رکوردهای میلیاردی از زنده‌رودی تا نسل نو هنر
پیام روشن بیست و سومین دوره حراج تهران به بازار سرمایه‌گذاری فرهنگی
هفت صبح| بیست‌وسومین دوره حراج تهران با اجرای شهریار ربانی در هتل پارسیان آزادی برگزار شد. این رویداد با حضور گسترده مجموعه‌داران، خریداران خصوصی و گالری‌داران همراه بود و توانست به فروشی چشمگیر دست یابد که می‌توان آن را نشانه‌ای برای اعتماد دوباره به بازار هنر ایران پس از چند دوره پرحاشیه دانست. در این دوره، ۱۰۰ اثر از ۹۷ هنرمند به مزایده گذاشته شد که شامل ۸۶ اثر نقاشی و ۱۴ مجسمه بود. در نهایت ۹۷ اثر به فروش رسید که معادل ۹۷ درصد از آثار عرضه شده بود.
آماری کم‌نظیر که نشان می‌دهد بازار هنر ایران، با وجود رکود اقتصادی، همچنان برای بخش خاصی از سرمایه‌گذاران جذاب باقی مانده و با توجه به محدودیت‌های سیستم بانکی، نوسانات ارزی و نبود بازار شفاف سرمایه‌گذاری، هم‌اکنون خرید و فروش آثار هنری اهمیتی بیش از هر زمان دیگر پیدا کرده است. در واقع می‌توان گفت با تمام حواشی ایجاد شده برای این رویداد، حراج تهران به عنوان یکی از معدود بسترهای شفاف مبادله مالی در حوزه فرهنگ و هنر، اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است.
سلطه زنده‌رودی و طلوع نسل تازه
رکورد فروش بیست‌وسومین حراج تهران به اثری از حسین زنده‌رودی با عنوان «اندام» تعلق گرفت که با رقم خیره‌کننده ۱۴ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان چکش خورد. زنده‌رودی از پیشگامان جنبش سقاخانه و از معدود هنرمندان ایرانی با سابقه حضور مستمر در بازار جهانی هنر است. استفاده از عناصر خوشنویسی، رنگ‌های متراکم و ساختار ترکیبی نقاشی‌های او، نزد خریداران آثار ایرانی نوعی امضای ارزشمند تلقی می‌شود.
احیای هنرمندان دور با عربشاهی
در جایگاه دوم، مسعود عربشاهی با اثری بدون عنوان با قیمت ۱۱ میلیارد و ۶۶۰ میلیون تومان فروخته شد. عربشاهی نیز از هنرمندان صاحب سبک دوران معاصر است که آثارش با گرایش به نمادپردازی و فرم‌های معمارانه شرقی، همواره جایگاهی خاص در میان مجموعه‌داران داشته است. قیمت بالای اثر او ضمن تأکید بر استمرار محبوبیت سبک او، نشان‌دهنده احیای تدریجی علاقه به هنرمندان دهه‌های ۵۰ و ۶۰ شمسی نیز هست.
جوانان، غافلگیری بازار هنر
سومین رکورد این دوره اما به شکلی قابل توجه از آن سهند حسامیان، هنرمند جوان مجسمه‌ساز بود. مجسمه او با عنوان «سمت پنهان» به مبلغ ۱۰ میلیارد و ۱۲۰ میلیون تومان به فروش رسید. رقمی که شاید برای بسیاری از ناظران بازار غافلگیرکننده بود. حسامیان که در سال‌های اخیر با زبان فرمی خاص خود (ترکیبی از هندسه اسلامی، معماری و مواد مدرن) شناخته شده، حالا به نظر می‌رسد نه تنها به ثبات هنری بلکه به بلوغ بازاری نیز رسیده است. حضور او در میان سه اثر پرفروش حراج، نشان‌دهنده ورود جدی نسل جدید هنرمندان به عرصه سرمایه‌گذاری هنری است.
سنت و مینیمالیسم غربی رکورددار
رتبه چهارم این دوره به اثری از منیر فرمانفرماییان با عنوان «توپ آینه‌ای» تعلق گرفت که با قیمت ۷ میلیارد و ۹۲۰ میلیون تومان فروخته شد. فرمانفرماییان با بهره‌گیری از آینه‌کاری سنتی ایرانی در ترکیب با مینیمالیسم غربی، در سال‌های اخیر به یکی از شناخته شده‌ترین چهره‌های بین‌المللی هنر ایران تبدیل شده است. محبوبیت آثار او به ویژه نزد مجموعه‌داران خارج از ایران، باعث شده تا بازار داخلی نیز نسبت به آثارش توجه فزاینده‌ای نشان دهد.
بدون عنوان پنجم شد
در جایگاه پنجم اثر «بدون عنوان» از کوروش شیشه‌گران با رقم ۷ میلیارد و ۴۸۰ میلیون تومان به فروش رسید. شیشه‌گران نقاشی با سابقه فعالیت مستمر و زبان تصویری خاص است که رنگ‌های تخت و فرم‌های شکسته‌شده در آثارش، حال و هوایی مدرن اما هویت‌محور دارند.
اشاره فرمی آغداشلو همچنان رکورددار
در ادامه فهرست آثار میلیاردی، تابلویی از آیدین آغداشلو با قیمت ۶ میلیارد و ۸۲۰ میلیون تومان فروش رفت. هنرمندی که همواره با ترکیب روایت‌گری تصویری اشاره‌های فرهنگی و دقت فرمی خاص خود، توجه خاص خریداران را جلب کرده است.
تناولی و کلانتری همچنان هستند
همچنین دو اثر دیگر با قیمت ۶ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان چکش خوردند. مجسمه «هیچ سیاه» از پرویز تناولی که همواره در بازار هنر ایران به عنوان نماد تثبیت شده ارزش و میراث معاصر شناخته می‌شود و اثری از پرویز کلانتری، نقاشی با نگاه نوستالژیک به زندگی ایرانی و سبک خاص روایت‌گرایانه.
رضا عباسی و سوال از اصالت
بیست و سومین حراج در حالی برگزار شد که فضای آن هنوز تحت‌تأثیر حواشی مربوط به اثر منتسب به رضا عباسی در دوره پیشین بود. آن اثر که طبق ادعای برگزارکنندگان اصالتی بیش از صد سال داشت، با واکنش‌های تند وزارت میراث فرهنگی مواجه شد. این وزارتخانه اعلام کرد که فروش آثار باستانی و سنتی با قدمت بیش از صد سال، باید با مجوز این نهاد صورت گیرد. پس از این اتفاق، حراج تهران در دفاع از مشروعیت فروش خود بیانیه‌ای صادر کرد.
رکوردداران حراج تهران
سهراب سپهری با ارائه ۲۴ اثر در ۵ دوره حراج هنر کلاسیک و مدرن، بیشترین تعداد حضور را در این رویداد داشته است. مجموع فروش آثار او حدود ۸.۷ میلیون دلار برآورد شده است. علاوه بر او منیر فرمانفرماییان نیز با ۲۳ اثر در حراج تهران حضور داشته است. از این تعداد، ۱۱ اثر در ۵ دوره حراج کلاسیک و مدرن ارائه شده‌اند. مجموع فروش آثار او حدود ۱.۵ میلیون دلار برآورد شده است. محمود فرشچیان با ۵ اثر در ۵ دوره حراج کلاسیک و مدرن تهران حضور داشته است. مجموع فروش آثار او بیش از ۹۳۰ هزار دلار برآورد شده است.
ادوار اخیر، نام‌های آشنا
اما در بررسی رکوردداران فروش در ادوار اخیر حراج تهران، بیشتر نام‌هایی آشنا دیده می‌شود. در بیست و دومین دوره (بهمن ۱۴۰۳) تابلوی «پرتره دختر نشسته» منتسب به رضا عباسی با قیمت چشمگیر ۲۲ میلیارد و ۴۴۰ میلیون تومان رکورددار شد. پس از آن، دو جفت شمعدان قلم‌زنی از حسین علاقمندان با قیمت ۱۱ میلیارد و ۴۴۰ میلیون تومان و تابلوی «پیدایش» اثر محمود فرشچیان به مبلغ ۱۰ میلیارد و ۳۴۰ میلیون تومان به فروش رسیدند.
سپهری رکورددار دوران
در دوره نوزدهم (بهمن ۱۴۰۲) بار دیگر نام سهراب سپهری در صدر فهرست رکوردداران قرار گرفت. یکی از تابلوهای بدون عنوان او از مجموعه «تنه درختان» با مبلغ ۲۱ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان فروخته شد و رکورد آن سال را ثبت کرد. در همان دوره اثری از کوروش شیشه‌گران با قیمت ۱۷ میلیارد تومان و تابلوی دیگری از سپهری باز هم از مجموعه «تنه درختان»، با قیمت ۱۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان به فروش رسیدند.
هنر بخشی از جامعه است
در دوره پانزدهم نیز دو اثر برجسته رکوردهای قابل توجهی ثبت کردند. مجسمه «شاعر نشسته» از پرویز تناولی با قیمت ۱۴ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان و اثری با عنوان «شیراز» از منیر فرمانفرماییان به قیمت ۱۳ میلیارد تومان رکورد زدند. با این اوصاف بیست و سومین دوره حراج تهران با فروش حدود ۱۷۵ میلیارد تومانی خود پیام روشنی به بازار هنر، دولت و خریداران داد. هنر معاصر ایران زنده است و رو به رشد و سرمایه‌گذاری در آثار هنری هنوز برای بخشی از جامعه جذاب است.
