از پشت‌بام تا میدان آزادی | کنسرت‌های رایگان از کجا آمدند؟
برگزاری کنسرتی رایگان می‌تواند نمادی از بازگشت هنر به متن جامعه تلقی شود
هفت صبح، مارال دوستی | تهران این روزها در تلاش برای فراموش کردن التهاب و انتظار رویدادهای متفاوت است. «همایون شجریان» خواننده مهم موسیقی ایران اعلام کرده که کنسرتی رایگان در میدان آزادی برپا می‌کند. خبری که به سرعت همه‌گیر شد.
اتفاقی مهم که می‌تواند روحیه جمعی را تقویت کند، اقدامی که بسیاری آن را حرکتی فرهنگی و مردمی توصیف کردند و با استقبال علاقه‌مندان موسیقی همراه شد. باید پذیرفت با توجه به شرایط اقتصادی حال حاضر، خیلی دور نیست که فرهنگ و هنر کم‌کم از لیست برنامه‌های بسیاری از خانواده‌ها خط بخورد؛ پس برگزاری کنسرت رایگان نگاهی همدلانه به مردم، در راستای شرافت هنری است. شرافتی که از یک پشت‌بام آغاز شد و به میدان آزادی رسید.
روزهای عجیب کرونا، روزهای سیاه تقویم جهان است. در روزهای پایانی سال 1398 که مردم ایران مثل هر سال و بیش از هر زمانی، پویا و خوش هستند، حضور کرونا در ایران رسما اعلام شد. ۳۰ بهمن 1398. اعلام این خبر باعث شد برگزاری نمایش‌ها، فیلم‌ها و کنسرت‌ها، همگی لغو شوند.
به گواه اخبار آن روزها، در اسفندماه همان سال، خوانندگانی چون بنیامین بهادری، احسان خواجه‌امیری، بهنام بانی، گروه چارتار، فرزاد فرزین، امید حاجیلی، بابک جهانبخش، رضا بهرام و... قرار بود اجراهایی روی صحنه داشته باشند. اما همه کنسرت‌ها لغو، هزینه بلیت‌ها بازگردانده و ایران برای تجربه کرونا آماده شد. اما بنیامین بهادری در تاریخ ۶ اسفند، زمان اعلامی کنسرت‌اش و در همان ساعت مشخص، برای مخاطبانش کنسرت را به صورت لایو و رایگان برگزار کرد.
کنسرتی تمام عیار با گروهی از نوازنده‌ها که روی پشت‌بام برگزار شد. این اولین کنسرت خصوصی و رایگانی بود که تنها برای حال مردم و از روی وظیفه بر روی صحنه رفت. این نخستین کنسرت رایگان دوران کرونا بود، اما این حرکت با هنرمندان مطرحی چون کیهان کلهر، روزبه نعمت‌اللهی وغیره ادامه پیدا کرد تا موج جدید کنسرت رایگان توسط «آکادمی آن» آغاز شد.
در ادامه این حرکت که شش سال پیش آغاز شد، امروز «آکادمی آن» با مدیریت بنیامین بهادری همچنان راه خود را ادامه می‌دهد و در دو تا تاریخ 12/۱۲/1403 و 01/۰۳/1404 با شعار «کنسرت برای همه» دو کنسرت رایگان برگزار کرده است. اسفندماه سال گذشته، کنسرت بهادری با اعلام آمادگی پنجاه هزار نفر و خردادماه امسال کنسرت شهرام شکوهی با حضور سه‌هزار نفر در تالار وزارت کشور بر روی صحنه رفتند.
این اتفاق بزرگ امروز که روزی از آکادمی آن آغاز شد، حالا سرایت کرده و به کنسرتی رایگان توسط همایون شجریان رسیده است. این ایده گرچه دیگر تازه نیست اما می‌تواند ادامه خوبی برای آغاز یک اتفاق باشد به شرط آن‌که بر اصل ایده یعنی شفاف بودن اقتصادی پایبند باشد.
در روزهایی که مردم زیر سایه دشواری‌های اقتصادی و اجتماعی به سر می‌برند و هزینه‌های سنگین زندگی، فرهنگ و هنر را به گوشه‌ای رانده است، برگزاری کنسرتی رایگان می‌تواند نمادی از بازگشت هنر به متن جامعه تلقی شود. این حرکت را می‌توان استمرار همان «شرافت هنری» دانست که در سال‌های اخیر، به ویژه در ایام کرونا، زمینه شکل‌گیری سنتی تازه را فراهم کرد. سنتی که از یک پشت‌بام آغاز شد و امروز به میدان آزادی رسیده است.
ایده کنسرت رایگان نخستین‌بار با نام بنیامین بهادری گره خورد. در روزهای لغو تمامی برنامه‌های هنری و ناامیدی مخاطبان از جریان زندگی عادی، بهادری به ناامیدی مردم پاسخ داد و کنسرت خود را از پشت‌بام و به‌صورت زنده و رایگان برای مردم اجرا کرد. حرکتی که نه به سفارش نهاد یا ارگانی، بلکه صرفا از سر همدلی با جامعه بود. تجربه‌ای که به سرعت به الگویی تازه تبدیل و راه را برای دیگر هنرمندان چون کیهان کلهر و روزبه نعمت‌اللهی گشود.
با این وجود، در ادامه مسیر، بسیاری از کنسرت‌های رایگان پس از آن، رنگ و بوی دولتی یا سازمانی گرفتند و کمتر توانستند همان صداقت اولیه را بازتاب دهند. به همین دلیل است که حالا که نوبت به همایون شجریان رسیده تا سومین کنسرت رایگان را رقم بزند، انتظار است این اتفاق با نگاه مبدع اولیه آن و تنها درجهت اقدامی برای مردم تداوم و گسترش پیدا کند، تا راهی برای پیوند فرهنگی با مردم در شرایط سخت باشد. سنتی پایدار که بتواند هنر را به جایگاه طبیعی خود در میان همه مردم بازگرداند.
