نیزه‌ای در آسمان | سرگذشت بمب‌افکن مافوق صوت B-۱

‌هفت صبح، عبدالحمید تارخ| در دهه1950 ‌نیروی هوایی آمریکا در حال برنامه‌ریزی برای دریافت صدها بمب‌افکن ‌مافوق صوت ایکس بی 70 بود. این بمب‌افکن با سرعت بیش از سه ماخ  توان نفوذ در ارتفاع بالا  را در خاک شوروی داشت. ولی پیشرفت شوروی در سامانه‌های پدافند هوایی  ارتفاع بالا باعث لغو این برنامه  و  رو  آوردن نیروی هوایی به بمب‌افکن‌های  ارتفاع پایین بود.

 

  در تمامی طول دهه 1960 ارتش آمریکا دنبال چنین بمب‌افکنی بود و حتی به صورت موقت بمب‌افکن اف بی 111 را به خدمت گرفت  .در سال 1969 نیروی هوایی برنامه ای ام اس ای  را برای   توسعه  بمب‌افکن ارتفاع پایین  اعلام کرد. در سال 1970  ارتش پیشنهاد شرکت راکول را برای ساخت طرحی  با نام ب1 قبول ‌  و جنرال  الکتریک را برای ‌ساخت موتور این بمب‌افکن   تکلیف کرد. نیروی هوایی در نهایت با ساخت یک نمونه زمین‌پا‌یه و سه فروند برای تست‌های پروازی موافقت کرد  و اولین  ب1ای که ارتش به آن کد لنسر داد‌،  در 23 دسامبر سال 1974 اولین پرواز خود را انجام داد.‌

 

 لنسر در زمان خود از پیچیده‌‌ترین فناوری‌های دهه 1960 و 1970 بهره ‌می‌برد  . هواپیما دارای  یک کپسول  نجات مشابه اف111 بود و همچنین از بال متغیر برای  توان نشست  و برخاست  کوتاه  و همچنین توان پرواز در ارتفاع پایین با سرعت صوت بهره می‌برد . می‌توانست  به سرعت دو ماخ در ارتفاع بالا برسد ( یک ماخ برابر است با سرعت ۱۲۲۵ کیلومتر در ساعت) و قرار بود در ارتفاع پایین  سرعتی بین 1/2ماخ تا 1/5ماخ داشته ‌باشد.‌

 

 

در سال 1976 ویکتور بیلینکو  با میگ-25 پی خود به ژاپن فرار کرد و از طرحی با نام سوپر فاکس  بت خبر داد که دارای  موشک‌های  با برد بیش از 100 کیلومتر و توان نگاه به پایین و شلیک به پایین  خبر داد. از آنجا‌ که در سال 1976 قیمت هر فروند بی1 از 40 میلیون دلار پیش‌بینی  شده به 70 میلیون دلار رسیده بود و همچنین  نگرانی ‌از اینکه سوپر فاکس بت که بعدها تبدیل به میگ-31 شد بتواند به راحتی جلوی  حرکت بی1 B را در ارتفاع پایین بگیرد

 

به چنین طرحی انتقادات  بسیار وارد شد .در نهایت  در سال 1977 دولت کارتر با بیان  اینکه می‌توان به جای خرید هر فروند بی1 ای حدود 200 موشک  کروز اتمی کلکوم با برد 2400 کیلومتر خرید، استدلال  کرد می‌توان  ده‌ها  موشک کلکوم را از یک ب52 در خارج مرز  هوایی شوروی پرتاب کرد و احتمالا نفوذ  آنها به شبکه دفاع هوایی شوروی بیشتر از بی1 است. از این رو در سال 1977 پروژه لغو شد‌.

 

 

بعد از پیروزی ریگان در انتخابات، طرح ب1 دوباره دنبال شد. تحقیقات نشان داده بود اگرچه تا سال 1985  ترکیب کلکوم و ب52 موثر خواهد بود ولی با ورود اس-300 و میگ-31 دیگر توان نفوذ ‌ کلکوم نیز در اگر و اما خواهد بود و از همه مهمتر ورود به  خدمت هشدار دهنده، ای 50 در خدمت ارتش  شوروی باعث شده بود که بتوان در مسافت دور ب52 حامد موشک کلکوم را در ارتفاع بالا کشف کرد.از این رو ارتش  سفارش  100 فروند بی1 البته با تغییراتی  را در سال 1982 داد. ‌

 

 

ب1ب لنسر نسخه‌ای که در نهایت  به خدمت ارتش آمریکا درآمد  یک بمب‌افکن  بال متغیر با توان نشست  و برخاست  کوتاه‌تر از بمب‌افکن‌هایی چون ب52 ‌یا بی2 بود و همچنین دارای  توان بمب‌باران  بهتر در تمامی  ارتفاعات به دلیل بال متغیرش بود.‌دارای  دمی  تی-شکل ولی با زاویه پس‌گرا بود که به آن برای  کنترل زاویه حمله ‌ هنگام فرود کمک می‌کرد.بر‌خلاف ب1 ای که توان رسیدن  به سرعت 2 ماخ را نیز داشت،  ب1 B  تنها تا سرعت 1/25 ماخ در ارتفاع بالا سرعت می‌گیرد و در ارتفاع پایین نیز مادون  صوت است که دلیل آن کاهش سطح مقطعی رادار با برداشتن سطوح متحرک ورودی هوا و ایجاد سطوح مارپیچی در درون ورودی  هوا بود که باعث  کاهش هوای وروی هوای موتور و کاهش سرعت هواپیما شد.

 

 

  هواپیما از چهار موتور  توربوفن جنرال الکتریک جی‌ای‌اف101-102  با توان هر یک 17000 پوند بدون پس‌سوز و 30780 پوند با پس‌سوز برای هر یک از موتورها بود. هواپیما می‌توانست با دو موتور نیز به راحتی  در مواقع  خاص به پرواز خود ادامه دهد.  ‌

 

‌بمب‌افکن دارای  چهار خدمه است؛ خلبان، کمک خلبان، افسر رادار و تسلیحات‌، ناوبر و کنترل‌کننده تجهیزات دفاعی. تمامی آنها‌ روی صندلی پرتاب شونده صفر-صفر  رو به بالا قرار دارند . همچنین بمب‌افکن دارای   یک  توالت و یک سامانه برای گرم کردن غذا یا گرم  نگه‌داشتن  غذا است. همچنین برای رسیدن به کابین باید از یک نردبان پشت چرخ جلو بالا رفت.

 

‌هواپیما دارای  یک دستگاه رادار  ارائه فازی غیر‌فعال  ای‌پی‌کیو 164  است که بر اساس رادار ای‌پی‌جی 66 جنگنده اف-16 ساخته شده.‌ رادار توان پوشش 105 درجه در سمت را دارد … این رادار توان نقشه‌برداری از سطح زمین‌، توان کشف و رهگیری اهداف زمینی  حتی خودروهای در یک  جاده ‌ یا کشف و ثبت اهداف ثابت حتی دیوار  یک متری روی زمین  را دارد. راداری  با توان روزنه ساختگی  هر هدف رو زمین  را به صورت دو بعدی ثبت کرده و میتواند هرگونه تغییر در سطح زمین  را  کشف کند. توان هوا به هوا رادار   آن محدود  و تنها  به کشف هواپیمای سوخت‌رسان محدود می‌شود.

 

ب1B توان حمل 34 تن بمب را به صورت اسمی  روی کاغذ دارد  که می‌توان از جمله تا 24 بمب اتمی  ب 61 ‌ یا ب 83  ‌ یا تا 84 بمب 225 کیلوگرمی مارک 82 ‌ یا  84  عدد نسخه مین دریایی مارک 82 ‌ و... اشاره کرد. ب1 ب توان تسلیحاتی فوق العاده‌ای  دارد.

 

برای  بمب‌باران فرشی و استراتژیک می‌تواند 84 بمب مارک 82 را حمل کند ‌ یا برای نابودی  اهداف بزرگ‌تر  تا 24 بمب مارک 84 . می‌توان با کمک 48 ‌ یا 96 بمب ماهواره‌ای به صورت مستقل در یک  پرواز با 48 ‌یا 96 هدف مختلف با دقت کمتر از سه متر درگیر شود. دو سلاح تهاجمی دوربرد  ای‌جی‌ام 154 با برد 120 کیلومتر و ای‌جی‌ام 158 با برد 300 تا 1000 کیلومتر بسته به مدل این توان  را در اختیار  ب1 می‌گذارد که بدون ورود به منطقه خطر ‌یا حتی  کشور متخاصم دست به اتش ‌علیه  اهداف خود بزند.

 

 

با در نظر گرفتن سطح مقطعی کم ب1 توان پرواز در ارتفاع پایین و سامانه‌های جنگ الکترونیک  آن توان نفوذ  در یک شبکه پیچیده پدافندی را به خوبی در ارتفاع کم دارد. بمب‌افکن توان پرواز در هر شرایط آب و هوایی را دارد و می‌تواند به صورت خودکار دست به ناوبری خودکار در ارتفاع  زیر 100 متر بزند .

 

تا سال 1988  در مجموع 104 فروند ب1 لنسر شامل  چهار فروند ب1 ای و 100 فروند ب1B تولید شد.ب1 B از زمان ورود به خدمتش  در سال 1986 همواره  مورد  بهسازی‌هایی قرار گرفته است.‌‌ب1 B در سال 1986 زمانی که  عملیات شد به عنوان بمب‌افکن  اتمی در وضعیت کامل هشدار اتمی قرار گرفت. در سال 1990 آتش‌سوزی در دو لنسر موقتا  تمامی ناوگان را زمینگیر  کرد  ولی با فروپاشی شوروی از سال 1993 برنامه نصب سلاح‌های غیر اتمی از جمله بمب مارک   82 روی ان اجرا شد. ‌

 

ب1 اولین بار در سال 1998 در برابر عراق در عملیات روباه صحرا استفاده شد که در آنجا دست به بمب‌باران  اهدافی با بمب خوشه‌ای زد و در سال 1999 نیز بر ضد یوگسلاوی استفاده شد . ‌‌هم‌اکنون 66 فروند ب1 B در خدمت است و انتظار می رود  تا زمان ورود به  خدمت جایگزین برای آن دست کم تا سال 2030 در خدمت باقی بماند.