نجات شهر با یک فرمان | تاثیر خودروهای وارداتی در صرفه‌جویی سالانه بنزین

هفت صبح| در شرایط کنونی، حدود سه تا چهار میلیون خودروی فرسوده در کشور در حال تردد هستند؛ خودروهایی که به ازای هر 100کیلومتر میانگین 15 تا 20 لیتر سوخت مصرف می‌کنند؛ به‌طور میانگین روزانه بیش از ۱۲۰ میلیون لیتر بنزین مصرف می‌کنند و سهمی قابل توجه در آلودگی هوای کلان‌شهرها دارند.

اگر این ناوگان فرسوده با خودروهای وارداتی و کم‌مصرف جایگزین شود، مصرف سوخت سالانه کشور می‌تواند تا ۱۰ تا ۱۲ میلیارد لیتر کاهش یابد؛ رقمی که علاوه بر صرفه‌جویی ارزی 2 تا 3 میلیارد دلاری بنزین، به کاهش حدود ۲۰ تا ۲۵درصدی آلودگی ناشی از خودروهای فرسوده منجر خواهد شد. بر اساس آمارهای رسمی، بخش بزرگی از این خودروها شامل تاکسی‌های قدیمی، وانت‌بارها، کامیون‌ها و اتوبوس‌های شهری با عمر بالای بیست سال هستند.

هرچند سهم آنها در تردد روزانه حدود ۳۰درصد برآورد می‌شود، اما به دلیل مصرف بالای سوخت و آلایندگی شدید، اثرشان بر کیفیت هوا بسیار فراتر از این میزان است. خودروهای فرسوده به‌طور متوسط بین ۱۵ تا ۱۸ لیتر بنزین در هر ۱۰۰ کیلومتر مصرف می‌کنند، در حالی که خودروهای جدید با استانداردهای یورو ۵ و یورو ۶ تنها 5 تا 6 لیتر نیاز دارند. همین تفاوت باعث می‌شود مصرف روزانه خودروهای فرسوده به بیش از ۱۲۰ میلیون لیتر برسد.

   تاثیر خودروهای وارداتی در صرفه‌جویی سالانه

جایگزینی این خودروها با مدل‌های وارداتی کم‌مصرف می‌تواند مصرف سوخت هر خودرو را بین ۸ تا ۱۰لیتر در هر ۱۰۰کیلومتر کاهش دهد. در مقیاس ملی، این تغییر معادل ۱۰ تا ۱۲میلیارد لیتر صرفه‌جویی سالانه خواهد بود؛ رقمی که با توجه به قیمت جهانی سوخت، حدود ۴ تا ۵ میلیارد دلار کاهش هزینه ارزی برای کشور به همراه دارد.

از منظر زیست‌محیطی، خودروهای فرسوده سهمی نزدیک به یک‌چهارم در آلودگی هوای کلان‌شهرها دارند. جایگزینی آنها با خودروهای استاندارد می‌تواند انتشار آلاینده‌هایی همچون ذرات معلق، اکسیدهای نیتروژن و دی‌اکسیدکربن را به میزان چشمگیری کاهش دهد. برآوردها نشان می‌دهد اجرای کامل این طرح می‌تواند آلودگی ناشی از خودروهای فرسوده در شهرهایی مانند تهران، مشهد، اصفهان و اهواز را تا ۳۰ درصد کاهش دهد.

   پیامدهای اقتصادی و اجتماعی نوسازی با خودروهای خارجی

پیامدهای اقتصادی و اجتماعی این اقدام نیز قابل توجه است. کاهش آلودگی هوا هزینه‌های درمانی ناشی از بیماری‌های قلبی و تنفسی را به میزان چشمگیری کاهش می‌دهد و صرفه‌جویی در مصرف سوخت، منابع بیشتری را برای صادرات یا استفاده در بخش‌های دیگر آزاد می‌کند. علاوه بر این، بهبود کیفیت هوا به ارتقای سلامت عمومی، کاهش مرگ‌ومیر و افزایش امید به زندگی در شهرهای بزرگ منجر خواهد شد.

واقعیت این است که وجود میلیون‌ها خودروی فرسوده یکی از اصلی‌ترین عوامل آلودگی هوا و مصرف بی‌رویه سوخت در کشور است. جایگزینی آنها با خودروهای کم‌مصرف و استاندارد نه‌تنها یک ضرورت زیست‌محیطی، بلکه یک راهبرد اقتصادی و اجتماعی محسوب می‌شود؛ راهبردی که می‌تواند همزمان هزینه‌ها را کاهش دهد، بهره‌وری انرژی را افزایش دهد و کیفیت زندگی مردم را بهبود بخشد.

در شرایط فعلی، میانگین مصرف سوخت خودروهای داخلی ایران در مقایسه با استانداردهای جهانی و به‌ویژه کشورهای اروپایی فاصله قابل توجهی دارد؛ چرا که خودروهای اروپایی با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و استانداردهای سختگیرانه زیست‌محیطی، به‌طور میانگین تنها ۴ تا ۵ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر مصرف می‌کنند. این اختلاف تقریباً 3 برابر است و نشان می‌دهد که ناوگان داخلی کشور، چه نو و چه فرسوده، بار سنگینی بر دوش اقتصاد ملی و محیط زیست گذاشته است.

این تفاوت مصرف سوخت، هزینه‌های هنگفتی را برای کشور ایجاد می‌کند. از یک سو، دولت مجبور است بخش بزرگی از منابع ارزی خود را صرف واردات بنزین و گازوئیل یا یارانه‌های سنگین برای سوخت کند؛ از سوی دیگر، مصرف بالای سوخت به افزایش انتشار آلاینده‌ها منجر می‌شود که پیامد مستقیم آن، تشدید آلودگی هوا در کلان‌شهرهاست. آلودگی هوا نیز سالانه هزاران نفر را دچار بیماری‌های قلبی، ریوی و تنفسی می‌کند و هزینه‌های درمانی و اجتماعی سنگینی بر نظام سلامت تحمیل می‌سازد.

 تاثیر تسهیل واردات خودرو بر هزینه‌های جامعه

اگر دولت زمینه واردات خودروهای کم‌مصرف و استاندارد اروپایی را تسهیل کند، نه تنها مصرف سوخت کشور به‌طور چشمگیری کاهش خواهد یافت، بلکه هزینه‌های ناشی از بیماری‌های مرتبط با آلودگی هوا نیز کاهش می‌یابد. این اقدام می‌تواند به معنای صرفه‌جویی چند میلیارد دلاری در هزینه‌های سوخت و همزمان کاهش صدها میلیارد تومان در هزینه‌های درمانی باشد. علاوه بر آن، ارتقای کیفیت ناوگان حمل‌ونقل به بهبود سلامت عمومی، افزایش بهره‌وری انرژی و کاهش فشار تورمی ناشی از هزینه‌های سوخت منجر خواهد شد.

واقعیت آن است که در داخل کشور امکان تولید خودروهای کم‌مصرف به معنای واقعی وجود ندارد. هرچند خودروسازان داخلی طی سال‌های گذشته بارها وعده تولید خودروهای کم‌مصرف و حتی مدل‌های هیبریدی را مطرح کرده‌اند، اما این وعده‌ها بیشتر برای جلوگیری از واردات خودرو و حفظ انحصار بازار بوده است.

 موضوع بهینه‌سازی مصرف سوخت خودروها دست‌کم یک دهه است که در سطح جهانی به‌طور جدی دنبال می‌شود و خودروسازان بزرگ دنیا در این مدت به دستاوردهای مهمی در زمینه کاهش مصرف سوخت، ارتقای استانداردهای آلایندگی و توسعه فناوری‌های نوین مانند خودروهای هیبریدی و برقی دست یافته‌اند.

حفظ انحصار اولویت صنعت خودرو

در مقابل، صنعت خودرو ایران در همین یک دهه گذشته بیش از آنکه به سمت نوآوری و بهینه‌سازی حرکت کند، درگیر حفظ انحصار و کنترل بازار بوده است. نتیجه این رویکرد، تولید خودروهایی با مصرف سوخت بالا و کیفیت پایین بوده که نه تنها توان رقابت با محصولات جهانی را ندارند، بلکه بار سنگینی بر دوش اقتصاد و محیط زیست کشور گذاشته‌اند. این وضعیت نشان می‌دهد که اتکا به وعده‌های خودروسازان داخلی برای تولید خودروهای کم‌مصرف، راه‌حل واقعی بحران سوخت و آلودگی هوا نیست.

به بیان دیگر، جایگزینی خودروهای فرسوده و پرمصرف داخلی با خودروهای وارداتی استاندارد، یک سیاست دوگانه سودمند است؛ هم اقتصاد ملی را از بار سنگین هزینه‌های سوخت رها می‌کند و هم جامعه را از پیامدهای زیان‌بار آلودگی هوا نجات می‌دهد. این رویکرد می‌تواند به‌عنوان یک راهبرد کلان در برنامه‌های توسعه‌ای کشور مطرح شود و مسیر حرکت به سمت اقتصادی پایدار و شهری سالم‌تر را هموار سازد. بنابراین، تنها راهکار عملی در مقطع کنونی، تسهیل واردات خودروهای استاندارد و کم‌مصرف از بازارهای جهانی است.

چنین اقدامی می‌تواند همزمان دو هدف کلیدی را محقق کند: نخست کاهش مصرف سوخت و صرفه‌جویی چند میلیارد دلاری در هزینه‌های ارزی و دوم کاهش آلودگی هوا و پیامدهای اجتماعی و درمانی ناشی از آن. در واقع، واردات خودروهای کم‌مصرف نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی استراتژیک برای عبور از بحران انرژی و زیست‌محیطی کشور محسوب می‌شود؛ ضرورتی که اگر به‌طور جدی دنبال شود، می‌تواند مسیر تازه‌ای برای توسعه پایدار و بهبود کیفیت زندگی در شهرهای ایران بگشاید.