ پایین صرفه ندارد
کارت به کارت کردن پول ۶۰۰تومان کارمزد دارد. شاید کسانی که با بازار رمزارزها آشنایی ندارند، تصور کنند کارمزد تراکنش‌های رمزارز هم شرایط مشابهی داشته باشد و برای انتقال مبلغ یا درصد ثابت کارمزد پرداخت کنیم، در حالی که کارمزد تراکنش رمزارزها در هر کیف پول تفاوت زیادی دارد و همچنین بر اساس مبلغ موردنظر شما و همچنین زمان انجام تراکنش متغیر خواهد بود.
تا جایی که یکی از سایت‌های بین‌المللی نموداری از تغییرات میانگین کارمزد تراکنش‌ها در بین کیف‌پول‌های مختلف دارد. همچنین با افزایش تراکنش‌های روزانه بیت‌کوین و زمانی که کیف‌پول‌ها سرشان شلوغ می‌شود، تراکنش‌ها بر اساس مبلغشان اولویت‌بندی می‌شوند. شما برای اینکه بتوانید زودتر رمزارز خود را جابه‌جا کنید، باید کارمزد بیشتری پرداخت کنید.
با این حساب تراکنش رمزارز برای مبالغ کوچک می‌تواند کارمزد خیلی گرانی داشته باشد و به کلی صرفه اقتصادی انتقال، خرید و فروش ارز دیجیتال را از بین ببرد. توجه داشته باشید که کارمزد انتقال رمزارز از یک کیف پول به کیف پول دیگر مبلغی جدا از کارمزد خریدوفروش رمزارزها در بازارهای مختلف است. مثلا یکی از بازارها در کنار کارمزد تراکنش‌ها که برعهده کاربر است، درصدی را به عنوان کارمزد بازار معاملات دریافت می‌کنند که این رقم عموما در حدود دو تا چهار دهم درصد است. صرافی‌های ارز دیجیتال ایرانی برای مبالغ کوچک کارمزد بیشتری نسبت‌به مبالغ بزرگ دریافت می‌کنند. کارمزد معاملات بورس حدود ۱۲صدم درصد است.
*** سایت‌های خریدوفروش رمزارزها در ایران مجوز ندارند
صرافی‌های مختلفی در ایران در حوزه خریدوفروش رمزارز فعالیت می‌کنند و بازارهایی برای معاملات ارز دیجیتال راه‌اندازی کرده‌اند. شیوه کارشان به این صورت است که یک کیف پول مجازی مشابه یک سبد دارایی برایتان تعریف می‌کنند و شما با واریز پول یا رمزارز می‌توانید شروع به خریدوفروش کنید.
باید توجه داشته باشید که هیچ‌کدام از این صرافی‌ها و سامانه‌ها ای‌نماد ندارند.ای‌نماد همان نشان اعتماد الکترونیک است که برای جابه‌جا کردن پول و خرید اینترنتی حتما لازم است تا چنین مجوزی برای سایت صادر شده و این نماد در سایت وجود داشته باشد. در چنین شرایطی همیشه ریسک کلاهبرداری توسط برخی سایت‌ها وجود دارد.
همچنین اگر زمانی اتفاقی برای سایت و سامانه خریدوفروش رمزارز پیش بیاید، شما امکان اعتراض به هیچ ارگانی را ندارید.برخی از آنها توضیحاتی درباره علت نداشتن ای‌نماد در سایتشان آورده‌اند اما این موضوع همچنان می‌تواند برای کاربران ریسک داشته باشد.
*** کیف‌پول رمزارز کاربران ایرانی امکان مسدود شدن دارد
ارزهای دیجیتال کیف پول‌های مختلفی دارند. از کیف پول‌های سخت‌افزاری تا آنلاین، انواع نمونه‌هایی هستند که فعالان بازار رمزارزها از آنها استفاده می‌کنند اما در ایران، کسی که بخواهد برای سرمایه‌گذاری در حوزه رمزارز دست به کار شود، چاره‌ای جز اعتماد به کیف پول‌های آنلاین ندارند. بعضی از این کیف‌پول‌ها به کاربران ایرانی خدمات ارائه نمی‌کنند.
برخی دیگر هم ممکن است هر لحظه به خاطر تحریم‌های آمریکا خدمت‌رسانی به کاربران ایرانی را متوقف کنند. در چنین شرایطی دارایی‌هایی که در کیف پول ذخیره شده ممکن است به کلی از دسترس خارج شود.درست مثل اینکه پولی در حسابتان داشته باشید و بعد از مسدود شدن حساب نتوانید پولتان را حساب خارج کنید. این ریسک می‌تواند به قیمت از دست رفتن تمام رمزارزهایتان تمام شود و هزینه قابل توجهی برایتان داشته باشد.
علاوه‌بر تحریم، امکان هک شدن کیف پول هم وجود دارد. کیف پول Mt.Gox از نمونه‌هایی است که هک شده و دارایی کاربرانش از بین رفته است.علاوه‌بر این بیترکس و همچنین CEX نمونه‌هایی هستند که در چند سال گذشته به بهانه تحریم‌ها دسترسی کاربران ایرانی را به موجودی بیت‌کوین خودشان مسدود کرده‌اند و هیچ پاسخ قانع‌کننده‌ای هم ارائه نکرده‌اند.
*** بازارهای خریدوفروش رمزارز ۲۴ساعته هستند
خریدوفروش ارز دیجیتال خواب و بیداری نمی‌شناسد.این معاملات چه در بازارهای جهانی و چه در بازارهای ایرانی به صورت ۲۴ساعته در جریان هستند. ممکن است برخی موارد در بازارهای جهانی رمزارز در ساعاتی اتفاق بیافتد که به ساعت ما مربوط به نیمه‌شب باشد. مثلا ممکن است یک شب بخوابید و فردا صبح ببینید قیمت ارز دیجیتال سقوط سنگینی را پشت سر گذاشته.
ریپل یکی از این نمونه‌هاست که یکی دو هفته پیش ساعت چهار صبح به وقت ایران شاهد ریزش ۵۰درصدی قیمت آن بودیم. در این ساعات اغلب کاربران ایرانی خواب بودند و عملا امکان واکنش نشان دادن به این اتفاقات را نداشتند. همچنین در نیمه‌های شب ارزش معاملات در صرافی‌های ایرانی به قدری کاهش پیدا می‌کند که ممکن است شاهد به وجود آمدن تفاوت چشمگیری بین قیمت بازارهای جهانی و قیمت لحظه‌ای در بازارهای ایرانی باشیم.
