هفت صبح| روباهها که زمانی فقط در قسمتهای شمالی شهر دیده میشدند، این روزها آزادانه در نقاط پرترافیک و شلوغ تهران در حال شکار دیده میشوند. کارشناسان فصل حضور این حیوان را محدود به ماههای سرد سال میدانند و عدم مدیریت پسماند را یکی از دلایلی معرفی میکنند که باعث شده جمعیت گونه فرصتطلبی مثل روباه توسعه یافته و خطر ابتلا به بیماریهای مشترک با انسان را افزایش دهد. ضمن آنکه روباه میتواند دیگر حیوانات را هم بیمار کند.
تهران دیگر شهر شلوغی نیست که گنجشکها هم از آن فرار میکنند و شهرداری با اضافه کردن گونهای مثل بلبل خرما به دنبال افزایش تنوع زیستی آن است. این روزها به لطف عدم مدیریت پسماند روباهها به عضو ثابت این کلانشهر تبدیل شدهاند. در جریان جنگ تحمیلی 12 روزه مردمی که در پارکها پناه گرفته بودند، گزارش میکردند که تعدادی روباه در پارکهای قلب تهران دیدهاند و این یعنی عضو جدیدی در شهر داریم که میتواند برایمان مخاطراتی به همراه داشته باشد. روباههایی که در قلب تهران پرجمعیت مشغول شکارند یا در حال پناه گرفتن در داخل ساختمانهای نیمه ساخته سطح شهر هستند، چرا و چگونه به محلههایی مثل هفت تیر، ولیعصر و محدوده خیابان معلم راه یافتهاند.
کمبود غذا، عامل مهاجرت
بهروز بهروزیراد بازنشسته سازمان حفاظت محیط زیست در گفتوگو با هفت صبح دلایل مختلفی برای مشاهده روباه در داخل شهر تهران اعلام میکند. از کم شدن غذا در طبیعت محل سکونت روباه شامل پارک خجیر یا ارتفاعات شمال گرفته تا سرد شدن هوا پس از بارندگیهای اخیر که سبب شده حیوان در جستجوی غذا به داخل شهر بیاید، در گروه این دلایل جا میگیرند.
بهروزیراد میگوید که ریخت و پاشهای غذایی در تهران زیاد است و در اکثر مناطق تهران افراد یا رستورانها به دلایل مختلف غذای زیادی را رها میکنند و روباهها یاد گرفتهاند که از چه جاهایی غذا پیدا کنند. آنها آموختهاند که گربههای ضعیف پارکها را شکار کرده و از موشها هم که به وفور در جویهای تهران یافت میشوند، تغذیه کنند.
به گفته او، اکثر پارکهای تهران گربههای ضعیف دارند یا مواد غذایی داخل آنها رها شده و سطل زباله هم آشغال دارد و میتواند تبدیل به منبع غذایی روباهها شود. به این ترتیب، این رفتارهای تغذیهای به تدریج در جمعیتهای روباه اطراف تهران گسترش مییابد.به اعتقاد این بازنشسته سازمان محیط زیست، روباهها بیشتر در فصل سرد سال و زمانی که غذا در طبیعت یافت نمیشود، ناچار میشوند که به شهرها بیایند. آنها در شهر لانهگزینی نمیکنند و اغلب به همان منطقهای که از آن آمدهاند، باز میگردند اما اگر شکارشان طول بکشد، به دلیل ترافیک و شلوغی مجبور میشوند که لابهلای پوشش گیاهی شهری مثل وسط بلوارها یا قسمتهایی از پارکها که انسانها کمتر تردد دارند، مخفی شوند تا شب فرصتی برای بازگشت به محیط اولیه پیدا کنند.
بهروزی راد سال گذشته شاهد حضور سه روباه در پارک قیطریه بوده که ساعت چهار صبح معمولا گربهها را شکار کرده یا مواد غذایی سطل آشغالها را مورد استفاده قرار میدادند و بعد با عبور از یک دیوار دو متری، لابهلای پوشش گیاهی زمین مجاور پارک مخفی میشدهاند. این سه روباه در فصل بهار منطقه را ترک میکنند.
توسعه روباهها به دلیل نبود مدیریت پسماند
حضور گسترده روباه در سطح شهر تهران چه مخاطراتی برای شهروندان میتواند ایجاد کند؟ ایمان معماریان دامپزشک در این رابطه به هفتصبح میگوید: توسعه جمعیت روباهها در شهر متعاقب مشکل مدیریت پسماند است. دسترسی به منابع غذایی انسانی سبب میشود که حیوانات وارد محیطهای شهری شده و جمعیتشان افزایش یابد. روباهها گونههای فرصت طلبی هستند و هر وقت شرایط غذایی مناسب باشد، مثل خیلی از بندپایان، حشرات و حتی کلاغ و زاغی جمعیتشان به بیش از ظرفیت بردشان میرسد و وارد محیطهای شهری میشوند. این مسئله میتواند مخاطرات جدی برای شهروندان از نظر بیماریهای مشترک ایجاد کند.
به گفته معماریان مدیریت شهری حتما باید برای مدیریت پسماند برنامه داشته باشد یعنی باید باقیمانده مواد غذایی انسانی در اختیار هیچ حیوانی قرار نگیرد و پسماند درست مدیریت شود تا روباهها به سطح شهر نیایند. ضمن اینکه در شهرها علاوه بر اینکه پسماند درست مدیریت نمیشود، یکسری افراد به اسم کمک و غذارسانی، زبالههای خود را در محیط شهری رها میکنند و این رفتار، وضعیت را بدتر میکند.
شکار گربه و موش منابع گستردهتری در اختیار روباهها قرار میدهد و این موضوع قطعا مدیریت جمعیت حیوانی مثل روباه را با مشکلات بیشتری روبهرو میکند اما معماریان بر این باور است که گربهها و موشها غذای اصلی روباه نیستند و خود این حیوانات هم به خاطر مدیریت نامناسب پسماند، جمعیتشان رو به افزایش است. پس شاه کلید مسئله، مدیریت پسماند است و تا پسماند رها باشد، کنترل جمعیت گونههای مختلف امکانپذیر نیست و دور کردن حیوانات از شهرها هم دچار مشکل میشود.
روباه، منشا بیماریهای مشترک
به گفته این دامپزشک، روباه میتواند منبع بیماریهای مشترک باشد. این گونه یکی از رزروارهای (میزبان مخزن به گونهای از جانوران گفته میشود که یک عامل بیماریزا مثل ویروس، باکتری یا انگل را بهطور طبیعی در بدن خود نگه میدارند) بیماری هاری است. ایران سومین کشور از نظر تلفات گاز گرفته شدن توسط سگهای هار است و یکی از رزروارهای هاری هم روباه است. بیماریهای دیگر مثل هیداتید خوشهای یا خود کیست هیداتید، بیماریهای انگلی مختلف و... جزو بیماریهای مشترکی است که روباهها میتوانند میزبان اصلی آن باشند. این بیماریها علاوه بر اینکه قابل انتقال به انسان است، میتواند به بقیه حیوانات شهری هم آسیب بزند.
معماریان تاکید میکند باید افرادی که در معرض گزش یا خراش ناشی از چنگ زدن روباه قرار میگیرند، واکسن هاری و کزاز دریافت کنند. این واکسن به صورت مجانی در مراکز بهداشت زده میشود و هزینه خیلی بالایی هم برای واکسیناسیون مجانی هاری در ایران پرداخت میشود زیرا تا زمانی که نتوانستهاند این بیماری را کنترل کرده و جمعیت حیوانات را ساماندهی کنند، مجبورند که واکسیناسیون رایگان را انجام دهند.
با توجه به اینکه هرگونه گزش یا چنگ روباه میتواند مخاطره آمیز باشد و افزایش جمعیت روباهها در شهر احتمال بروز برخورد بین انسان و حیوان را افزایش میدهد آیا شهرداری و دیگر متولیان شهری نگران تغییرات جمعیتی حیوانات در تهران و دیگر شهرها هستند یا همچون مسئله افزایش جمعیت سگهای بلاصاحب که در حال تبدیل شدن به معضلی لاینحل است، افزایش جمعیت روباهها هم به لیست معضلات لاینحل شهری اضافه خواهد شد؟
