پرونده‌ای خواندنی برای فیلم «بیهمهچیز»
روزنامه هفت صبح، مرجان فاطمی | «در ملاقات بانوی سالخورده، عدالت با بی‌عدالتی اجرا می‌شود؛ اما جدا کردن این دو در این بازی شوم بر‌عهده تماشاگر و خواننده اثر دورنمات است. قدرت تحمل و تحرک داستان نه مربوط به سرنوشت است و نه از حس گناه درونی خود سرچشمه می‌گیرد، بلکه چرخ‌های گرداننده این تحرک را پول، آن‌هم وعده آن به‌وجود می‌آورد.»
شاید بهترین تعریف برای فیلم «بیهمهچیز» همین عبارات داخل گیومه باشد که حمید سمندریان روی بروشور نمایشنامه‌ای که سال ۱۳۵۱ با اقتباس از این اثر روی صحنه برد، نوشته بود. فیلم «بیهمهچیز» که هفته گذشته اکران آن در سینماها شروع شده را شاید بتوانیم به لحاظ تعدد بازیگران درجه یک و ساختار، یکی از متفاوت‌ترین فیلم‌های چندوقت اخیر بنامیم. مضمون فیلم عدالتی است که زیر سایه فقر قرار می‌گیرد و به قول فروغ فرخزاد در شعری که پایان این نمایشنامه نوشته: «هیچ‌چیز موحش‌تر از هیولای فقر نیست».
محسن قرایی بعد از تجربه کارگردانی مشترک فیلم «خسته نباشید» به‌همراه افشین هاشمی و کارگردانی «سد معبر»، در نگارش فیلمنامه «قصر شیرین» موفقیت زیادی به‌دست آورد و بلافاصله تصمیم به ساخت این اثر اقتباسی گرفت. این فیلم سال گذشته در پنج رشته سیمرغ گرفت و در ۹ رشته نامزد سیمرغ شد اما هنوز هم اعتراض‌ها به نادیده گرفته شدن بازی بازیگران اصلی در اختتامیه ادامه دارد. در این پرونده فیلم را از منظرهای مختلف بررسی کرده‌ایم.
درباره کارگردان و فیلمنامه‌نویس فیلم «بیهمهچیز» و ۹ بازیگر اصلی فیلم گرچه آنطور که باید دیده نشدند
پریسا قهرمانی| اسم هدیه تهرانی و پرویز پرستویی کافی بود تا هیچ شکی نداشته باشیم که با یک اثر درخشان روبه‌رو هستیم. انتشار اولین تصاویر از گریم شخصیت لی‌لی و تیزرهایی که حال و هوای این فیلم را به‌خوبی منعکس می‌کرد، بیشتر از قبل ترغیب‌مان کرد. با این‌حال بعد از اینکه با فیلم مواجه شدیم و بازی باران کوثری، هادی حجازی‌فر، پدرام شریفی، بابک زمانی، مهتاب نصیرپور و… را دیدیم، متوجه شدیم که بعد از مدت‌ها با اثری اقتباسی مواجه شده‌ایم که به هر لحاظ جدید به‌نظر می‌رسد و حرفی برای گفتن دارد.
در این بخش سراغ ۹ شخصیت اصلی فیلم رفته‌ایم و ضمن مشخص کردن معادل هریک از آنها در نمایشنامه «ملاقات بانوی سالخورده»، درباره ویژگی‌ها و اهمیت نقش و میزان موفقیت هرکدام از بازیگران در ایفای نقش‌شان هم نوشته‌ایم. در این بین نگاهی هم به کارنامه محسن قرایی، کارگردان و فیلمنامه‌نویس «بیهمهچیز» انداخته‌ایم که در اقتباس از یک نمایشنامه مهم و شناخته شده، به سبک و سیاق خودش عمل کرده و در تعریف برخی شخصیت‌ها هم تا حدودی تغییر ایجاد کرده است.
محسن قرایی
با چه کارنامه‌ای: سال ۱۳۹۱ با کارگردانی مشترک فیلم «خسته نباشید» به همراه افشین هاشمی وارد عرصه فیلمسازی شد؛ یک فیلم خوش ساخت و خوش حس که خیلی مورد توجه قرار گرفت. سه سال بعد فیلم «سعد معبر» را به عنوان اولین تجربه کارگردانی براساس فیلمنامه سعید روستایی جلوی دوربین برد. فضای فیلم با اثر قبلی تفاوت زیادی داشت. در چهار رشته نامزد سیمرغ شد اما نهایتا جایزه‌ای به آن نرسید. قرایی در سال ۱۳۹۷ با رضا میرکریمی همکاری کرد و فیلمنامه فیلم «قصر شیرین» را نوشت. قرایی به عنوان دومین فیلم مستقلش سال گذشته «بیهمه چیز» را ساخت. فیلمی که از روز چهارشنبه اکران شده و در همین روزهای اول توانسته نظرهای زیادی را به خودش جلب کند.
میزان موفقیت: او درحال حاضر دو سیمرغ در کارنامه دارد. اولین سیمرغش را برای فیلمنامه فیلم «قصر شیرین» به کارگردانی رضا میرکریمی گرفت و سیمرغ دوم را به طور مشترک با محمد داوودی برای نگارش فیلمنامه «بیهمه چیز». او در رشته بهترین کارگردانی هم نامزد سیمرغ شد اما نهایتا این سیمرغ در دستانش قرار نگرفت. با این حال موفق شد اثری ماندگار از خودش به ثبت برساند.
هدیه تهرانی
نام نقش: کلر زاخاناسیان نمایش دورنمات را با نام ایرانی لی‌لی نظریان در فیلم بیهمه چیز بازی می‌کند.
ویژگی نقش: درباره نقش لی‌لی در بخش‌های دیگر به تفصیل نوشته‌ایم. زنی میانسال و ثروتمند است که روزگاری از روستای محل سکونتش طرد شده و در طول این سال‌ها ثروت جمع کرده و حالا برگشته تا مردم روستا را با پول‌هایش بخرد. او ظاهری جذاب دارد و خوش لباس است و به محض ورودش به روستا چشم‌ها را خیره می‌کند.
اهمیت نقش: نیروی محرکه فیلم است. شخصیتی که با ورودش به روستای سوت و کور و فقیرنشین، زندگی مردم آنجا را تحت تاثیر قرار می‌دهد و کاری می‌کند تا به لحاظ اخلاقی و معیشتی سبک و سیاق جدیدی را تجربه کنند. یک پیشنهاد پرپول کافی است که همه را از دور امیرخان به سمت خودش بکشد و کاری کند دیگر برایش تره هم خرد نکنند.
موفقیت: بعد از سال‌ها با این نقش دوباره درخشید و توانست موفقیتی دیگر از خودش به ثبت برساند. با اینکه انتظار می‌رفت در جشنواره سیمرغ نصیبش شود حتی نامش در فهرست نامزدها هم نبود.
باران کوثری
نام نقش: نقش نوری در فیلم «بیهمه چیز» را بازی می‌کند. نقشی که معادلی در نمایشنامه ندارد و توسط خود فیلمنامه‌نویسان اضافه شده است.
ویژگی نقش: یکی از نکات مهم و مثبت فیلم بازی باران کوثری در نقش نوری است. او برای این نقش کاملا قید زیبایی را زده و با گریمی بسیار زشت در نقش دختر فقیری بازی کرده که تمام دلخوشی و زندگی‌اش به یک گاو بند است و وقتی گاوش را جلوی لی‌لی سر می‌برند دیگر چیزی برای از دست دادن ندارد و خودش برای انتقام از امیر به میدان می‌آید. او با همان ظاهر و سرووضع نامناسب در کنار لی‌لی قرار می‌گیرد و اعتراضش را مطرح می‌کند.
اهمیت نقش: او یک روستایی ساده است اما به لحاظ داستانی، نمونه‌ای از مردم روستا در نظر گرفته شده. مردمی که با وضعیت سخت اقتصادی زندگی می‌گذرانند و یک گاو می‌تواند برایشان اهمیت زیادی داشته باشد.
موفقیت: باران کوثری در ایفای نقش نوری بسیار قدرتمند ظاهر شد و همه یک‌جورهایی انتظار داشتند سیمرغ بگیرد اما نامش در فهرست نامزدهای نقش مکمل زن جشنواره سی‌ونهم هم نبود.
