دیپلماسی فرهنگی؛ ماموریت وزیر ارشاد
وزیر فرهنگ به نمایندگی از رئیس‌جمهور در مراسم تدفین پاپ فرانسیس در رم شرکت کرد
هفت صبح، ع .آ | اردیبهشت آغاز سفرهای جهانی روسای وزارت فرهنگ و ارشاد بود. وزیر فرهنگ و ارشاد ماه شلوغ و پر سفری را آغاز کرد. او ابتدای ماه با حضور در مجمع همکاری‌های فرهنگی آسیا در هنگ‌کنگ با سه همتای خود دیدار کرد.
سیدعباس صالحی با پیشنهاد بزرگی به این مجمع رفت. وزیر فرهنگ و ارشاد با توجه به هدف این مجمع که افزایش تبادلات فرهنگی میان کشورهای آسیایی است، برگزاری جشنواره فیلم آسیا را روی میز مجمع گذاشت. صالحی برگزاری این جشنواره را آغازی برای همکاری فرهنگی در میان ملت‌های آسیایی دانست که گامی در جهت تغییر ساختار تک‌قطبی جهان، به نظام چندقطبی با محوریت آسیا خواهد بود. او حتی اعلام آمادگی وزارت فرهنگ و ارشاد ایران برای برگزاری نخستین دوره این جشنواره را نیز مطرح کرد.
این پیشنهاد با استقبال مقامات هنگ‌کنگی مواجه شد. در صورت بالفعل شدن این پیشنهاد و برگزاری نخستین دوره جشنواره فیلم‌های آسیایی در ایران، جشنواره‌ای تازه به لیست بلندبالای جشنواره‌های سینمایی ایران اضافه خواهد شد. در شرایطی ما میزبان یک جشنواره بین‌المللی خواهیم بود که خود در برگزاری جشنواره بین‌المللی فیلم فجر دچار خلأیی بزرگ هستیم.
از تعطیلی مقطعی جشنواره بین‌المللی تا محدودیت‌های دوره‌ای که با تغییر مدیریت و حتی تصمیم به حذف جشنواره ضربه به بدنه این جریان زد. جریانی که بدون شناخت مدیریت کلان نسبت به فضای برگزاری یک جشنواره بین‌المللی معتبر آغاز به کار کرده بود و با مداومت و تلاش بسیار توانست خود را در مسیر فستیوال‌های جهان قرار دهد. هرچند در ابتدای مسیر و با فاصله معناداری قرار داشت.
وزیر در سفر دو روزه خود به هنگ‌کنگ بسته پیشنهادی متنوعی داشت. صالحی در پیشنهادی دیگر برای چین، سال 2026 را سال همکاری‌های فرهنگی و گردشگری ایران و چین نامید. او این نامگذاری را در ادامه امضای سند راهبردی 25 ساله میان دو کشور دانست که سال 1400 و درنهایت بعد از دو سال امضا شد. همتای چینی از این طرح نیز استقبال کرد تا جایی که توافق ابتدایی برای تشکیل کمیته مشترک در سطح معاونان وزارت فرهنگ انجام شد تا این طرح به زودی اجرایی شود.
گره خوردن نام ایران و چین از منظر فرهنگی به قطع و با تأکید وزیر فرهنگ، در ادامه افزایش روابط دیپلماتیکی است که بخشی از سیاست کنونی نظام جمهوری اسلامی ایران است. این ارتقاء روابط گرچه در فضای سیاسی آغاز شد اما در سایر بخش‌ها من جمله فرهنگ گسترش یافت تا تضمینی برای استحکام و عمق روابط در زمینه‌های حساس‌تر باشد.
صالحی همچنین با دو همتای دیگر خود در حاشیه این مجمع دیدار کرد. عباس صالحی در دیدار با همتای پاکستانی خود پیشنهاد گسترش روابط در حوزه گردشگری را مطرح کرد. او بهانه این پیشنهاد را گردشگری زیارتی دانست که هر دو کشور چنین ظرفیتی برای طرف مقابل خواهد داشت. هرچند وزیر فرهنگ پاکستانی گردشگری را منوط به جنبه زیارتی ندانست و خواستار گردشگری فرهنگی گسترده‌تر بود.
در حالی که وزیر فرهنگ و ارشاد برای گسترش روابط با کشورهای آسیایی به چین رفته بود، معاون سینمایی این وزارتخانه در جشن آغاز به کار «آکادمی علوم سینمایی» شرکت کرد. رائد فریدزاده با همراهی بهروز شعیبی، مدیرعامل انجمن سینمای جوانان ایران به روسیه رفتند.
پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه پیامی تصویری ارسال کرده و این آکادمی را گام مهمی برای پیوندهای فرهنگی منطقه اوراسیا معرفی کرده بود که منجر به توسعه صنعت سینما در منطقه خواهد شد. رئیس سازمان سینمایی هم در ادامه گسترش دیپلماسی فرهنگی با پیشنهاد به روسیه رفته بود. پیشنهاد تأسیس اتحادیه آموزش، فیلم و رسانه کشورهای بریکس. فریدزاده قول برگزاری نشست این اتحادیه را همزمان با جشنواره بین‌المللی فیلم کودک و نوجوانان اصفهان داده و جشنواره را خواهرخواندگی مجمع کودکان روسیه خواند بود.
هفته شلوغ وزارتخانه فرهنگ و هنر به این اتفاقات ختم نشد. وزیر در آخرین سفر خود برای حضور در مراسم تدفین پاپ فرانسیس به رم رفت. او که به نمایندگی از رئیس‌جمهوری در این مراسم شرکت کرده حامل پیامی از مسعود پزشکیان برای تجلیل از مواضع انسان‌دوستانه پاپ و تلاش‌های ماندگارش برای صلح، عدالت، گفت‌وگو و همزیستی میان ادیان نیز بود.
حضور سیدعباس صالحی در این مراسم موردتوجه بسیاری از رسانه‌ها قرار گرفت. گرچه این نخستین‌بار نیست که مقامات ایرانی در مراسمی این‌چنینی حاضر می‌شوند، اما تغییر جایگاه شخصیتی نماینده ایران یکی از دلایلی بود که کانون توجه قرار گرفت. بیست سال پیش سیدمحمد خاتمی رئیس‌جمهوری وقت در مراسم فوت پاپ ژان پل دوم شرکت کرده بود. حضور وزیر فرهنگ و ارشاد در این مراسم با توجه به عکس‌هایی که از آن منتشر شده کمتر از حضور ریاست جمهوری در سال 1384 نداشت.
آن سال حاشیه سفر رئیس‌جمهور وقت، برخورد با رئیس دولت اسرائیل بود که با عنوان برخورد صمیمانه خوانده و تیتر اخبار شد. امروز قرار گرفتن عباس صالحی در قابی که ترامپ، رئیس‌جمهوری کنونی آمریکا تنها دو ردیف جلوتر از او ایستاده و بایدن در ردیف پشت سری او قرار گرفته موضوع جذاب رسانه‌ها شد. این توجه بدون پرسش هم نبود.
یکی از سوالاتی که با انتشار خبر و دیدن تصاویر حضور وزیر در مراسم پاپ مطرح شد، چرایی انتخاب وزیر فرهنگ و ارشاد به عنوان نماینده ایران بود. چرا رئیس‌جمهوری مانند همتای پیشین خود در این مراسم شرکت نکرده است. آیا ارسال یک پیام رسمی توسط وزیر فرهنگ برای حضور در چنین مراسمی که تمام سران کشورهای مختلف را دور هم جمع کرده است کفایت می‌کند؟
در شرایطی که حضور وزیر به تنهایی می‌توانست موضوع موردتوجه رسانه‌ها قرار بگیرد، حسین مختاری سفیر ایران در واتیکان که سیدعباس صالحی را در این مراسم همراهی می‌کرد هم تبدیل به سوژه‌ای دیگر شد. تصاویری از مراسم در صفحات مجازی می‌چرخد که مختاری گوشی به دست در حال ثبت تصاویری از پشت سر سران کشورهای مختلف است.
این روحیه تصویربرداری از هر حادثه و اتفاقی که حالا دیگر به اخلاق آشنایی برای ما ایرانی‌ها تبدیل شده، و در هر کوی و برزن مردم درحال ثبت لحظات متفاوت از زندگی‌شان هستند در یکی از مهم‌ترین مراسم‌های جهان توسط نماینده ایران تکرار می‌شود. این نکته نه تنها از چشم کاربران ایرانی فضای مجازی دورنماند که حتی رسانه‌های دیگر نیز به این مسئله پرداختند.
با وجود حواشی‌ای که به تناسب شرایط مذاکرات ایران با آمریکا حول ایران می‌گردد و حساسیت‌هایی که به هر اتفاق و حضوری از نمایندگان ایرانی در مجامع جهانی جلب می‌شود؛ آنچه مهم و قابل تأکید است تلاش برای برقراری روابط دیپلماتیک فرهنگی است. برنامه شلوغ سفرهای وزیر فرهنگ و ارشاد در هفته نخستین ماه را می‌توان در ادامه گسترش روابط دیپلماتیک ایران با جهان دانست. نقشی که فرهنگ و هنر می‌تواند در استحکام روابط از منطقه تا جهان بازی کند و به نظر می‌رسد که در ایام کنونی، سیدعباس صالحی چنین نقشی را به عهده گرفته است.
