جزئیات سنوات، مالیات، عیدی | این‌گزارش را حقوق بگیران بخوانند
اطلاعاتی‌که دانستن‌آنها برای مدیران، کارگران و کارمندان ضروری است مخصوصا در روزهای آخر‌سال
هفت صبح| روزهای آخر سال است، خیلی از حقوق بگیران دست کم بخشی از مطالباتشان را از کارفرما دریافت کرده‌اند، این روزها همچنین موعد تعیین میزان افزایش حقوق‌ها برای سال آینده است بنابراین بازار بحث‌های مربوط به حقوق و عیدی و سنوات و... خیلی داغ است اما این بحث‌ها هم مثل هر بحث فنی و تخصصی دیگری پر هستند از انواع برداشت‌های نادرست که می‌تواند منشاء اختلاف نظر شود به همین دلیل هم اگر حقوق بگیر هستید یا حتی حقوق پرداز محسوب می‌شوید خواندن این گزارش به شما توصیه می‌شود.
حتی یک روز
قبل از اینکه بحث‌های فنی مربوط مطالبات کارگری و کارفرمایی را باز کنیم باید به یک اصل کلی بپردازیم اینکه برای دریافت بخش زیادی از این مطالبات مهم نیست که شما یک سال کامل کار کرده باشید حتی اگر یک ماه و حتی دو هفته برای یک مجموعه کار کنید باید به همان اندازه از حقوقی مانند عیدی و سنوات بهره‌مند شوید یعنی اگر بعد از مثلا یک ماه کار همکاری شما با مجموعه‌ای تمام شود، مطالبه شما حقوق همان یک ماه نخواهد بود بلکه عیدی، سنوات و مرخصی این مدت کارکرد باید در فرم تسویه حساب شما دیده شود. حالا برویم سراغ نکته‌های مهمی که در مورد هر کدام از این موارد وجود دارد.
این سنوات که می‌گویند یعنی چه؟
کلمات عیدی و سنوات معمولا کنار هم می‌آیند، تکلیف عیدی تا اندازه‌ای روشن است اما در مورد سنوات ابهام زیادی وجود دارد و خیلی‌ها حتی آن را با پایه سنوات اشتباه می‌گیرند. سنوات مبلغی است که کارفرما باید برای جبران فرسودگی شغلی کارمند و کارگر به او پرداخت کند. مبلغی جدا از عیدی، پاداش، مرخصی، پایه سنوات و... مبلغ سنوات برابر با ۳۰ روز آخرین حقوق ثابت فرد به ازای هر سال کارکرد است اما برای دریافت آن لازم نیست حتما یک سال کامل کار کرده باشید بلکه حتی اگر یک ماه هم جایی مشغول به کار بوده باشید یک دوازدهم از حقوق ثابت یک ماه به عنوان سنوات به شما تعلق می‌گیرد.
طبیعتا هرچه پایه حقوق فرد بالاتر باشد سنوات او هم بیشتر می‌شود و در این زمینه اداره کار محدودیتی در نظر نگرفته است بنابراین اگر در قرارداد کارگر یا کارمندی حقوق او مثلا ۱۵۰ میلیون تومان هم قید شده باشد سنوات یک سال کامل او ۱۵۰ میلیون تومان خواهد بود. نکته مهم اینکه سنوات مشمول حق بیمه و مالیات نمی‌شود و کارفرما هنگام محاسبه آن کسر بیمه و مالیات بی‌معنی خواهد بود پس کارفرما باید مبلغ سنوات را دقیقا مطابق با قرارداد کارگر یا کارمند پرداخت کند.
اگرچه کارفرما این اختیار را دارد که تسویه حساب سنوات را به خاتمه همکاری موکول کند و آن را به صورت سالانه پرداخت نکند اما از آنجا که آخرین حقوق دریافتی فرد در محاسبه رقم سنوات تاثیر دارد و در صورت طولانی شدن مدت همکاری می‌تواند رقم سنوات را بسیار بزرگ کند، بسیاری از کارفرماها ترجیح می‌دهند سنوات را هم آخر هر سال با کارگران و کارمندان تسویه کنند. این رویه معمولا در مورد قراردادهای دائم صدق نمی‌کند و آنها معمولا سنوات را بعد از پایان کار دریافت می‌کنند حتی اگر ۳۰ سال طول بکشد.
نکته خیلی مهم که معمولا از سوی کارگران مورد غفلت قرار می‌گیرد و اغلب کارفرماها هم از این غفلت استفاده می‌کنند این است که اگر مدت همکاری فردی با یک مجموعه بیشتر از یک سال باشد و در پایان هر سال سنوات آن سال پرداخت شده باشد، باز هم این سنوات پرداختی علی‌الحساب محسوب می‌شود و چون بر اساس قانون کار مبلغ سنوات بر اساس آخرین مزد زمان پایان همکاری بوده، کارفرما موظف به پرداخت ما‌به‌التفاوت سنوات بر اساس مزد آخر است. به همین دلیل هم خیلی از کارفرماها قراردادهای یک ساله می‌بندند تا از این پرداخت معاف باشند اما اگر کارگر یا کارمند یا شکایت ثابت کند بیشتر از یک سال در قرارداد یک مجموعه بوده می‌تواند این رقم را مطالبه کند.
همانطور که گفتیم سنوات با پایه سنوات متفاوت است. پایه سنوات مبلغی است که به ازای هر سال کار بیشتر روی حقوق ماهانه شما اضافه می‌شود و اگر شما محل کارتان را عوض کنید پایه سنوات شما از بین خواهد رفت. به این ترتیب یک کارگر ساده نمی‌تواند دو سال پشت سر هم برای یک مجموعه با حداقل حقوق کار کند بلکه اگر در سال اول با او به عنوان حداقلی بگیر قرارداد بسته شد برای سال بعد باید مبلغی به عنوان پایه سنوات به حقوق او اضافه شود حتی اگر ثابت شود که یک مجموعه اقدام به بستن قراردادهای کوتاه مدت می‌کند تا به پرداخت حداقل حقوق بسنده کند با شکایت کارگر باید به او خسارت پرداخت کند حتی اگر مدت‌ها از پایان همکاری گذشته باشد. اثبات این موضوع هم برای کارگران چندان سخت نیست و کارشناسان اداره کار خودشان کارگران را در این مورد راهنمایی می‌کنند.
محاسبه نه چندان سخت عیدی
عیدی رقمی است که برای محاسبه آن باید به چند نکته توجه داشت. اول فرمول کلی که قانون کار برای عیدی در نظر می‌گیرد. این فرمول کلی می‌گوید که عیدی باید دو برابر حقوق کامل فرد باشد بنابراین عیدی همه کارگران و کارمندان بخش خصوصی دست کم دو برابر حداقل حقوق است یعنی برای سال ۱۴۰۳ حدود ۱۴میلیون و ۴۰۰هزار تومان اما از آنجا که تفاوت عیدی اقشار مختلف نباید تفاوت زیادی با هم داشته باشد شورای عالی کار هر سال سقف عیدی را اعلام می‌کند.
مثلا این عدد برای سال ۱۴۰۳ حدود ۲۱میلیون و ۴۰۰هزار تومان اعلام شد بنابراین حتی اگر شما حقوقتان ۱۵ میلیون بوده باشد، ۳۰ میلیون تومان عیدی نخواهید گرفت بلکه همان سقف امسال را دریافت می‌کنید. البته این سقفی که شورای عالی کار اعلام می‌کند بر اساس تصمیم خود شورا نیست بلکه قانون کار آن را تعیین می‌کند و طبق قانون کار حداکثر عیدی که هر حقوق بگیر بخش خصوصی دریافت می‌کند نباید از سه برابر حداقل حقوق بیشتر باشد. البته نکته کنکوری خیلی مهم این است که در مورد سقف پرداخت عیدی منع قانونی جدی وجود ندارد و اگر عرف یک کارگاه پرداخت عیدی بیشتری از سقف تعیین شده است قانون در این مورد محدودیت ایجاد نمی‌کند.
عیدی هم مانند سنوات به روزهای کارکرد تعلق می‌گیرد یعنی اگر یک کارگر ۳ماه و ده روز کار کرده باشد و ماه‌های کارکردش ۳۰ روزه بوده باشند پس به اندازه ۱۰۰ روز عیدی می‌گیرد، در واقع مبلغ عیدی یک سال او تقسیم از تعداد روزهای سال شده و در ۱۰۰ ضرب می‌شود تا مبلغ عیدی به دست بیاید.
نکته مهم دیگر این است که عیدی حتی به کارگرانی که به صورت نیمه وقت و ساعتی کار می‌کنند هم تعلق می‌گیرد و آنها به نسبت ساعت کارشان مشمول دریافت عیدی می‌شوند. این موضوع شامل کارگران و کارمندان آزمایشی هم می‌شود. طول دوران کار آزمایشی آنها هم باید مبنای محاسبه عیدی قرار بگیرد.
همانطور که بالاتر گفتیم، برای محاسبه آن، پایه حقوق فرد ملاک نیست بلکه مزایای کارمندان و کارگران مثل کمک هزینه عائله مندی، پاداش سود ماهانه، بن خواروبار، کمک هزینه مسکن و... همگی در مبلغ عیدی هم محاسبه می‌شوند البته تا جایی که مبلغ عیدی از حداکثر تعیین شده یعنی سه برابر پایه حقوق حداقلی بگیرها بیشتر نشود.
عیدی خلاف سنوات مشمول مالیات می‌شود البته به شرط اینکه از سقف تعیین شده از سوی سازمان امور مالیاتی بیشتر باشد. این سقف به صورت پلکانی اعلام می‌شود اما نکته مهم این است که اگر میزان دو برابر حقوق یک کارگر با کسر مالیات کمتر از حداکثر مبلغ عیدی باشد، باز هم او حداکثر را دریافت خواهد کرد. مثلا اگر شما در سال جاری ۱۵ میلیون تومان حقوق گرفته‌اید مبلغ عیدی شما سقف عیدی امسال یعنی ۲۱میلیون و ۴۰۰ هزار تومان خواهد بود حالا اگر از این مبلغ ۱۰ درصد به عنوان مالیات کسر شود، میزان مالیات شما تغییری نخواهد کرد چون دوباره کارفرما موظف است آن را به حداکثر برساند چون دو برابر حقوق شما ۳۰ میلیون تومان است. اگرچه از عیدی مالیات کسر می‌شود اما از آن حق بیمه کسر نخواهد شد.
کارگران و کارمندان در مدت زمان مرخصی استعلاجی یا استحقاقی هم مشمول عیدی و پاداش می‌شوند مثلا زنانی که در مرخصی زایمان به سر می‌برند بدون توجه به آن باید عیدی و پاداش را مطابق با کارگران و کارمندانی که در محل کار حضور داشته‌اند دریافت کنند.
