مالیات سنگین برای دلالی؛ کمی پیچیده اما جالب
روزنامه هفت صبح، نگین باقری| بعد از مالیات خانه‌های خالی، خودرو و مسکن لوکس دیروز مجلس یک طرح مالیاتی دیگر را هم رو کرد. طرحی که از خیلی‌وقت پیش در راهروهای بهارستان معطل مانده بود ولی حالا به مرحله بررسی و بعد تصویب رسیده است. می‌گویند این طرح معروف به «مالیات بر عایدی سرمایه» قرار است جلوی دلالی و سوداگری را بگیرد. چطور؟ کمی پیچیده اما جالب.
اسم آن کمی ثقیل است اما ماجرای آن آنقدرها سخت نیست. اگر شما امروز یک ملک، یک خودرو یا هر کالای دیگری بخرید و فردا، پس‌فردا يا اصلا سه سال دیگر که گران‌تر شود بفروشید، باید موقع فروش مالیات این مابه‌التفاوت قیمت خرید و فروش را بدهید. خطرناک شد؟ نه. جزئیات آن می‌تواند خیالتان را راحت کند.
یک: طرح از آسمان نیامده. ریشه آن به اینجا برمی‌گردد که مجلس و دولت علت اصلی وضعیت امروز را دلالان می‌دانند. آنها می‌گویند وقتی یک تقاضای کوچک برای مسکن یا ارز و… شکل می‌گیرد، دلال‌ها سریع ظاهر می‌شوند و قیمت را بالا می‌برند. پس نتیجه این تفکر این می‌شود که بهتر است دولت به شکل مالیات، مبلغی از این تورم کم کند تا جذابیت دلالی از بین برود. در نتیجه دولت می‌تواند با تصویب این طرح از سود ناشی از فروش سرمایه‌ها مالیات بگیرد.
دو: عایدی سرمایه چیست؟ اگر شما امسال خانه‌ای یک میلیاردی خریده باشید و سال دیگر که قیمت آن به سه میلیارد رسید، بخواهید بفروشید به آن دو میلیارد سود شما عایدی مسکن می‌گویند. وقتی طرح تصویب شود باید مالیات این عایدی مسکن را بدهید. ولی نگران نشوید معافیت‌های مختلفی برای آن گذاشته شده که زهر آن را همه مجبور نباشند بچشند. مثلا این مالیات به کسی که یک ماشین یا یک خانه دارد، تعلق نمی‌گیرد. چرا؟ چون کسی که ملک می‌خرد و بعد از ۶ سال می‌فروشد معلوم است که برای سوداگری این کار را نکرده یا فردی که یک واحد مسکونی دارد شامل مالیات بر عایدی سرمایه نمی‌شود. اول بیایید ببینیم مالیات بر عایدی سرمایه شامل چه می‌شود و بعد معافیت‌هایش را هم دنبال خواهیم کرد.
سه: این سرمایه می‌تواند شامل چه چیزهایی بشود؟ فعلا شامل چهار حوزه طلا، ملک، خودرو و ارز است ولی یادتان باشد که اولا این مالیات بر عایدی تورم شامل همه انواع خرید و فروش‌های دارایی‌ها نیست و دوما بستگی زیادی به مدت نگهداری آنها دارد. بر این اساس:
در مورد مسکن: درصورتی که قبل از سه سال بخواهید مسکن خود را بفروشید از اختلاف قیمت خرید و فروش شما مالیات گرفته می‌شود. چقدر؟ اگر یک یا کمتر از یک سال مالک آن بودید 40درصد عواید آن را باید به دولت بدهید. پس از یک‌سال سالانه سه واحد درصد نرخ کاهش می‌یابد و از سال دوازدهم و پس از آن با نرخ ثابت ۴درصد محاسبه مي‌شود.
در مورد خودرو: در صورتی‌که خودرو کمتر از یک سال در دست شما بوده باید 30درصد از عایدی تورم آن را به‌صورت مالیات به دولت بدهید. در صورتی که دو سال در مالکیت شما بوده باید 40درصد و درصورتی که سه سال به شما تعلق داشته باید 50درصد مالیات عواید آن را بدهید. ولی از چهار سال به بالا دیگر معاف از مالیات خواهید شد.
در مورد ارز و طلا: دارندگان بیش از معادل ۲ هزار یورو ارز و همچنین افرادی که بیش از معادل ۱۰۰ گرم طلای ۱۸عیار به‌صورت سکه، شمش، آب شده، زیورآلات (از جنس طلا، پلاتین و جواهرآلات) دارند باید از محل سود این معاملات، بخشی را به‌عنوان مالیات پرداخت کنند. چقدر؟ با نگهداری کمتر از یک سال معادل ۳۰درصد، با نگهداری بیش از یک تا دو سال سالانه ۲۰درصد و نگهداری بیش از دو سال معادل ۱۰درصد.
نکته: عایدی طلافروشان و صرافی‌های مجاز از فروش ارز و طلا مشمول این مالیات نمی‌شود.
آنهایی که معاف می‌شوند
چهار: برای این مالیات‌ها معافیت‌هایی هم گذاشته شده تا شامل همه مردم نشود. به این معافیت‌ها در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس اشاره شده ولی برای اینکه ماجرا خیلی پیچیده و دشوار نشود یکی دو مورد مهم آن را اینجا آورده‌ایم:
* هر شخص غیرتجاری بالای ۱۸سال که صاحب یک ملک مسکونی یا خودرو با دوره تملک حداقل ۲ سال باشد، از مالیات بر عایدی سرمایه این ملک در هنگام فروش معاف است.
* هر شخص که به تعداد همسر و فرزندان بالای ۱۸سال خود ملک مسکونی و وسیله نقلیه ندارد، هر ۵ سال یک‌بار می‌تواند از معافیت ملک مسکونی (مجموعاً حداکثر تا ۴ ملک) استفاده کند.
چند درصد از مردم باید نگران باشند؟
پنج: پس لازم نیست همه مردم نگران این مالیات باشند. در این طرح تعداد خودرو مصرفی برای خانوارهای دارای فرزند زیر ۱۸سال، یک خودرو در نظر گرفته شده است و به‌ازای هر بار خرید و فروش سایر خودرو‌ها از آنها مالیات گرفته خواهد شد. پس اگر خانواده‌ای برای تامین مسکن مورد نیاز مصرفی خود در طول یک سال حتی ۱۰ بار هم ملک خود را تبدیل به احسن کند، معاف از مالیات خواهد بود. چه افرادی باید نگران باشند؟ اولا طبق آمار سامانه املاک ۶درصد از خانوارها دارای ۳ یا بیشتر از ۳ ملک هستند و دوما فقط یک درصد از خانوارها بیشتر از سه خودرو دارند. درنتیجه بیش از ۹۵درصد از کل خانوارهای کشور معاف از مالیات بر عایدی املاک و خودرو می‌شوند.
شش: تا اینجا به نظر نکته منفی‌اي در این مالیات دیده نمی‌شود ولی می‌شود انتقادی هم به آن نگریست. اگر شما به هر دلیلی از این مالیات معاف نشدید، وقتی خانه خودتان را بفروشید و مالیات عواید آن را بدهید، دوباره نمی‌توانید همان خانه را بخرید. درواقع دولت بخشی از سرمایه شما را برداشته و از دارایی شما کم کرده. این روش به معنی این است که دولت دارد سهم خود را از سودی که دلال کرده بر‌می‌دارد.
برای همین هم به گفته منتقدان، این مالیات برای اینکه بتواند عادلانه اجرا شود باید در محاسبه عایدی سرمایه میزان تورم در زمان فروش سرمایه مورد نظر را هم درنظر بگیرد. یعنی چه؟ اگر فردی خودرویی به ارزش یک میلیارد تومان خریداری کرده و پس از شش ماه قیمت آن به ۱.۵میلیارد تومان رسیده است، در زمان فروش آن با محاسبه میزان افزایش قیمت (۵۰درصد) و رشد تورم در این مدت (۲۰درصد) و اختلاف آنها با هم ۳۰درصد خالص عایدی سرمایه این فرد می‌شود که دولت می‌تواند بخشی از آن را به‌عنوان مالیات دریافت کند. اما چنین موضوعی در مجلس مطرح نشده.
چه کسی نمی‌خواهد مالیات بدهد؟
هفت: اتاق بازرگانی یکی از مخالفان این طرح است. مسعود خوانساری، رئیس اتاق تهران قبلا یک‌بار این مخالفت را اعلام کرده بود و می‌گفت وقتی مردم با وجود سقوط ارزش لیر سراغ خریدن خانه در ترکیه می‌روند، نباید با چنین طرحی کاری کنیم که خروج سرمایه شدت بیشتری بگیرد.
هشت: مالیاتی که قرار است جلوی تقاضاهای تصنعی بازار، به‌خصوص بازار ارز و مسکن را بگیرد در کشورهای مختلف هم نرخ‌های متفاوتی دارد. مثلا در دانمارک نرخ مالیات بر عایدی سرمایه از همه‌جا بیشتر است. آنها باید 42درصد از عواید سرمایه خودشان را به دولت بپردازند. این عدد در آمریکا و انگلیس 28درصد، در آلمان و استرالیا هم 25درصد است. در کانادا باید 22درصد مالیات بر عایدی سرمایه پرداخت شود و یونان 15درصد. اما مثلا بلژیک، هلند، کره جنوبی و سوئیس یا همین ترکیه چنین قانونی ندارند.
ارز دیجیتال هم شامل می‌شود؟
9 : یکی از تصمیم‌های جالبی که شنبه این هفته گرفته شده، در ایتالیا بوده که پارلمان برای سود یا همان عواید ارزهای دیجیتال مصوب کرده 26درصد مالیات گرفته شود. اتفاقا در طرحی که مجلس دارد تصویب می‌کند برای این ارز دیجیتال هم فکری شده ولی نه دقیقا به همین شکل. این‌طور که سازمان مالیاتی گفته همه درآمد و مابه‌ازای دریافتی شاغلانی که در ازای دستمزد خود بیت‌کوین، طلا، ارز و یا وجه نقد دریافت می‌کنند و این مبالغ به‌حساب‌های آنها واریز می‌شود و صورتحساب الکترونیک ندارند، مشمول ۲۵درصد مالیات از درآمد سالانه خود می‌شوند.
10: تا اینجا که سال دوم دولت است، تیم اقتصادی کابینه پوتین‌های خودش را خیلی محکم بسته تا ناترازی بودجه را با افزایش مالیات جبران کند. چرا‌که این طرح در واقع بعد از طرح‌های دیگری مثل خانه‌های خالی یا خودروهای لوکس اجرا می‌شود. اگرچه دو مورد قبلی نتوانست دستاورد شگفت‌انگیزی برای دولت داشته باشد اما وزارت اقتصاد و مجلس به این امید بسته‌اند تا این روش دستشان را برای بودجه سال آینده بگیرد. اگر چنین اتفاقی بیفتد مرحله چهارم هم مالیات بر مجموع درآمد است که همین روزها صدای آن هم زیاد شنیده شده. یعنی همان مالیات بر تراکنش‌های بانکی که درباره آن اما و اگرهای زیادی وجود داشته و فعلا نیاز به بسترهای بیشتری برای اجراست.
