آسمان تهران امروز آبی‌ست اما گرد و غبار خبر نمی‌کند
گرد و غبار چگونه به ما آسیب می‌زند؟
هفت صبح| هوای امروز تهران شاید پاک و دل‌انگیز به‌نظر برسد، اما تجربه سال‌های گذشته نشان داده که این آرامش، چندان پایدار نیست. پشت این آبی کم‌دوام، تهدیدی خاکستری پنهان شده: گرد و غباری که هر بار با باد از راه می‌رسد، ساکنان پایتخت را درگیر سرفه، سوزش چشم و نگرانی می‌کند.
براساس اعلام شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، وضعیت هوا امروز در محدوده «قابل‌قبول» است و شاخص کیفیت هوا عدد ۷۶ را نشان می‌دهد. اما همین دیروز، شاخص روی عدد ۱۰۸ ایستاده بود؛ یعنی شرایطی ناسالم برای گروه‌های حساس. کافی‌ست نگاهی به هفته گذشته بیندازیم؛ در بعضی روزها، شاخص آلودگی به محدوده‌ای بین ۲۶۰ تا ۵۰۰ رسید و تهران عملا در مهی از گرد و غبار فرو رفت.
کانون‌های گرد و خاک در کمین پایتخت
ریشه این آلودگی سنگین، فقط در خیابان‌های پر‌ترافیک تهران یا دود کارخانه‌ها نیست. بخشی از ماجرا، آن‌سوی کویر و بیابان در جریان است. طبق گفته‌های رئیس سازمان منابع طبیعی کشور، ایران بیش از ۳۲ میلیون هکتار اراضی بیابانی دارد که ۱۵ میلیون هکتار از آن‌ها در وضعیت «فوق بحرانی» هستند؛ مناطقی که به‌عنوان کانون‌های اصلی شکل‌گیری گرد و غبار شناخته می‌شوند.
در روزهایی که توفان شن و خاک رخ می‌دهد، ذرات بسیار ریزی در هوا پراکنده می‌شوند که به‌راحتی از سیستم دفاعی بدن عبور می‌کنند. این ذرات به‌ویژه برای کودکان، سالمندان و بیماران تنفسی بسیار خطرناک‌اند و می‌توانند موجب التهاب، تنگی نفس و تشدید حملات آسم شوند.
گرد و غبار چگونه به ما آسیب می‌زند؟
متخصصان معتقدند ریه‌ها نخستین خط دفاعی بدن در برابر این حمله خاموش هستند. تنفس در هوایی که آکنده از ذرات معلق است، حتی برای افراد سالم هم آسان نیست؛ اما برای کسانی که دچار آسم، برونشیت یا بیماری‌های مزمن ریوی‌اند، هر نفس ممکن است دردناک و خطرناک باشد.
افزون بر مشکلات تنفسی، گرد و غبار می‌تواند چشم‌ها را تحریک کند، باعث خارش، سوزش و خشکی شود. حتی پوست نیز از آسیب این ذرات در امان نیست. تماس مستقیم با ذرات آلاینده می‌تواند چربی طبیعی پوست را از بین ببرد و موجب بروز واکنش‌های آلرژیک، التهاب و حساسیت‌های پوستی شود. گرچه کنترل گرد و غبار در مقیاس کلان نیازمند همکاری‌های منطقه‌ای و برنامه‌ریزی‌های ملی‌ست، اما در سطح فردی نیز می‌توان با رعایت برخی نکات، آسیب را کاهش داد.
محافظت از خود، از ریه‌ها شروع می‌شود
در روزهایی که گرد و غبار مهمان ناخوانده آسمان تهران است، رعایت برخی نکات ساده می‌تواند نقش موثری در حفظ سلامت فردی ایفا کند. پیش از هر چیز، استفاده از ماسک‌های مناسب اهمیت زیادی دارد. ماسک‌های فیلتردار مانند N95 یا FFP2 می‌توانند از ورود ذرات ریز به دستگاه تنفسی جلوگیری کنند؛ چیزی که از عهده ماسک‌های معمولی یا پارچه‌ای ساخته نیست.
چشم‌ها را فراموش نکنید
در کنار محافظت از ریه‌ها، باید به چشم‌ها نیز توجه داشت. استفاده از عینک‌های محافظ، به‌ویژه انواعی که بدون منفذ هستند و اطراف چشم را کامل می‌پوشانند، از التهاب و خشکی جلوگیری می‌کند. همچنین، مرطوب نگه‌داشتن بینی و دهان با استفاده از سرم‌های شست‌وشوی بینی یا بخور ساده، راه موثری برای حفظ سلامت مجاری تنفسی است.
روزهای خاکی، وقت ورزش نیست
فعالیت بدنی در فضای باز در چنین شرایطی به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود. پیاده‌روی، ورزش یا هر نوع فعالیت فیزیکی در فضای باز، به‌ویژه در ساعات اوج آلودگی، می‌تواند ریه‌ها را در معرض حجم بیشتری از آلودگی قرار دهد و آسیب‌پذیری را افزایش دهد.
خانه را از هجوم گرد و خاک ایمن کنید
در خانه نیز می‌توان با اقداماتی ساده، محیط را از نفوذ گرد و غبار محافظت کرد. نصب نوار درزگیر در اطراف درها و پنجره‌ها، مانع ورود ذرات معلق به داخل خانه می‌شود. همچنین پوشاندن وسایل حساس مانند تلویزیون، رایانه و تجهیزات صوتی و تصویری با پارچه یا پلاستیک هنگام توفان، از آسیب ناشی از گرد و خاک به این دستگاه‌ها جلوگیری می‌کند.
کولر آبی را خاموش کنید
در شرایطی که گرد و غبار شدید است، استفاده از کولر آبی نیز توصیه نمی‌شود. این نوع کولرها به‌دلیل مکش مستقیم هوای بیرون، مقدار زیادی ذرات را وارد فضای داخلی می‌کنند و در چنین روزهایی بهتر است خاموش باشند.
خودرو هم به مراقبت نیاز دارد
در نهایت نباید از خودروها غافل شد. اگر خودرو در فضای باز پارک شده، بهتر است با یک کاور ضد گرد و غبار پوشانده شود تا از ورود ذرات به موتور یا داخل کابین جلوگیری شود. همچنین باید فیلترهای هوا، چه در موتور و چه در سیستم تهویه داخلی، به‌طور منظم بررسی و در صورت نیاز تعویض شوند؛ زیرا توفان‌های گرد و خاک آن‌ها را سریع‌تر از معمول آلوده می‌کنند.
