هفت صبح| برگی از تاریخ امروزمان را به زندهیاد ناصر طهماسب دوبلور سینما اختصاص دادیم؛ تاثیر و نقش دوبلورها در سینمای ایران غیرقابل کتمان است. امروز ۱ دی سالروز درگذشت طهماسب است؛ دوبلور ارزشمند کشورمان که سال ۱۴۰۲ در 84سالگی بر اثر سکته مغزی درگذشت و در سکوت خبری به خاک سپرده شد.
خاطره بازی با ناصرخان
در آرشیوم به مصاحبهای از منصور ضابطیان با ناصر طهماسب برخوردم که نمیدانم شاید قبلا آن را در هفتصبح منتشر کرده باشیم؛ اما خواندن دوباره آن در سالروز درگذشتش خالی از لطف نیست. مصاحبهای مربوط به 17 سال پیش که البته مجبور به تلخیص آن شدیم. با اين حال بسیار خواندنی است.
در گفتوگویی از شما که چند سال پیش چاپ شده بود به اصطلاحی برخورد کردم با عنوان «گوینده مؤلف». سالهاست که دوست دارم بدانم تلقی درست از این اصطلاح چیست؟
بهتر است برایت مثال بزنم. گوینده مولف کسی است مثل مرحوم عزتالله مقبلی که شخصیت «لویی دوفونس» را دوباره خلق کرده است. لویی دوفونس در سینمای فرانسه یک بازیگر معمولی و پرجنب و جوش بود. مقبلی توانست در ایران شخصیتی خاص برای او خلق کند و همه آن جنب و جوشی را که لویی دوفونس در بازیاش دارد، به گفتارش انتقال دهد.
تا جایی که شما احساس میکنید دارید فیلم را ایستاده تماشا میکنید. یا در همین سینمای خودمان کمالالملک را در نظر بگیر. نقش مظفرالدین شاه با دوبله دوباره خلق میشود. یک ولیعهد پیر که چند سالی فرصت شاه شدن پیدا میکند و حسرت پادشاهی در صدای او موج میزند و ضمنا چون در خانواده سلطنتی و فارغ از درد بوده، کمی هم حال عارفانه دارد. این همهاش توی صدای مظفرالدین شاه است. اینکه تو وقتی فیلم را میبینی دلت مالش میرود، دقیقا به همین دلیل است.
آقای نصیریان در کمالالملک همانطور ترکی - فارسی صحبت کرده بودند؟
بله! همانطوری بازی کرده بودند اما حاتمی خواست که با دوبله ذات شیطنت و مطربمآبی را هم به او اضافه کنیم. حاتمی گوش حساسی داشت و کلمهها را میشناخت و برایش مهم بود که چه کلمهای با چه گویشی گفته میشود. گاهی برای یک کلمه یک روز وقت میگذاشت که بفهمد مثلا با ضمه باید گفته شود یا با فتحه.بسیار پیش میآمد که کار را دوبله میکردیم و او شب میرفت خانه و با جملهها درگیر میشد و فردا میآمد و میخواست که مثلا فلان کلمه یا فلان جمله را دوباره بگوییم.
در بسیاری موارد فیلم دوباره ساخته میشد. مثلا سوتهدلان که یکی از بهترین دوبلهها را دارد و یکی از بهترین فیلمهاي تاریخ سینمای ایران است، روی میز دوبله یکبار دیگر ساخته شد. اینکه در دوبله قهرمان و شخصیت را چطور معرفی کنی بحث مهمی است. قیصر را ببین. کیمیایی یک در نشان میدهد. یک نفر در میزند. یکی میپرسد: کیه؟ و او میگوید: منم، قیصر. تو این قیصر را با همین یک کلمه حس میکنی. میفهمی این صدا خود ذات سینماست. یعنی یک قهرمان است که دارد این حرف را میزند. میگوید منم قیصر و شما باور میکنید و این توی حافظه بینندهات سالها میماند.
بازیگران ایرانی که به جای آنها صحبت میکردید، هیچ وقت از نوع گویش شما گلهمند نبودند؟
چرا، اکثر این گلهمندی بین بازیگران و دوبلورها بوده. مثلا یادم است که آقای انتظامی همیشه دلخور بود که چرا در کمالالملک منوچهر اسماعیلی به جای او حرف میزند. حاتمی معتقد بود که نوع دیالوگ نقش انتظامی برای یک پادشاه مناسب نیست و این نقش را بالا نمیآورد، فرو میبرد.
اما خود آقای انتظامی این نکته را نمیپذیرفت. یا ناصرالدین شاه باید صدایی میداشت که شکوه آن تالار آئینه و آن زندگی سلطنتی و هفتصد تا زن را در خود میداشت. صدای این آدم میباید رنگآمیزی میداشت و این در صدای اسماعیلی بیشتر بود تا در صدای انتظامی.هادی اسلامی هم فکر میکرد صدای خوبی دارد. او بازیگر خوبی بود اما صدایش به برجستگی بازیاش نبود.
آیا بین بازیگران ایرانی کسانی هستند که وقتی شما صدایشان را میشنوید، به این نتیجه برسید که چقدر بهتر بود اگر دوبله میشدند؟
بله ... خیلیها ... شاید اسم بردن درست نباشد اما مثلا هميشه فکر میکنم آقای مهران رجبی که الان توی همه فیلمها و سریالها هست، اگر دوبله میشد، میتوانست نقشهای متفاوتتری داشته باشد و همهجا دیگر به یک شکل نبود.
در خانواده شما چند نفر به کار هنر روی آوردند؟
دو نفر، من و ایرج.
ایرج خان کوچکترین بود؟
بله، آخرین بچه بود. بقیه رفتند دنبال کارهای دیگر. ایرج وقتی کوچک بود پدرم فوت کرد و او این فرصت را داشت که بیشتر با مادرم مأنوس شود و خیلی از ویژگیهای او را به ارث برد و یاد گرفت.
اما جالب است که برعکس شما صدای خیلی خوبی ندارد.
صدایش بد نیست اما ایرج به صدایش اعتماد ندارد. یک جاهايی از صدایش شبیه صدای من میشود اما چون او فک و شکل بینیاش با من متفاوت است، این روی صدایش تأثیر میگذارد.
