خرید و فروش «طلای دیجیتال» بیم‌ها و امید‌ها!
بیم و نگرانی‌های سرمایه‌گذاری‌های کوچک زیر سایه بی‌ثباتی اقتصادی
هفت صبح، فرشته رضایی| در خیابان‌های مرکزی تهران، جایی‌که صدای بوق ماشین‌ها درهم می‌آمیزد، دیگر خبری از بازارهای شلوغ طلا در بازار بزرگ تهران یا طلافروشی‌های کریمخان و ستارخان نیست. مردمی که روزگاری برای خرید طلا به بازارهای سنتی می‌رفتند، حالا با چند کلیک در دنیای دیجیتال به دنبال حفظ ارزش داراییهایشان هستند اما این موج جدید خرید آنلاین طلا، در حالی‌که به اقتصاد مردمی جان تازه‌ای بخشیده، سایه‌ای از ریسک را بر سرمایه‌های کوچک انداخته است.
بی‌ثباتی اقتصادی و تورم افسارگسیخته مردم را سوی پلتفرم‌های دیجیتال سوق داده تا با سرمایه‌های کوچک خود، طلای آب‌شده یا سکه‌های کوچک بخرند اما این روند که به نظر راهکاری برای حفظ ارزش دارایی‌هاست، چه تأثیری بر اقتصاد مردمی گذاشته و چه خطراتی برای سرمایه‌گذاران خرد به همراه دارد؟ داستان از جایی شروع شد که نوسانات نرخ ارز و افزایش قیمت طلا در بازار داخلی، سبد سرمایه‌گذاری خانوارهای ایرانی را تکان داد.
براساس گزارش اتحادیه طلا و جواهر تهران، قیمت هر گرم طلای ۱۸ عیار در روزهای پایانی هفته گذشته به بالای 7 میلیون و 780هزار تومان رسید؛ رشدی ۰.۳۳درصدی نسبت به هفته قبلی و سکه امامی نیز به قیمت بالای 79 میلیون تومان معامله شد، در حالی‌که قیمت دلار در بازار آزاد هم نسبت به همین بازه زمانی در سال گذشته بیش از ۶۰درصد افزایش یافته است.
طلای دیجیتال: پناهگاه امن یا میدان ریسک؟
وقتی صحبت از خرید آنلاین طلا می‌شود، تصویر مردمی که با گوشی‌های هوشمندشان در حال بررسی قیمت لحظه‌ای طلا هستند، به ذهن می‌آید. پلتفرم‌های آنلاین طلا با ارائه امکان خرید طلای ۱۸ عیار بدون اجرت و با کارمزد کم، به سرعت در میان اقشار مختلف محبوب شده‌اند. براساس داده‌های سایت «بازار طلا»، حجم معاملات آنلاین طلا در نیمه اول سال ۱۴۰۴ نسبت به مدت مشابه سال قبل ۴۵درصد رشد داشته است.
این رشد چشمگیر، به‌ویژه در میان نسل جوان و کسانی که سرمایه‌های کوچک دارند، نشان‌دهنده تغییری عمیق در الگوهای سرمایه‌گذاری است. این پلتفرم‌ها به مردم اجازه می‌دهند با مبالغی کمتر از یک میلیون تومان، حتی به اندازه یک سوت (یک‌هزارم گرم) طلا بخرند. این امکان، درهای سرمایه‌گذاری را به‌روی قشرهایی باز کرده که پیشتر به دلیل محدودیت‌های مالی، توان ورود به بازار طلا را نداشتند.
به گفته رضا الفت‌نسب رئیس اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی، «حدود ۱۰ میلیون کاربر در پلتفرم‌های آنلاین طلا ثبت‌نام کرده‌اند اما بین ۱۰ تا ۱۵درصد آنها تا الان یک‌بار خرید انجام داده‌اند و از این تعداد، نزدیک به ۱۰درصد به‌صورت حضوری طلای خود را تحویل گرفته‌اند». به‌گفته او، روزانه حدود ۲۰ تن طلا در بازار ایران خرید و فروش می‌شود و پلتفرم‌های آنلاین فروش طلا، یک درصد از این سهم را در اختیار دارند؛ یعنی حدود ۲۰۰ کیلوگرم طلا در این پلتفرم‌ها خرید و فروش می‌شود.
این روند به‌ویژه در شرایطی که تورم سالانه ایران در تیر امسال به حدود 35.5درصد رسیده، به خانوارها کمک کرده تا بخشی از ارزش داراییهایشان را در برابر کاهش قدرت خرید حفظ کنند. برای بسیاری از خانواده‌ها، خرید آنلاین طلا به معنای جایگزینی برای سپرده‌های بانکی با سود ناچیز یا سرمایه‌گذاری در بازارهای پرریسک مانند بورس شده است. این حرکت، نقدینگی خرد را به سمت بازار طلا هدایت کرده و به نوعی به ثبات اقتصاد مردمی کمک کرده اما این سکه روی دیگری هم دارد.
بی‌ثباتی‌های اخیر ازجمله محدودیت‌های بانک مرکزی بر درگاه‌های پرداخت پلتفرم‌های آنلاین طلا، زنگ خطر را برای سرمایه‌گذاران خرد به صدا درآورده است. در پی جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل، بانک مرکزی بدون اطلاع قبلی درگاه‌های پرداخت این پلتفرم‌ها را مسدود کرد و حتی پس از بازگشایی بازار سرمایه، این محدودیت‌ها ادامه یافت. این تصمیم موجب واکنش صنوف مرتبط آنلاین و رئیس مرکز کسب و کارهای مجازی شد، به گونه‌ای که از رئیس بانک مرکزی خواستند تا به دخالت این نهاد بر امور صنفی طلای آنلاین پایان دهد.
سایه ریسک بر سرمایه‌های کوچک
اما این بازار، خالی از خطر نیست. تحلیلگران هشدار می‌دهند که نوسانات شدید قیمت طلا، به‌ویژه در شرایطی که انس جهانی تحت تأثیر عوامل ژئوپلیتیکی و سیاست‌های پولی فدرال‌رزرو قرار دارد، می‌تواند سرمایه‌های کوچک را به مخاطره بیندازد. سرمایه‌گذاران خرد که دانش کافی از تحلیل بازار ندارند، ممکن است در دام نوسانات کوتاه‌مدت بیفتند و با تصمیم‌گیری‌های احساسی، سرمایه خود را از دست بدهند.
علاوه بر این، خطر کلاه‌برداری‌های آنلاین و پلتفرم‌های غیرمجاز نیز وجود دارد. اتحادیه طلا و جواهر تهران بارها هشدار داده که تنها از پلتفرم‌های دارای مجوز رسمی خرید کنید. از سوی دیگر، برخی کارشناسان معتقدند که خرید آنلاین طلا، به دلیل شفافیت در قیمت‌گذاری و حذف واسطه‌ها، می‌تواند ریسک‌های سنتی بازار طلا را کاهش دهد. برای مثال، در برخی پلتفرم‌ها، قیمت طلای ۱۸ عیار به صورت لحظه‌ای اعلام می‌شود و کاربران می‌توانند بدون پرداخت اجرت ساخت، طلا بخرند.
با این همه این بازاربا خطرات متنوعی دست به گریبان است، از محدودیت‌های ناگهانی بانک مرکزی تا نوسانات غیرقابل‌پیش‌بینی بازار جهانی است و برای سرمایه‌گذاران خرد، این بازار هم فرصتی برای رشد است و هم میدانی پر از ریسک است و شاید بهترین توصیه، همان سخن قدیمی‌ها باشد: «آهسته و پیوسته اما با احتیاط قدم بردارید».
