نقشه ترامپ لو رفت؛ آمریکا به دنبال توافقی بالاتر از برجام با ایران؟
هنوز مذاکرات هسته‌ای بین ایران و اروپا آغاز نشده است و آنچه تاکنون در ژنو بین ایران و طرف‌های اروپایی رخ داده، صرفاً «گفت‌وگوهای» پیش‌رونده بوده که به گفته غریب‌آبادی، ادامه‌دار خواهد بود.
مجید تخت‌روانچی، معاون سیاسی وزیر خارجه ایران، اعلام کرده است که این گفت‌وگوها جدی، صریح و سازنده بوده‌اند و برخی جزئیات و ایده‌های مهم در دو حوزه رفع تحریم‌ها و مسائل هسته‌ای مورد بحث قرار گرفته‌اند. با این حال، هنوز مشخص نیست که چه زمانی این گفت‌وگوها از مرحله مقدماتی عبور کرده و به مذاکرات اصلی تبدیل خواهند شد. در همین شرایط مبهم، افکار عمومی در انتظار مذاکرات مستقیم بین ایران و آمریکا هستند.
با این وجود، حتی رسیدن به میز مذاکره نیز به سادگی امکان‌پذیر نیست، چه برسد به آغاز مذاکرات رسمی. احتمال مذاکره بین ایران و آمریکا همچنان موضوعی پیچیده و حساس است. برخی مقامات ایرانی، از جمله رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه، اعلام کرده‌اند که مذاکره مشروط با آمریکا ممکن است، اما تصمیم نهایی در این زمینه باید توسط مقامات عالی کشور تأیید شود.
در بررسی مؤلفه‌های کلیدی مذاکرات احتمالی ایران و آمریکا، نمی‌توان از نقش اروپا چشم‌پوشی کرد. ایران به دنبال رهایی از تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای خود است تا بتواند هم از برنامه‌های هسته‌ای خود بهره‌برداری کامل کند و هم از تحریم‌های ناعادلانه‌ای که اقتصاد و معیشت مردم را تحت فشار قرار داده‌اند، رها شود.
این تحریم‌ها به صورت یک‌جانبه توسط آمریکا اعمال شده‌اند و پرونده هسته‌ای بهانه اصلی آن‌هاست. آمریکا با خروج از برجام، توافق قبلی را بی‌اثر کرد. ایران خسارت‌های مالی قابل توجهی را به دلیل تحریم‌های آمریکا متحمل شده و خواستار جبران خسارات ناشی از خروج آمریکا از برجام است. با این حال، برای لغو تحریم‌های اقتصادی، ایران باید مذاکرات موفقیت‌آمیزی با اروپا نیز داشته باشد. از سوی دیگر، تهدید به فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» نیز روند اعتمادسازی را برای ایران دشوار کرده است.
بنابراین، تعیین مکانیسم‌های شفاف و قابل مشاهده برای راستی‌آزمایی تعهدات هر دو طرف (ایران، اروپا و در ادامه ایران و آمریکا) از اهمیت بالایی برخوردار است.
واکنش ترامپ و تیم سیاست خارجی‌اش در این دوره با دور اول ریاست‌جمهوری او متفاوت بوده است. اگرچه فشار حداکثری همچنان روی میز است، اما گزینه مذاکره نیز جدی گرفته شده است.
مواضع دونالد ترامپ و وزیر امور خارجه‌اش، مارکو روبیو، نشان می‌دهد که تمایل به مذاکره با ایران وجود دارد، اما با شرایط خاصی. ترامپ در پیام‌های اخیر خود به تهران ابراز امیدواری کرده است که امکان دستیابی به توافقی جدید و متفاوت از برجام وجود دارد. با این حال، برخی سیاست‌های ترامپ و تیمش همچنان بر فشار حداکثری و تحریم‌های شدید علیه ایران تأکید دارند.
این سیاست شامل تحریم‌های اقتصادی شدید، محدودیت‌های مالی و تجاری و تلاش برای انزوای بین‌المللی ایران است. هدف اصلی این سیاست، تغییر رفتار ایران در زمینه‌های هسته‌ای، موشکی و منطقه‌ای است. در عین حال، برخی مقامات آمریکایی پیشنهاد مذاکره با ایران را مطرح کرده‌اند که معمولاً با شرط‌هایی همراه است.
هدف از این مذاکرات، دستیابی به توافقی جدید و جامع‌تر از برجام است. با این حال، ایران نیز پیش‌شرط‌های خود را دارد و قصد ندارد از منافع ملی خود کوتاه بیاید. ایران به دنبال مذاکرات جامع و برد-برد است. این دوگانه در مواجهه با ایران باعث ایجاد تنش‌ها و پیچیدگی‌های زیادی در روابط دو کشور شده است.
برخی معتقدند این سیاست‌ها می‌توانند به نتایج مثبتی منجر شوند، در حالی که دیگران بر این باورند که این رویکردها تنها به افزایش تنش‌ها و بی‌اعتمادی‌ها دامن خواهد زد. مارکو روبیو، وزیر امور خارجه دولت ترامپ، که به مواضع ضد ایرانی معروف است و مخالف امضا و اجرای برجام بوده، از مذاکره با ایران حمایت کرده است. با این حال، شرایط و محدودیت‌های زیادی برای دستیابی به توافق وجود دارد که رسیدن به توافق را تقریباً ناممکن کرده است.
در همین راستا، بقایی، سخنگوی وزارت خارجه، در نشست خبری اخیر خود اظهارات عبدالعلی‌زاده درباره امکان رسیدن به توافق با آمریکا در دو تا سه ماه را نظر شخصی دانست و آن را دور از مواضع رسمی دولت و وزارت خارجه عنوان کرد.