درمان دلاری| بیماران سرطانی درگیر جنگی نابرابر با قیمت‌های نجومی دارو
حذف ارز ترجیحی، تحریم‌ها و عدم اتصال به سوئیفت، واردات مستقیم دارو را غیرممکن کرده و بازار دارو را در اختیار قاچاقچیان قرار داده است
هفت صبح، زهرا داستانی| با حذف ارز ترجیحی ۴۲۰۰تومانی و جایگزینی نرخ ۲۸هزار و ۵۰۰تومانی برای واردات دارو و تجهیزات پزشکی باید منتظر گرانی داروها و خدمات پاراکلینیکی درمان سرطان در کشور بود. هرچند افزایش نرخ ارز در ماه‌های اخیر، نرخ داروهای درمان سرطان را به طور بی‌سابقه‌ای افزایش داده اما کارشناسان معتقدند با این شوک بزرگ، باید شاهد چالش‌های جدید خانواده‌های بیماران سرطانی و افزایش مرگ بیماران باشیم.
خط فقر 35 میلیون؛ داروی خارجی سرطان بیش از 35 میلیون
«داروی خارجی» برای بسیاری از بیماران سرطانی یک آرزوی دست نیافتنی است. پزشکان به بیماران توصیه می‌کنند که به‌روزترین و موثرترین داروهای سرطان را برای درمان تهیه کنند که مشخصا داروهای آمریکایی و اروپایی در این دسته هستند و همه از پس تامین هزینه آنها بر نمی‌آیند. بعد از آنها، داروهای تولید کشورهای آسیای شرقی نظیر چین و هند یا ترکیه قرار دارند که اثرگذاری کمتری نسبت به داروهای آمریکایی و اروپایی دارند و در بازار آسان‌تر یافت می‌شوند و نسبت به داروهای دسته اول ارزان‌ترند.
هرچند آمار دقیقی از دهک درآمدی بیماران سرطانی در دست نیست، اما اعلام قیمت چند داروی سرطان خارجی در بازار نشان می‌دهد که حتی یک خانواده با درآمد ۳۵میلیون تومان که روی خط فقر ۱۴۰۴ قرار دارد هم نمی‌تواند از پس هزینه‌های خرید داروی یک بیمار سرطانی بر‌بیاید؛ چه رسد به خانوارهایی که درآمد سرپرست آنها پایین‌تر از این رقم و زیر خط فقر باشد. وضع برای بیمارانی که در سایر استان‌ها و مناطق محروم ایران زندگی می‌کنند سخت‌تر است؛ چرا‌که داروخانه‌های عرضه‌کننده کمتر و یافتن داروهای خارجی دشوارتر است.
۶۰ درصد بیماران توان خرید داروهای خارجی را ندارند
خراسان شمالی یکی از استان‌هایی است که روی کمربند سرطان ایران قرار دارد. این استان با بروز بیش از ۳۰ مورد سرطان معده در هر ۱۰۰ هزار نفر، جزو ۶ استان کشور است که رتبه «شیوع بسیار بالای» سرطان را دارد. سید سعید حریری، رئیس و بنیان‌گذار انجمن حمایت از بیماران سرطانی خراسان شمالی درباره هزینه داروهای خارجی ضد سرطان و توان مالی بیماران برای خرید این داروها به هفت صبح می‌گوید: «بسیاری از داروهای بخش سرطان داروهایی با برند خارجی هستند. اغلب پزشکان آنکولوژی داروهای به‌روز شیمی‌درمانی با برند خارجی را تجویز می‌کنند. امروزه داروهای جدید شیمی درمانی و ایمونوتراپی (ایمنی‌درمانی) تولید شده‌اند که در کشورهای آمریکا و اروپایی ساخته می‌شوند. اثرگذاری این داروها تایید شده و بهبودی بیماران اثبات شده است.»
او می‌گوید: «پزشکان موظف هستند که برای بهبود بیمار بهترین داروها را برای او تجویز کنند. بنابراین هم پزشکان و هم بیماران ترجیح می‌دهند که از داروهای با برند خارجی استفاده کنند. بسیاری از مواقع وقتی ما نسبت به تجویز داروی خارجی گران‌قیمت به پزشک شکایت می‌کنیم، پزشک می‌گوید که اجازه دهید ما تلاش خود را برای بهبودی بیمار انجام دهیم. قطعا اگر نیاز نبود این دارو برای بیمار تجویز نمی‌شد. راست هم می‌گویند وقتی دارویی آزمایش شده و روی بیمار پاسخ داده است، چرا باید از داروهای قدیمی یا تولید داخل استفاده کرد؟»
هرچند بیمار و پزشک هر دو بر استفاده از داروهای خارجی تاکید دارند اما به گفته رئیس انجمن حمایت از بیماران سرطانی خراسان شمالی، بیش از ۶۰ درصد بیماران توان خرید داروهای جدید شیمی‌درمانی با برند خارجی را ندارند. او می‌گوید: «بیش از ۷۰ درصد افرادی که به ان‌جی‌اوها مراجعه می‌کنند افرادی از دهک‌های یک تا سه هستند که حتی توان خرید داروی ۲ میلیون تومانی را ندارند. این در حالی است که حداقل هزینه خرید یک داروی سرطانی با برند خارجی بیش از ۲۰ میلیون تومان است.»
850 میلیون تومان فقط برای یک بسته داروی خارجی
به گفته او، هرچند تمامی داروهای خارجی ضد سرطان در بازار گران هستند اما داروهای خارجی بیماران مبتلا به سرطان خون، سارکوم و پستان در زنان را از جمله گران‌قیمت‌ترین داروها در بازار به حساب می‌آیند. حریری می‌گوید: «خانمی تحت پوشش ماست. ۱۶ آمپول برای او تجویز شده است که قیمت هر آمپول ۳۵میلیون تومان است.
یا پسر جوانی که مبتلا به سرطان خون است و ۸۴ میلیون تومان هزینه داروی ۲۰ روز اوست. بیمار دیگری به سرطان کولون مبتلاست و قیمت یک بسته قرص خارجی درمان سرطان روده بزرگ ۸۵۰میلیون تومان است. هیچ کس توان خرید این داروها را در شرایط اقتصادی امروز ایران ندارد. در بعضی از مواقع داروهایی مثل وین کریستین با برند خارجی که بیشتر برای درمان سرطان در کودکان مورد استفاده قرار می‌گیرد و ارزان قیمت‌تر است، کمیاب شده و به سختی در داروخانه‌های استان یافت می‌شود.»
پای تحریم‌ها در میان است
اما دلیل این گرانی بی‌ضابطه داروهای خارجی سرطان چیست؟ اینجا هم پای «سیاست خارجی» در میان است. یک واردکننده دارو در این باره می‌گوید: «تحریم‌ها باعث شده‌اند شرکت‌های تولیدکننده خارجی دارو از ایران بروند و امکان خرید مستقیم دارو برای ما ممکن نباشد. از سوی دیگر به دلیل‌عدم اتصال ایران به سوئیفت پرداخت پول برای این شرکت‌ها دشوار است.
بنابراین در این شرایط «قاچاقچیان» و «نرخ روز دلار» قیمت داروهای خارجی را تعیین می‌کند.» او می‌گوید: «حتی هلال احمر هم باید داروهای خاص را قاچاقی وارد کند چون به دلیل تحریم‌ها نمی‌تواند هزینه را مستقیم به شرکت تولیدکننده دارو پرداخت کند. بنابراین باید هزینه را از طریق دیگر پرداخت کند. به همین دلیل است از بیمار در ابتدا براساس قیمت روز دارو پول دریافت می‌کند و چند ماه بعد دارو را تحویل می‌دهد و بیمار باید در زمان تحویل مابه‌تفاوت قیمت دارو را براساس نرخ روز به داروخانه پرداخت کند.»
چرا داروخانه‌ها تمایل به فروش داروهای خاص ندارند؟
وقتی دارویی گران می‌شود، باید احتمال کمیاب شدن آن را در داروخانه‌ها داد؛ به خصوص که دارو، وارداتی باشد. البته در هر شرایطی می‌توان با قیمت بیشتری آن را در ناصرخسرو یافت. با این حال داروهای سرطانی وضعیتی متفاوت دارند. داروهای سرطانی که جزو داروهای خاص محسوب می‌شوند، فقط در تعداد محدودی از داروخانه‌ها توزیع می‌شوند: داروخانه‌های دولتی، دانشگاهی، هلال احمر و داروخانه‌های منتخب.
داروخانه‌های دولتی، دانشگاهی و هلال احمر از نامشان مشخص است که به نهاد، ارگان یا سازمانی مرتبط هستند اما داروخانه‌های منتخب چه؟ داروخانه‌های منتخب، داروخانه‌های خصوصی هستند که امتیاز بالایی دریافت کرده‌اند و امکان تبدیل شدن به داروخانه‌های منتخب را برای توزیع داروهای خاص از نظر سازمان غذا و دارو دارند. اما چرا کمتر داروخانه‌ای که امتیاز بالا دریافت کرده تمایل به «منتخب شدن» دارد؟
صحبت با چند داروخانه در تهران که این امتیاز را دریافت کرده اما منتخب شدن را نپذیرفته‌اند نشان می‌دهد، داروخانه‌ها تمایلی به افزایش دردسر و چالش‌های مالی با بیمه‌ها را ندارند. یکی از مدیران این داروخانه‌ها به هفت‌صبح می‌گویند:«منتخب شدن، دردسر زیادی دارد، داروهای خاص، هزینه‌های سنگینی روی دوش داروخانه می‌گذارد و آنها را با بیمه‌ها طرف می‌کند. در بیشتر مواقع دریافت هزینه دارو از بیمه‌ها پُر چالش است.» هرچند محدودیت توزیع داروهای خاص در برخی داروخانه‌ها دسترسی بیماران و خانواده‌های آنها را به دارو سخت می‌کند، اما اغلب داروخانه‌ها به واسطه ارتباط با سایر داروخانه‌ها و واردکنندگان می‌توانند داروهای کمیاب را با قیمت آزاد برای بیمار پیدا کنند.
موج‌گرانی داروهای ایرانی در راه است؟
«داروهای ایرانی» درمان سرطان هم از این قاعده مستثنا نیستند. موج گرانی ارز، بر داروهای ایرانی درمان سرطان تاثیر گذاشته است. گرانی دارو و تجهیزات پزشکی که از زمستان سال قبل (۱۴۰۳) آغاز شده، با شتاب به سمت وخامت بیشتر پیش می‌رود. خبرگزاری ایلنا گزارش کرده که «تاکنون متوسط افزایش قیمت داروهای شرکت‌های داروساز ایرانی بین ۳۰ تا ۴۰ درصد و متوسط افزایش نرخ داروهای خارجی(داروهای توصیه شده توسط پزشکان متخصص) بیش از ۱۰۰ و گاهی ۲۰۰ درصد گران شده است.»
با این حال دولت قصد دارد نرخ ارز دارو و تجهیزات پزشکی را از ۴۲۰۰ هزار تومان به ۲۸ هزار و ۵۰۰ تغییر دهد و این تاثیر مستقیمی بر قیمت داروهای تولید داخل که مواد اولیه آنها از کشورهای دیگر وارد می‌شود، خواهد داشت. موسس یکی از داروخانه‌های تهران به هفت صبح می‌گوید: «در حال حاضر هیچ ارزی به داروهای سرطان تخصیص داده نشد و در بلاتکلیفی قرار دارد، چرا‌که دولت ارزی برای تخصیص دادن ندارد.» او می‌گوید: «چرخه دارو در ایران یک چرخه معیوب و ناقص است. در این چرخه همه بازیگران به هم بدهکار هستند. بیمه به داروخانه، داروخانه به تولیدکننده، تولیدکننده به واردکننده و سازمان غذا و دارو به واردکننده بدهکار است. رقم بدهی‌ها کم نیست و پای هزاران همت در میان است.»
او می‌افزاید: «برای هیچ کدام از بازیگران این چرخه، دارو، سلامت بیمار و حتی تولید مسئله نیستند. هیچ کدام از بازیگران کار خود را به درستی انجام نمی‌دهند، بلکه فقط رانت آن را می‌خواهند. مثلا تولیدکننده دارو ۳۰۰ یورو ارز دولتی برای تولید دارو دریافت می‌کند اما ۲۶۰یورو را در بازار می‌فروشد و با ۴۰یورو دارو تولید می‌کند. به همین دلیل است که هیچ کدام از این بازیگران با دیگری خوب نیست، همه همدیگر را متهم می‌کنند و به هم بدهکار هستند.»
تاثیر ارز 28 هزار و 500 تومانی بر هزینه خدمات پاراکلینیکی
هزینه «دارو» فقط بخشی از هزینه سرسام‌آور درمان سرطان است. خدمات پاراکلینیکی شامل پت اسکن، ام آر آی، پرتو درمانی، ماموگرافی و سایر آزمایش‌ها نیز بخش دیگری از هزینه‌های درمانی این بیماران را شامل می‌شود. بیمارستان‌ها و مراکز درمانی برای ارائه این خدمات به دستگاه‌ها و تجهیزات پزشکی نیاز دارند که اغلب آنها از کشورهای دیگر و با ارز دولتی به کشور وارد می‌شود. هرچند هزینه خدمات پاراکلینیکی مثل رادیوتراپی(پرتو درمانی)در مراکز دولتی به مراتب کمتر است و گاها رایگان انجام می‌شود اما به علت شلوغی مراکز، گاها جلسات منظم برگزار نمی‌شوند و یا کیفیت ارائه شده در حد مطلوب نیست.
به همین دلیل بیماران چاره‌ای جز مراجعه به مراکز خصوصی و پرداخت هزینه‌های گزاف ندارند. حریری در این باره می‌گوید: «در خراسان شمالی ما یک مرکز دولتی برای پرتو درمانی داریم و فقط ۵۰۰ نفر از بیماران ما در نوبت آن هستند. بنابراین مجبوریم بیماران را به مراکز درمانی دولتی در استان‌های همجوار مثل خراسان رضوی یا مراکز خصوصی منتقل کنیم.»
او درباره افزایش هزینه پرتو درمانی در ماه‌های اخیر می‌گوید: «پرتو درمانی که تا پیش از این در بیمارستان‌های دولتی رایگان انجام می‌شد، امروز جلسه‌ای سه میلیون تومان هزینه دارد. بیماری که ۴۰ جلسه پرتو درمانی دارد باید بیش از ۱۰۰میلیون تومان در حسابش پول داشته باشد.» هزینه خدمات پاراکلینیکی نیز همچنان در حالی با افزایش قیمت مواجه شده‌اند که هنوز نرخ ارز تجهیزات پزشکی در سال ۱۴۰۴ بلاتکلیف مانده است و قطعا با اعلام رسمی نرخ ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی از سوی دولت با افزایش قیمت بیشتری روبه‌رو خواهد شد.
مرگ روزانه ۲۰۰ بیمار مبتلا به سرطان در کشور
به گفته مسئولان وزارت بهداشت، آمار بیماران سرطانی در کشور در حال افزایش و سن سرطان در حال کاهش است و همین روند روبه‌رشد بروز سرطان ایران را در رتبه ۴۸ جهان قرار داده است. براساس آماری که دکتر کاظم زنده‌دل، معاون پژوهشی پژوهشکده سرطان دانشگاه علوم پزشکی تهران به خبرگزاری تسنیم داده است روزانه ۲۰۰ بیمار مبتلا به سرطان در کشور جان خود را در اثر این بیماری از دست می‌دهند. اما روند افزایشی هزینه‌های درمان این نگرانی را در میان فعالان این حوزه ایجاد کرده که آمار مرگ بیماران سرطانی به دلیل ترک درمان در سال پیش رو افزایش یابد.
حریری، رئیس انجمن حمایت از بیماران سرطانی خراسان شمالی می‌گوید: «در این وضعیت اقتصادی اغلب افراد نمی‌توانند فرزندان، همسر و حتی خود را درمان کنند و متاسفانه شاهد خواهیم بود که بسیاری از بیماران ترک درمان کنند و تسلیم مرگ شوند.» اما سرطان فقط یک بیماری نیست. سرطان تبعات نامحسوسی را برای بیماران و خانواده‌هایشان دارد که در نهایت به افزایش آسیب‌های اجتماعی در کشور دامن می‌زند
. فقر، طلاق، ترک خانواده و تن دادن اعضای خانواده به هر عملی برای رسیدن به پول برای تامین هزینه‌های درمان از جمله آسیب‌های اجتماعی و تبعات گرانی هزینه‌های درمان سرطان است. شاید امروز مردم بیشتر از «سرطان» از هزینه‌های هنگفت درمان این بیماری وحشت داشته باشند. حریری می‌گوید: «متاسفانه ۲ هزار و ۸۰۰ زن مبتلا به سرطان در این ان‌جی‌او ثبت شده‌اند که بیش از ۸۰ نفر از این بانوان، همسرانشان آنها را بعد از ابتلای به سرطان به دلایلی از جمله عدم توانایی مالی ترک کرده‌اند.»
او می‌گوید: «هرچند در همه کشورها ان‌جی‌اوها بخش زیادی از هزینه درمان بیماران سرطانی را تامین می‌کنند اما دولت نیز باید سرانه هزینه درمان بیماران سرطانی را افزایش دهد و بسته حمایتی خوبی برای آنها در نظر بگیرد و بعد از درمان، پیشگیری و غربالگری را باید در راس امور قرار دهند. نباید درمان فقط برای قشر مرفه جامعه باشد.»
