استنلی کوبریک؛ نابغه بی‌اشتباه

رباره استنلی کوبریک به بهانه سالروز اکران دکتر استرنج ‌لاو

امروز سالروز اکران فیلم «دکتر استرنج لاو» است. فیلمی که استنلی کوبریک ساخت و در سال ۱۹۶۴ میلادی به اکران درآمد. یک کمدی سیاه در مورد جنگ سرد و تهدید هسته‌ای جهان. این فیلم در ۴ رشته نامزد جایزه اسکار شامل بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین بازیگر مرد برای پیتر سلرز و بهترین فیلمنامه اقتباسی و همچنین نامزد دریافت جایزه بهترین کارگردان از سوی انجمن کارگردانان آمریکا شد که موفق به دریافت هیچ‌کدام نشد اما در بفتا برنده دو جایزه بهترین فیلم و بهترین کارگردانی شد.

به این بهانه نگاهی داریم به سرنوشت آقای استنلی کوبریک. او متولد روز ۴ مرداد ۱۳۰۷ ‌ است. در منتهن نیویورک‌ و در یک خانواده یهودی به دنیا آمده است؛ هر‌چند ‌‌کوبریک بعدها گفت ‌ملحد است. خانواده او نسبتا ثروتمند بودند. ضریب هوشی کوبریک بالاتر از حد متوسط بود ولی خیلی اهل درس و مدرسه نبود. نمراتش ضعیف بود؛ بیشتر به ادبیات، عکاسی و فیلم علاقه داشت و اغلب برای تماشای فیلم، مدرسه را به اصطلاح خودمان می‌پیچاند و سر کلاس حاضر نمی‌شد. او را همچنین در دوران مدرسه درونگرا و خجالتی توصیف کردند.

علایق کوبریک در نوجوانی و جوانی تاثیر مستقیمی در آینده او گذاشت. مثلا خرید یک دوربین Graflex توسط پدرش باعث شیفتگی او به عکاسی شد و یاد دادن شطرنج توسط پدرش باعث شد که این بازی، به شدت مورد علاقه کوبریک قرار بگیرد و در بسیاری از فیلم‌های او نمایی از این بازی به چشم بخورد. البته در این میان یک دوست و همسایه هم به کمک او آمد. دوستی به نام ماروین تراب که مثل کوبریک شیفته عکاسی بود و یک اتاق تاریک داشت که در آن با کوبریک ساعت‌های زیادی را صرف مطالعه عکس‌ها و تماشای نحوه عمکرد مواد شیمیایی که برای عکاسی به کار می‌رفت می‌کردند. آنها همچنین ساعت‌ها در خیابان به دنبال سوژه جالب برای عکاسی بود و زمانی را هم در سینماهای محلی صرف تماشای فیلم می‌کردند. در این دوره همچنین فرد دیگری روی پیشرفت کوبریک تاثیر داشت و آن آرتو فلیگ بود که بعدها به عنوان عکاس ویژه همین پروژه دکتر استرنج لاو انتخاب شد. 

او در اواخر دهه ۱۹۴۰ و اوایل دهه ۱۹۵۰ برای نشریه Look عکس‌برداری کرد (نشریه‌ای که در سال 1971 تعطیل شد) و پس از آن فیلم‌های کوتاه کم‌هزینه‌ای ساخت و سرانجام نخستین فیلم مهم هالیوودی خود را در سال 1956 ساخت. نام آن فیلم The Killing بود. پس از آن یک رشته فیلم مهم آغاز شد که تقریباً همه، اقتباس‌هایی از رمان‌ها یا داستان‌های کوتاه بودند و به دلیل توجه شدیدشان به جزئیات، فیلمبرداری نوآورانه، طراحی صحنه گسترده و طنز سیاه شهرت پیدا کرد.

دیگر فیلم‌های مهم او عبارتند از: «کوره‌راه‌های افتخار» (۱۹۵۷)، فیلم حماسی تاریخی «اسپارتاکوس» (1960)، «لولیتا» (1962)، دکتر «استرنج لاو» (1964)، «2001: یک ادیسه فضایی» (1968)، «پرتقال کوکی» (۱۹۷۱)، «بری لیندون» (1975)، «شاینینگ» یا «درخشش» (۱۹۸۰)، «غلاف تمام فلزی» (۱۹۸۷)، «چشمان کاملا بسته» (۱۹۹۹). 

جالب است بدانید که کوبریک در سال 1961 ایالات متحده را به دلیل نگرانی در مورد جرم و جنایت در این کشور و همچنین بیزاری فزاینده نسبت به نحوه عملکرد هالیوود ترک کرد و باقی عمر خود را در انگلستان اقامت کرد و تا آخر عمر تنها چند بار آن را ترک کرد. 

از نظر روانی جالب خواهد بود بدانید که کوبریک یک کمال‌گرا بوده که بیشتر جنبه‌های فیلم‌های خود را خود کنترل می‌کرده و تنها اسکار خود را هم بهترین جلوه‌های بصری برای فیلم «2001: یک ادیسه فضایی» گرفته است. او همچنین به وسواس در فیلمسازی مشهور بود و مکررا درخواست می‌کرد تا یک پلان از فیلم بارها و بارها فیلمبرداری شوند. 

کوبریک در سال ۱۹۴۸، زمانی که ۱۹ سال داشت، با یکی از دوستان دوران دبیرستان خود ازدواج کرد و سه سال بعد از او شد. یک سال بعد او با همسر دوم خود که یک رقصنده اتریشی بود ازدواج کرد ولی بعد از پنج سال هم از او جدا شد. در سال ۱۹۵۷ او با کریستین هارلن، هنرپیشه آلمانی آشنا شد و با او ازدواج کرد و این بار دیگر این زوج تا پایان عمر کوبریک با یکدیگر زندگی کردند. هارلن یک دختر از ازدواج سابق خود داشت و این زوج دو دختر دیگر هم به دنیا آوردند.

سرانجام این کارگردان شاخص چند روز پس از میزبانی یک نمایش برای خانواده‌اش و ستاره‌های آخرین فیلمش، «چشم‌های کاملا بسته» در سن ۷۰ سالگی بر اثر حمله قلبی درگذشت.