قهرمانی زیر بمباران دشمن؛ فوتبال قلب مقاومت

هفت صبح|   لوفت‌وافه، نیروی هوایی ارتش آلمان نازی، در جریان جنگ جهانی دوم ۵۷ شب پیاپی لندن و دیگر نقاط بریتانیا را بمباران کرد. این دوره بمباران‌های گسترده که به نام «بلیتز» (Blitz) شناخته می‌شود، هرگز باعث توقف کامل رقابت‌های فوتبال در انگلستان نشد، بلکه فوتبال به نمادی از مقاومت و تداوم زندگی تبدیل شد.

واژه «بلیتز» برگرفته از عبارت آلمانی Blitzkrieg به معنی «جنگ برق‌آسا» است اما در زبان انگلیسی به دوره بمباران‌های مکرر هوایی آلمان بر بریتانیا، به‌ویژه لندن، بین سال‌های ۱۹۴۰ تا ۱۹۴۱ اشاره دارد. در این مدت، لندن تقریبا هر شب زیر بمباران هوایی شدید قرار گرفت و شهرهای دیگری مانند کاونتری، لیورپول، منچستر، بیرمنگام و ساوتهمپتون نیز هدف حملات هوایی قرار داشتند.

در مجموع، بیش از 40هزار نفر جان خود را از دست دادند، صدها هزار نفر زخمی شدند و بیش از یک میلیون خانه ویران یا آسیب دید. این حملات بی‌وقفه تا ۵۷ شب ادامه داشت و خسارات جبران‌ناپذیری به زیرساخت‌های شهری و زندگی مردم وارد کرد. از جمله قربانیان این حملات، ورزشگاه‌های معروف انگلیسی بودند. ورزشگاه‌هایی همچون هایبوری، استادیوم آرسنال، اپتون‌پارک وستهام، وایت‌هارت‌لین تاتنهام و والی چارلتون با آسیب‌های جدی مواجه شدند اما با وجود همه این مشکلات، فوتبال در دل این بحران زنده ماند و حتی درخشید.

مسابقات فوتبال در دوران جنگ

مسابقات رسمی لیگ فوتبال به دلیل شرایط جنگی و خطر بمباران‌ها متوقف شد اما فوتبال به کلی تعطیل نشد. در عوض، مسابقات محلی و همچنین جام لیگ جنگ (War League Cup) برگزار شد. این مسابقات در شرایطی برگزار می‌شدند که برنامه‌ریزی دقیق و منسجم به خاطر وضعیت ناامن ممکن نبود. گاهی در میانه بازی آژیر خطر به صدا درمی‌آمد و بازیکنان و تماشاگران مجبور به فرار به پناهگاه‌ها می‌شدند.

زمین‌های مسابقات نیز به دلیل حملات هوایی آسیب می‌دیدند اما این محدودیت‌ها نتوانستند مانع حضور مردم و ادامه بازی‌ها شوند. فوتبال در این دوره معنایی فراتر از یک ورزش داشت؛ نمادی بود از زندگی که باید ادامه پیدا کند، حتی زیر بمباران‌های شدید و ترسناک جنگ. بازی‌ها به حفظ روحیه مردم کمک می‌کردند و نشانه‌ای از مقاومت و ایستادگی در برابر شرایط سخت بودند.

    شرایط برگزاری مسابقات

با وجود همه سختی‌ها، مسابقات بزرگ جام جنگ اهمیت ویژه‌ای داشتند. فینال سال ۱۹۴۰ در ورزشگاه ویمبلی بین تیم‌های وستهام و بلکبرن برگزار شد و در حضور بیش از ۴۲۳۰۰ تماشاگر برگزار شد، تنها چند روز پس از عملیات دشوار دانکرک و در حالی که تهدید بمباران هنوز ادامه داشت.

فینال سال بعد نیز با حضور ۶۰ هزار نفر در ورزشگاه برگزار شد، درست قبل از آغاز بمباران شدید بعدی. همچنین جام منطقه‌ای لندن با نام London War Cup در شرایطی که از سوی اتحادیه فوتبال رسمی به رسمیت شناخته نمی‌شد، برگزار می‌شد و باشگاه‌های لندنی رقابت‌های مستقلی داشتند. جالب است که در برخی از این مسابقات، بین ۶۰ تا ۷۰ هزار نفر در ورزشگاه ویمبلی حضور داشتند و بازی‌ها را از نزدیک تماشا می‌کردند.

فوتبال و روحیه اجتماعی

تحقیقات روان‌شناسی آن دوران نشان می‌داد که حضور در یک بازی فوتبال می‌تواند تأثیری بسیار بزرگتر از هزینه‌های هنگفت دولتی برای افزایش روحیه عمومی داشته باشد. بیل شنکلی، سرمربی معروف تیم پریستون و بعدها لیورپول، جمله‌ای مشهور دارد: «برخی فکر می‌کنند فوتبال مسئله زندگی و مرگ است. من به آنها می‌گویم خیلی جدی‌تر از آن است.» این جمله در حالی بیان شد که تنها چند ساعت قبل از بمباران شدید لندن، بازی فوتبال برگزار شده بود.

یکی از سربازان بریتانیایی نیز گفته بود: «اگر فوتبال متوقف شود یعنی آنها (دشمن) موفق شده‌اند. اما ما هنوز بازی می‌کنیم.» این سخن گویای اهمیتی است که فوتبال در آن زمان داشت؛ نه فقط به عنوان یک ورزش، بلکه به عنوان نمادی از مقاومت مدنی.

  بازیکنان و زندگی در جنگ

در آن زمان، بازیکنان فوتبال تنها ورزشکار نبودند؛ آنها همزمان مسئولیت‌های جنگی خود را نیز به عهده داشتند. بسیاری از بازیکنان در طول هفته در کارخانه‌های مهمات‌سازی یا در ارتش خدمت می‌کردند و در شب‌ها به زمین فوتبال می‌آمدند. برخی از بازیکنان، مانند استنلی متیوز و تامی لاوتون، هم در میدان جنگ فعال بودند و هم در جام‌های محلی بازی می‌کردند. ترکیب تیم‌ها ثابت نبود و بازیکنان گاهی با لباس نظامی مستقیم از پادگان به زمین مسابقه می‌آمدند. همچنین بازیکنان مهمان از مناطق دیگر و حتی کشورهای دیگر به تیم‌ها اضافه می‌شدند تا تیم‌ها بتوانند مسابقات را برگزار کنند.

مقاومت مدنی و فوتبال

برگزاری مسابقات فوتبال و حضور مردم در ورزشگاه‌ها در شرایط بمباران شدید نوعی مقاومت مدنی محسوب می‌شد. این رفتار نمادین نشان‌دهنده اراده مردم برای ایستادگی در برابر ترس و مرگ بود. مردم با حضور در ورزشگاه‌ها به دشمن می‌گفتند که روحیه‌شان را از دست نداده‌اند و زندگی در جریان است. در روزنامه‌ها تیترهایی مانند «فوتبال مقاومت» و «فوتبال زیر بمباران» دیده می‌شد و این مسابقات به بخشی از هویت اجتماعی بریتانیا در دوران جنگ تبدیل شدند.