نفس‌ اهوازی‌ها‌ زیر دود آتش هورالعظیم سنگین است

هفت صبح،‌ قاسم آل‌کثیر |  ‌ تالاب هورالعظیم، واقع در مرز جنوب‌غربی کشور با وسعتی بیش از ۳۰۰ هزار هکتار، از مهم‌ترین تالاب‌های بین‌المللی منطقه به‌شمار می‌رود. حدود یک‌سوم از این پهنه آبی در خاک ایران و دوسوم آن در خاک عراق قرار دارد. بخش عراقی تالاب، موسوم به «هورالهویزه»، امسال زودتر از سال‌های گذشته، از اسفندماه، دچار آتش‌سوزی‌های گسترده شده است.

دود غلیظ و بوی نامطبوع ناشی از این حریق‌ها تا کیلومتر‌ها فراتر از مرز‌ها، تنفس را برای مردم دشوار کرده و بیشترین آسیب را به شهر‌های مرزی رفیع (از توابع شهرستان هویزه) و بُستان (از توابع شهرستان دشت‌آزادگان) وارد کرده است. آتش‌سوزی‌هایی که برخی آنها را عمدی و برخی آنها را ناشی از خشکسالی و شرایط جوی می‌دانند.

در واکنش به وضعیت بحرانی هوا، کارگروه آلودگی هوای استان خوزستان برای دومین بار در سال جاری در تاریخ ۷ تیرماه، به‌دلیل آتش‌سوزی گسترده در بخش عراقی تالاب و انتقال دود به نیمه غربی استان، ادارات شش شهرستان شامل هویزه، دشت‌آزادگان، حمیدیه، کارون، باوی و اهواز را تعطیل اعلام کرد.

اوضاع اما به قدری پر چالش بود که همزمان، دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز نیز اعلام کرد تنها طی سه روز، بیش از یک‌هزار و ۲۰۰ نفر به‌دلیل مشکلات قلبی و تنفسی ناشی از آلودگی هوا به مراکز درمانی مراجعه کرده‌اند.

زندگی مردم؛ زیر چتر دود

در مورد آتش‌سوزی‌های تالاب هورالعظیم، برخی آنها را عمدی و برخی آنها را ناشی از خشکسالی و شرایط جوی می‌دانند؛ رخدادی که کارشناسان محیط‌زیست و منابع طبیعی تأکید دارند که برای کنترل این بحران، در درجه نخست باید حقابه تالاب به‌صورت پایدار تأمین شود. در گام بعدی، استفاده از هواپیما‌های آب‌پاش برای مهار آتش‌سوزی می‌تواند تا حدود ۲۰درصد در کاهش وسعت و شدت حریق مؤثر باشد، اگرچه این اقدام به‌تنهایی کافی نخواهد بود.

«حلیمه سواعدی» از شهروندان دشت‌آزادگان در گفت‌وگو با خبرنگار«هفت صبح» با اشاره به تداوم آلودگی‌های شدید ناشی از دود در این منطقه می‌گوید: هر سال تابستان، اهوازی‌ها دود را با چشم و گوشت خود می‌بینند و لمس می‌کنند؛ دودی که بوی نفت می‌دهد. معمولاً بعد از برداشت مزارع گندم، کشاورزان برای جلوگیری از ورود دام به مزارع، بقایای خوشه‌های گندم را می‌سوزانند اما امسال ماجرا فرق دارد.

به گفته وی، تقریباً دو ماه است که هر شب، از زمان غروب آفتاب تا صبح روز بعد، منطقه در مه‌ای غلیظ از دود فرو می‌رود؛ دودی که بوی تعفن و گاه بوی سوختن استخوان می‌دهد. حتی اگر لحظه‌ای هوا بهتر شود، باز هم اثاث منزل بوی دود می‌دهد.

این شهروند دشت‌آزادگانی می‌گوید: بزرگ و کوچک سرفه می‌کنند. موارد عفونت ریه و سکته‌های قلبی که در میان مردم دیده می‌شود، اغلب ریشه در همین دود دارد. وی با حسرت ادامه می‌دهد: ما نه آب شرب سالم داریم، نه هوای تمیز، در حالی که اینها حداقل حقوق انسانی ماست. ما شهر شلوغی نیستیم که بگوییم آلودگی‌مان ناشی از ترافیک و خودروهاست. هرکس را هم که بپرسید، می‌گوید این دود احتمالاً مربوط به استخراج نفت است.

او با گلایه از تضاد میان منابع غنی و محرومیت مردم منطقه، اظهار می‌کند: گناه ما چیست که روی ثروت و گنج نشسته‌ایم اما از همه چیز محروم مانده‌ایم؟ دشت‌آزادگان متروک نیست. ما اینجا زندگی می‌کنیم، با تمام سختی‌ها. شاید گمان می‌کنند ما مردم پوست‌کلفتی هستیم که تحمل‌مان زیاد است.

این شهروند قدیمی دشت‌آزادگانی با اشاره به خشک شدن بخش‌هایی از تالاب هورالعظیم می‌گوید: می‌گویند هورالعظیم نفت‌خیز است و برای استخراج نفت آن را خشک کرده‌اند. چه ماهی‌هایی که در این تالاب تلف شده‌اند، چه صیادانی که بیکار شدند و چه مردمی که قربانی تخریب محیط زیست و منابع طبیعی شدند.

منشأ خارجی است، ارتباطی به ما ندارد

با این حال مسئولان مدعی‌اند که کانون آتش‌سوزی و دود‌های آلوده‌کننده هوای کنونی اهواز در خارج از مرزهاست. «عباس پورعاطف» فرماندار شهرستان هویزه با اشاره به وضعیت آتش‌سوزی‌های اخیر در تالاب هورالعظیم به «هفت‌صبح» می‌گوید: براساس مشاهدات میدانی و بازدید مرزبانی و همچنین بازدید هوایی استاندار خوزستان به همراه معاون امنیتی و انتظامی استانداری، مشخص شد که کانون‌های آتش‌سوزی به‌طور کامل در بخش عراقی تالاب قرار دارند.

وی می‌گوید: در جریان این بازدید، بالگرد حامل مقامات در پاسگاه مرزی مچریه فرود آمد و بازدیدی نیز از بالای برج دیده‌بانی انجام شد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که متأسفانه تمام نقاط دچار حریق، در سرزمین یا حوزه تالابی عراق هستند. حدود دوسوم از تالاب در بخش عراقی به دلیل استخراج نفت خشک شده و فاقد آب است. در مقابل، در بخش ایرانی تالاب، شرایط متفاوت است. تالاب به پنج مخزن تقسیم شده و حدود سه‌چهارم آن آبگیری شده و در حال حاضر دارای آب است. تاکنون هیچ‌گونه آتش‌سوزی در حوزه ایران مشاهده نشده است.

فرماندار هویزه با تأکید بر آمادگی کامل نیرو‌های امدادی و مقابله با حریق در بخش ایرانی اظهار کرد: در صورت وقوع هرگونه آتش‌سوزی احتمالی در طرف ایرانی، واحد‌های آتش‌نشانی بلافاصله وارد عمل شده و نسبت به مهار آن اقدام می‌کنند. در روز‌های اخیر نیز هر زمان که آتش از سمت عراق به بخش ایرانی سرایت کرده، با حضور سریع نیرو‌های آتش‌نشانی شهرداری رفیع و شرکت نفت و گاز اروندان، آتش در نطفه مهار شده است. این موارد در قالب گزارش‌های رسمی ثبت شده‌اند.

گیریم که دود ناشی از آتش‌سوزی‌های آن سوی مرز‌ها باشد اما در این میان تکلیف مردم اهواز و شهر‌های تابعه آن چیست؟ به زبان ساده، مسئولان برای ر‌ها شدن مردم از شر این آفت کهنه و استخوان لای زخم مردم استان چه برنامه‌ای داشته و دارند؟

سؤالی که عباس‌پور در پاسخ به آن، درباره پیگیری‌های انجام شده در سطح مدیریتی گفت: پس از بازدید، استاندار خوزستان مکاتباتی با استاندار می‌سان عراق و همچنین با سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور انجام داده‌اند و موضوع از طریق وزارت امور خارجه در حال پیگیری است. هدف این است که یا دولت عراق نسبت به اطفای حریق در بخش خود اقدام کند یا اجازه دهد که ایران با تجهیزات و امکانات لازم وارد عمل شود تا این کانون‌های آتش که باعث ایجاد آلودگی در شهرستان‌های دشت‌آزادگان، هویزه، حمیدیه، کارون و اهواز شده‌اند، خاموش شوند.

  بیمارانی که روزبه‌روز بیشتر می‌شوند

در همین راستا یکی از اعضای شورای شهر «رفیع» نیز در این باره اخیراً مدعی است که روزانه 12-13 نفر بیمار تنفسی با علائم تنگی نفس، سرگیجه و سوزش چشم ناشی از دود به مراکز بهداشت مراجعه می‌کنند و روزبه‌روز به تعداد این بیماران افزوده می‌شود.

«محمد سواری» که خود از پرسنل مرکز بهداشت این شهر نیز هست، در گفت‌وگو با «هفت صبح» می‌گوید: راستش را بخواهید، با وجود جدی بودن موضوع، فعالیت ستاد بحران شهرستان با توجه به بحرانی که اکنون در شهر شاهدش هستیم مؤثر و رضایت‌بخش نیست و تاکنون نتوانسته مشکلی را حل کند. اخیراً نیز کارزاری با عنوان «درخواست اقدام فوری برای مهار دود مرگبار غرب خوزستان» به راه افتاده است.

به گفته وی و سایر مسئولان، استاندار خوزستان اخیراً مکاتباتی با وزارت امور خارجه و سازمان حفاظت محیط‌زیست برای درخواست دیپلماسی و متقاعد کردن کشور عراق در تأمین حقابه و با سازمان مدیریت بحران کشور برای درخواست هواپیمای آب‌پاش اطفای حریق انجام داده.

استاندار همچنین حدود یک ماه پیش نشستی با استاندار العماره عراق داشت و برای همکاری در اطفای حریق اعلام آمادگی کرد. با این حال باید منتظر ماند و دید که آتش‌سوزی در هور تا کی ادامه خواهد داشت و چه زمانی باعث نابودی آن خواهد شد تا هم از نبودش افسوس بخوریم و هم داغدار و گریان از فوتی‌ها و بیماران ناشی از آلودگی این تالاب باشیم؟ تالابی که روزگاری فخر طبیعی بود و حالا...