عضویت فلافل در باشگاه تورم
غذای خیابانی فقرا، حالا به قیمت دو سال قبل پاستا و برگر فروخته می‌شود
هفت صبح| یک‌زمانی فلافل غذای «آخر خط» بود. وقتی جیب‌ها خالی می‌شد، نان و محصولی ساده از نخود، نجات‌بخش روزهای سخت بود. حالا اما همان غذای مردمی هم به جمع قربانیان تورم پیوسته است. قیمت هر ساندویچ فلافل در تهران از مرز 80 هزار تومان گذشته و در بعضی محله‌ها تا 150 هزار تومان هم می‌رسد. با افزودن قارچ و پنیر، قیمت‌ها ممکن است از 200 هزار تومان هم فراتر رود. فلافل، این سلطان قدیمی خیابان‌ها، حالا کارت عضویت باشگاه تورم را گرفته است.
تا چند سال پیش با 10 میلیون تومان می‌شد یک گاری کوچک فلافل راه انداخت. حالا همان تجهیزات ساده، از سرخ‌کن گرفته تا ظرف، حداقل 100 میلیون تومان خرج دارد. البته هنوز هم جزو شغل‌های کم‌هزینه حساب می‌شود، اما نه آن‌قدرها که در ذهن مردم مانده است.مشکل اصلی اجاره است. دکه‌ای کوچک در میدان انقلاب یا ولی‌عصر ماهی 60 تا 200 میلیون تومان اجاره دارد. در اهواز و شیراز شاید بشود با یک‌سوم این عدد کار کرد، اما آنجا هم نان و روغن ارزان نیست. یکی از فلافل‌فروش‌های ابتدای خیابان شریعتی می‌گوید: «مردم فکر می‌کنن ما پول پارو می‌کنیم. اما وقتی نخود، روغن و نون گرون بشه، فقط بوی سرخ‌کردنی برامون می‌مونه!»
رقابت سر پیچ خیابان
در تهران فروشنده‌های موفق فلافل روزی 300 تا ۵۰۰ ساندویچ می‌فروشند؛ نصف دوران طلایی قبل از کرونا و تورم. این اعداد برای کسی که از هزینه‌ها خبر ندارد، هیجان انگیز است. اما بعد از کسر اجاره، مواد اولیه و دستمزد شاگرد، ممکن است هزینه‌ها به زور تامین بشن و چک‌ها با تاخیر پاس شوند.نخود پایه اصلی فلافل، در یک‌سال گذشته حدود ۷۰ درصد گران‌تر شده است. هر کیلو نخود در بازار خرده‌فروشی حالا نزدیک 200 هزار تومان است. بلغور گندم و دان مرغ اینجا خودنمایی می کنند.
روغن مایع هم از لیتری ۵۰ به 120 هزار تومان رسیده و نان ساندویچی هم دیگر کمتر از 15 هزار تومان نیست. ترکیب این سه عدد یعنی هر فلافل امروز دست‌کم دو برابر سال قبل هزینه دارد.فروشنده‌ها ناچارند یا قیمت را بالا ببرند یا سهم ترشی و سس را کم کنند. برخی از آنها به بهانه مسائل بهداشتی، سلف سرویس را تعطیل کرده و خودشان ساندویچ را برای مشتری می پیچند. خبری از سس‌های رنگارنگ به‌ویژه آنچه با پودر انبه خشک شده تهیه می‌شد نیست.
فلافل؛ غذای فقرا یا فرهنگ مشترک ایرانی‌ها
قطار فلافل از اهواز راه افتاد، اما حالا در اغلب شهرهای ایران حضور دارد. از دکه‌های ساده کنار خیابان تا فست‌فودهای شیک در مراکز خرید. فلافل دیگر فقط غذای فقرا نیست، بلکه تبدیل به نوستالژی مشترک همه طبقات شده است. دانشجوها، کارگرها، کارمندان و حتی توریست‌ها، همه فلافل را می‌شناسند و دوست دارند.اما جامعه‌شناسان می‌گویند تغییر قیمت آن نشانه‌ای از تغییر طبقات اجتماعی است. وقتی حتی فلافل دیگر غذای ارزان محسوب نمی‌شود، یعنی مرز طبقات اقتصادی در ذهن مردم جابه‌جا شده. فقر در ایران حالا از حذف لبنیات و گوشت، به تردید برای خرید فلافل رسیده است.
جنوب اهواز تا شمال تهران؛ فلافل چند؟
در اهواز هنوز می‌شود با 30 تا 35 هزار تومان فلافل خورد، اما همان ساندویچ در شمال تهران 150 هزار تومان قیمت دارد. در شیراز و مشهد میانگین 50 تا 70 هزار تومان است.جغرافیای تورم هم به‌خوبی در نقشه فلافل دیده می‌شود. هرچه شمال‌تر، گران‌تر. هرچه مرکزتر، شلوغ‌تر و هرچه جنوب‌تر، خوشمزه‌تر! در تجریش حتی نسخه لوکس فلافل با پنیر پیتزا و قارچ سرخ‌کرده اضافه تا 200 هزار تومان قیمت خورده است؛ یعنی همان اندازه که سال گذشته یک پاستا یا برگر در فست‌فودهای زنجیره‌ای می‌ارزید.
فلافل، آینه‌ای از تورم ایران
بانک مرکزی در آخرین گزارش خود اعلام کرده که تورم خوراکی‌ها در شهریور امسال بیش از 57 درصد بوده است. در این میان، ساندویچ فلافل هم با جهش نزدیک به دوبرابری قیمت، به‌طور غیررسمی وارد «باشگاه تورم» شده است؛ همان باشگاهی که برنج، روغن و لبنیات از اعضای دائمی آن هستند. به‌قول یکی از فروشنده‌ها در خیابان پیروزی: «تا دیروز مردم با ده‌هزار تومن سیر می‌شدن، امروز با صد هزار تومن هم هنوز گرسنه‌اند.»
فلافل، شاه خیابان‌ها با تاج تورم
فلافل فقط یک ساندویچ نیست؛ نماد زنده اقتصاد خیابانی ایران است. غذایی که روزی پناهگاه طبقه فرودست بود، حالا خودش به قربانی تورم بدل شده است. سلطان قدیمی خیابان‌ها، امروز تاجی از گرانی بر سر دارد. تاجی که هیچ‌کس برایش کف نمی‌زند.
