سرنوشت خودروهای آمریکایی در ایران
روزنامه هفت صبح، گروه خودرو | روز چهارشنبه گزارشی در صفحه خودرو هفت‌صبح چاپ کردیم که درباره ورود خودروهای آمریکایی و انگلیسی از مناطق آزاد بود. سخنگوی وزارت صمت در موضعی قاطع درباره ورود اتومبیل‌های آمریکایی به ایران گفتند:« خودروی آمریکایی هرگز؛ انگلیسی 80 درصد!» ولی راستش را بخواهید همیشه هم ورود خودروهای آمریکایی به ایران، هرگز نبوده است و جاده‌های ما با لاستیک این خودروهای عضلانی و پرقدرت ناآشنا نیستند.
تاریخچه این خودروها هم به این شکل است که از سال ۱۳۹۷ واردات خودرو ممنوع اعلام شد و قبل از آن در سال ۱۳۹۵ با تاکید رهبر، واردات خودروهای آمریکایی و حتی سفارش آمریکا به ایران ممنوع شده بود و امکان واردات حتی به مناطق آزاد که دارای قوانین و مقررات خاص در بخش خود هستند هم ندارد. اگرچه چند سال پیش زمزمه ورود خودروهای وارداتی بالا گرفت و برخی مدعی شدند در منطقه آزاد ارس خودروی آمریکایی وارد شده است. این موضوع به سال 1392 بازمی‌گردد و یک شرکت واردکننده داخلی از بازگشت مجدد خودروهای آمریکایی جنرال موتورز و برندهایی چون کرایسلر، شورولت، جی.ام.سی و بیوک به ایران خبر داده بود!
شرکت ائل خودرو ارس حتی تبلیغات هم در این زمینه آغاز کرده بود. اما همان زمان،مسعود موحدی، قائم مقام وزیر صنعت، معدن و تجارت وقت اعلام کرد: «اصلا از چنین موضوعی خبر ندارد. واردات کلیه خودروهای با حجم موتور بالای ۲۵۰۰ سی.سی چه آمریکایی و چه غیر آمریکایی ممنوع است.برای ما مبداء واردات خودرو اهمیتی ندارد و مهم حجم موتور خودرو است که طبق سیاست‌های سال قبل واردات خودروهای با حجم موتور بالای ۲۵۰۰ سی.سی ممنوع است.»
به هرحال ما شاهد ورود خودروهای آمریکایی به ایران بوده‌ایم که هنوز این خودروهای کلاسیک خرید و فروش می‌شوند. دهه پنجاه آخرین دهه ورود رسمی و انبوه خودروهای آمریکایی است. علاوه‌براین، در این دهه به خاطر بهبود کلی وضع معیشت مردم و بالا رفتن قیمت نفت، تنوع خودروهای آمریکایی در بازار افزایش یافت.اگرچه در دهه شصت نیز هنوز بخشی از تولیدات صنعت خودروی ایران آمریکایی بودند، اما این روند در دهه هفتاد به طور کامل قطع شد. علاوه‌براین، واردات خودروهای آمریکایی تا به امروز تقریباً هیچگاه صورت نگرفته است و به جز مواردی انگشت‌شمار و در قالب قوانین خاص و یا در مناطق آزاد، پای کمتر خودروی آمریکایی به ایران باز شد. این پرونده درباره اتومبیل‌های آمریکایی باقی مانده در ایران است.
شورولت نوا/ مدل 1991/ قیمت 210 میلیون تومان
شورولت در دهه پنجاه شمسی روزهای طلایی خود را در ایران طی می‌کرد. واردات محصولات این برند که در ابتدای این دهه با مدل‌هایی همانند ایمپالا، کاپریس، کوروت، کامارو، بلیزر و سابربن داغ بود، در میانه این دهه به مونتاژ انجامید. در ابتدا یک مدل از اپل (چیزی بین کومودور و کادت) با نام شورولت رویال (ایران) جانشین آریا و شاهین شد تا شرکت سهامی جیپ به GM ایران تغییر نام پیدا کند. در مرحله بعدی اما حضور این برند پررنگ‌تر شد و مدل‌هایی همانند نوا، بلیزر (شایان) و C10 راهی خط تولید این کارخانه شدند. شورولت نوا با قیمتی نزدیک به 95 هزار تومان از بهار سال 1356 راهی خط تولید شد و توانست به محصولی محبوب و باثبات بدل شود.
اگر همین الان هم سایت‌های خرید و فروش را باز و نام شورولت را تایپ کنیم انواع مختلفی از شورولت بلیزر، کاپریس، نوا و … را می‌بینیم.اگرچه باید به این نکته هم اشاره کرد که بارها گفته شد مدل‌هایی از شورولت به ایران آمده است یا در راه است. مثلا چند سال قبل در خبری عنوان شده بود بالاخره این خودروی آمریکایی به ایران رسید آن هم با مدل TRAX و با پشتیبانی شرکتی گمنام و تازه کار به نام «سهام پژوهان مهر»، شرکتی که تا به حال نه نامی از آن در میان بود و نه فعالیت خودرویی در کارنامه‌اش دیده می‌شود. و این خودرو که نامش به لاتین نوشته شده از کمپانی شورولت بود که اصلا سرانجامش مشخص نشد.
فورد/ مدل موستانگ 2014/از یک‌میلیارد و 500 تا 3میلیارد و 700 ! (منطقه آزاد)
فورد در این دهه باز هم تمرکز خود را برای بازار ایران روی مدل‌های آمریکایی گذاشته بود. با این حال، برخی محصولات اروپایی همانند ون ترانزیت و مدل محبوب تانوس نیز از بین مدل‌های اروپایی انتخاب شدند. خصوصاً تانوس که تا مدت‌ها در ایران طرفداران زیادی داشت و به عنوان یک سدان خانوادگی متوسط مطرح شد. علاوه‌براین، مدل‌های مختلف برانکو، موستانگ، تاندربرد، پینتو و LTD نیز به ایران راه یافتند. شرکت اتوپارس واقع در خیابان شریعتی کنونی، در این دهه نیز به عنوان نمایندگی فورد به فعالیت خود ادامه داد. همچنین فورد موستانگ که چراغ خاموش سال 1394 به ایران آمد و در مناطق آزاد هم شاهد حضور این خودرو بودیم.
این مدل از خودروی فورد را باید الهام بخش همه غول‌های آمریکایی بدانیم. فروش پونتیاک و شورولت در جنرال موتور از ابتدا با دو سال تاخیر در دهه 60 میلادی آغاز شد. موستانگ در واقع سمبل صنعت خودروسازی آمریکا است. طوری که 17 آوریل را به نام آن نامگذاری کرده‌اند. زمان تولید این خودرو شبیه یک اسب وحشی و مناسب مسابقات فرمول یک بود. کارول شلبی، راننده مسابقه و نابغه خودروساز، یکی از اولین نسخه‌های خودروی خود را با پیشرانه 7/4 لیتری قدرتی در حدود ۲۷۵ تا ۳۱۰ اسب بخار تولید می‌کرد. سپس روی نسخه‌های بعدی یک موتور 5/6 لیتری به کار گرفته شد که در 7 ثانیه 112 کیلومتر را می‌پیمود. شلبی در مجموع همواره قوی‌ترین نسخه فورد بوده است.
شرح عکس:تصویر موستانگ کلاسیک1968
پونتیاک / مدل 1976/ قیمت نامشخص
در بین برندهای اصلی شرکت GM، پونتیاک در ایران از همه کم‌کارتر بود و به خط تولید شرکت GM ایران نرسید. با این حال محصولات متنوعی از این برند همانند ترنزام، بانویل، پاریزین، گرندام و گردنویل وارد کشورمان شدند. خصوصاً مدل‌های فایربرد و ترنزام تا پیش از پیروزی انقلاب بسیار پرطرفدار بودند و تا دهه‌های بعد نیز مورد توجه واقع شدند. در این دوره بخشی از واردات برند پونتیاک بر عهده شرکت ایران جمس واقع در خیابان طالقانی در نزدیکی سفارت وقت آمریکا بود. پلتفرم پونتیاک فایر برد و شورولت در کارخانه جنرال موتور از ابتدا یکی بود اما فایربرد با کمی وقفه بعد از شورولت به بازار آمد.
قدرتمندترین فایربرد آن زمان یک نسخه 6/6 لیتری از همه دو مدل دیگر قدرتمندتر بود اما در دهه هفتاد پونتیاک ترانس ام می‌توانست 360 اسب بخار تولید کند. این مدل، در واقع بهترین ورژن از فایربرد بود که نامش را از یک نوع مسابقات رالی در آمریکا گرفته است. نسخه‌های بسیار محدودی از سری لومان پونتیاک به ایران وارد شد که دلیل آن قیمت به مراتب بالاتر آن نسبت به گزینه‌های ارزان قیمت‌تر جنرال موتورز از جمله شورولت کامارو است. به عبارت بهتر محصولات پونتیاک به دلیل داشتن ویژگی‌های لوکس‌گرایی و البته عملکرد محور به مراتب بالاتر از شورولت، همواره گران‌تر و خاص‌تر بوده است. این مهم باعث شد تا در دوران قبل از انقلاب نیز کمتر به سراغ این خودرو گران قیمت بروند و در نتیجه تعداد نمونه‌های موجود آن‌ها در ایران بسیار اندک است.
کادیلاک/ سویل 1359/ 380میلیون
واردات کادیلاک تا دهه پنجاه شمسی، بسیار انحصاری و محدود بود و بسیاری از نمونه‌های وارد شده، توسط اشخاص پرنفوذ و وابستگان دربار و یا برای موارد تشریفاتی وارد می‌شدند. در این دهه اما طلسم این برند شکسته شد و بسیاری از مردمی که وضعیت مالی خوبی داشتند هم توانستند محصولات مختلف این برند، اعم از الدورادو و فلیتوود را، هر چند با شرایطی خاص، تهیه کنند. اما اوج کار را باید آغاز مونتاژ مدل سویل (ایران) در کارخانجات GM ایران از سال 1356 دانست. این کادیلاک با ابعادی متوسط و تکنولوژی روز، برترین محصول خودروسازان ایرانی بود که با قیمتی در حدود 230 هزار تومان به بازار عرضه شد.
بعد از پیروزی انقلاب اما به خاطر جو حاکم، پارس خودرو مجبور شد تا خودرو را با قیمتی در حدود 190 هزار تومان بفروشد. این ماشین با پیشرانه 8/5 لیتری یکی از سدان‌های لوکس و محبوب آمریکایی در دهه پنجاه شمسی بود. با این پیشرانه مي‌توان 185 اسب بخار در 4400 دور در دقیقه تولید کرد و در 10 ثانیه 100 کیلومتر را پیمود. با اینکه عمر این خودرو به نزدیک نیم قرن می‌رسد اما از همان هنگام هم با صندلی‌های برقی به بازار می‌آمدند. کادیلاک هم مانند خودروهای نام‌برده دارای سیستم تهویه خودکار بود، سانروف برقی داشت و در صندوق عقب هم با نیروی برق باز می‌شد. کروز کنترل و فرمان هیدرولیک هم از امکانات دیگر این خودرو محبوب آمریکایی بودند. به همین دلایل پیدا کردن یک کادیلاک سویل در شهرهای ایران از همه خودروهای دیگر کار آسوده‌تری است.
بیوک/ مدل 1364/ 320میلیون
بیوک به عنوان برند میانی شرکت GM، در دهه پنجاه شمسی نقشی نسبتاً پررنگ در بازار خودروی ایران داشت و تعدادی از محصولات مختلف آن وارد بازار کشور شدند. در کنار شورولت و کادیلاک، شرکت GM ایران مدل اسکای‌لارک را با نام بیوک در ایران مونتاژ کرد. این خودرو با قیمتی در حدود 120 هزار تومان، به لطف پیشرانه 8 سیلندر 350 اینچ مکعبی و تجهیزاتی همانند شیشه‌های برقی و فرمان تلسکوپی، بسیار مورد توجه قرار گرفت. مونتاژ بیوک از بهار سال 1356 آغاز شد و تا پس از پیروزی انقلاب نیز ادامه داشت. جنرال موتورز ایران پس از سال ۱۹۷۹ نام خود را به پارس خودرو (به معنای خودروی پارس) تغییر داد.
تولید بیوک در ایران از سال ۱۹۷۹ تا ۱۹۸۷ به صورت پاره وقت ادامه یافت و در نهایت در سال ۱۹۸۷ به‌علت قطع روابط تجاری و سیاسی بین ایران و آمریکا و عدم تداوم تامین قطعات، تولید تمامی خودروهای جنرال موتورز در ایران متوقف شد. خودروی بیوک ایران یکی از زیباترین طرح‌های ظاهری در زمان خود را داشت. اگرچه جزو خودروهای طویل به شمار می‌آمد که اکنون چندان طرفدار ندارد، اما ازآنجاکه ازلحاظ ظاهری از تمام همنسلهای خود بهتر بود، توانسته بود دل افراد زیادی را به‌دست بیاورد. این خودرو ارتفاع زیادی نداشت اما بسیار جادار بود و بسیار لوکس به نظر می‌رسید.
دوج/ مدل 2015/ از600میلیون تا دو و نیم میلیارد (منطقه آزاد)
در دهه پنجاه شمسی واردات محصولات کرایسلر، دوج و پلیموت از قبل محدودتر شد. با این حال باز هم محصولات متنوعی از این برندها وارد شدند که در این بین سهم دوج از بقیه بیشتر بود. مدل‌هایی همانند چلنجر، چارجر، دارت و رم چارجر در مقیاسی نسبتاً محدود در مقایسه با برندهای آمریکایی دیگر، وارد ایران شدند و طرفدارانی نیز به‌دست آوردند. بخشی از واردات برند دوج در این دهه برعهده شرکت سهامی خاص اتو تهران بود که دفتر مرکزی آن در خیابان شریعتی کنونی واقع شده بود و شعباتی نیز در رشت و اهواز داشت.
دوج را هیولای بدخو اسم گذاشته بودند. اگرچه مدل‌هایی از دوج در مناطق آزاد وجود دارد. مثلا فربد زاوه، کارشناس حوزه خودرو درباره این موضوع سال1399 گفته بود، پیش از ممنوعیت سراسری واردات خودرو افراد در مناطق آزاد هر تعداد خودرو آمریکایی از جمله دوج، کامارو، شورولت و … وارد کشور می‌کردند اما هیچ یک از این خودروها پلاک ملی ندارند.با ممنوعیت واردات خودرو این نوع خودروهای آمریکایی دیگر در مناطق آزاد هم همچون کیش، ارس و اروند وارد نمی‌شود. یعنی حدود چهار سال است که خودرو آمریکایی جدید دیگری در مناطق آزاد وارد نمی‌شود.
شرح عکس:مدل های جدید دوج به مناطق آزاد آمده اند اما چشم ما به این دوج کلاسیک 1968عادت دارد
