ترانه‌ها و تصنیف‌های مردمی| خلاقیت، تبلیغات و شانس
روزنامه هفت صبح، بهنام مظاهری| واقعیت این است که در هر دوره و نسلی از موسیقی ایران که نگاه کنید آهنگ‌های زیادی با قابلیت‌های متفاوت بوده‌اند که با استقبال مخاطبان مواجه شدند و به‌اصطلاح هیت یا مگا‌هیت شده‌اند. سال‌های زیادی ذهنم درگیر این بود که چه عواملی باعث می‌شوند که یک آهنگ گل کند و هیت شود؟ خوشبختانه در چند سال اخیر برای سوالم جواب هم پیدا کردم. عملا هیچ فرمول خاصی برایش وجود ندارد اما در هر آهنگ هیتی که شنیده‌ام سه مورد مشترک در آنها وجود داشته.
البته این سه مورد، هم می‌توانند در یک آهنگ باهم کار کنند و هم می‌توانند جدا جدا باعث موفقیت یک آهنگ شوند. اولی تبلیغات است، دومی خلاقیت و سومی هم شانس! برای مثال با آهنگی که این روزها حسابی هیت شده شروع می‌کنم. آهنگ «پا قدم» علیرضا طلیسچی درست زمانی به بازار آمده که مارکت پر است از آهنگ‌هایی با استایل غربی.
طلیسچی اما در همین برهه زمانی می‌آید و آهنگی تولید می‌کند که فرم آن شبیه آهنگ‌های دهه 60 و اوایل 70 است. به همین می‌گویند خلاقیت. خلاقیت همیشه اینطور نیست که شما چیز جدیدی تولید کنید و گاهی می‌توان با رجوع به گذشته موسیقی آن دوره را بازیابی کرد. ضمن این که طلیسچی این روزها یکی از پرمخاطب‌ترین خواننده‌ها است و اسپانسرهایش حسابی برای آهنگ‌های جدیدش تبلیغ می‌کنند. پس آیتم خلاقیت و تبلیغات در هیت شدن آهنگ این خواننده نقش داشتند.
بیایید عقب‌تر برویم. مثلا دهه 80 که بنیامین حسابی گل کرده بود. بنیامین خیلی بار موسیقایی نداشت اما خلاقیت و نوآوری‌اش باعث شد مورد توجه قرار بگیرد. موسیقی الکترونیک تازه باب شده بود و بنیامین از این استایل موسیقی بهره برد. آمد و خواند: «ساعت، دیوار، آلبوم، آینه، شانه و…»
همین خلاقیت ساده باعث شد موزیک بنیامین این بار به جای مفهوم و معنی مشخص به مخاطب تعدادی تصویر بدهد و به مخاطب اجازه دهد خودش پازل را بسازد. محال است با شنیدن آهنگش اجسامی که نام می‌برد در ذهن مخاطب تصویر نسازد. بنیامین به نوعی مخاطب را هیپنوتیزم کرد و آهنگش هیت هم شد. این هم نمونه دیگری از خلاقیت بود که در کنار ساز و کار تبلیغاتی محدود آن دوره جواب داد و خواننده مشهوری هم شد.
حالا بیایید به یک نمونه شانسی بپردازیم. حبیب همیشه خواننده محبوبی بوده و عمده آهنگ‌هایش شنیده شده. اما این روزها آهنگ «دنیا» دوباره در شبکه‌های مجازی دست به دست می‌شود و تنظیم‌کننده‌های مختلف ریمیکس‌های متفاوتی از این آهنگ را منتشر کردند. این آهنگ اگرچه زمان انتشارش هم خوب شنیده شد اما این روزها رسما به مگا هیت تبدیل شده.
ماجرا تا آنجا پیش رفته که سایت‌های جدید پخش موسیقی حتی اسم اول آهنگ «دنیا» را نمی‌دانند و آهنگ را با نام «می‌شنوی صدای قلبم» منتشر کردند. حبیب که دیگر در میان ما نیست و مسلما خودش نقشی در دوباره هیت شدن آهنگش نداشته. این‌جا می‌توان گفت شانس نقش پررنگی در شنیده شدن یک آهنگ دارد.
یک مثال هم از تبلیغات موثر در هیت شدن یک قطعه موسیقی بزنیم. آهنگ «بهار آمد و شمشادها جوان شده‌اند» رسما هیچ شاخصه خاصی ندارد که به یک مگا هیت تبدیلش کند. رسما موزیک ناجذابی است اما در دوره‌ای آنقدر از تلویزیون پخش می‌شد که الان دیگر هر ایرانی آن را حفظ است و گاهی هم زیر لب یواشکی می‌خواند.
