تکلیف غیرممکنِ برنامه هفتم توسعه | تولید روزی ۴ ساعت انیمیشن
چالش تولید ۷۳۰۰ ساعت انیمیشن در فضای بدون حمایت قابل حل نیست
هفت صبح، زهرا نورا نجفی| قانون «برنامه پنج‌ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران» که در مجلس شورای اسلامی تصویب شد، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را موظف کرده تا از سال ۱۴۰۳ تا سال ۱۴۰۷، هفت هزار و سیصد ساعت پویانمایی (انیمیشن) تولید کند. پیرو همین قانون در پایان سال ۱۴۰۲ خبرهایی رسمی مبنی بر شکل‌گیری «بنیاد ملی پویانمایی» در زیرمجموعه وزارت ارشاد منتشر شد.
با این حال در طول یک‌سال گذشته به دلیل تغییر دولت، عملا بنیاد ملی پویانمایی نتوانست برنامه‌ای را عملی کند. اوایل امسال بود که با حکم وزیر ارشاد، ناصر جاهدنیا به عنوان «مدیرعامل بنیاد ملی پویانمایی ایران» از سوی هیأت امنا انتخاب شد. شایعات، گمانه‌زنی‌ها و تردید‌های بسیاری درباره این برنامه وجود دارد و سوالاتی در این مورد که چطور قرار است بنیاد ملی پویانمایی ایران چنین برنامه‌ای را محقق کند؟ با چه راهکاری؟ آیا در کل این برنامه قابل تحقق است؟ این پرسش‌ها ما را بر آن داشت که با ناصر جاهدنیا گفت‌وگو کنیم و از او که تازه سکان این بنیاد را برعهده گرفته پاسخ پرسش‌هایمان را بشنویم.
تولید روزی ۴ ساعت انیمیشن موظفی برنامه هفتم است
اولین نکته‌ای که به چشم کارشناسان و تولیدکنندگان حرفه‌ای انیمیشن در برنامه هفتم توسعه و پیشرفت کشور بسیار غیرواقعی به نظر می‌آید، تولید هفت هزار و سیصد ساعت پویانمایی در طول پنج سال است. انیمیشن هنری گران و زمان‌بر است و در حال حاضر با توجه به تعداد استودیو‌های انیمیشن خصوصی و دولتی داخل کشور ما ظرفیت چنین تولید بالایی را نداریم.
در واقع اگر بخواهیم براساس این برنامه محاسبه کنیم، یعنی سالی هزار و 460 ساعت باید انیمیشن تولید شود و این یعنی تقریبا روزی ۴ ساعت انیمیشن! در شرایطی که ساخت یک انیمیشن سینمایی ۹۰ دقیقه‌ای حداقل دو سال زمان می‌برد، چطور می‌شود روزی ۴ ساعت انیمیشن تولید شود؟
نباید کیفیت و تأثیرگذاری را فدای کمیت کنیم!
ناصر جاهدنیا درباره این موضوع می‌گوید: «ساخت این میزان پویانمایی تشخیص بنیاد ملی پویانمایی ایران نبوده است. هر کسی که از کنار انیمیشن رد شده باشد هم می‌داند که این هدف مبنای درستی ندارد اما یک برنامه تکلیفی است که در دوره‌های قبلی گذاشته شده.» او تأکید می‌کند که قصد دارند در بنیاد ملی پویانمایی این موضوع را شفاف و روشن کنند، چون در این برنامه هیچ اشاره‌ای به کیفیت و مولفه‌های دیگری که برای ساخت انیمیشن تأثیرگذار لازم است، مطرح نشده.
مدیرعامل بنیاد ملی پویانمایی توضیح می‌دهد: «اگر به پویانمایی به مثابه یک ابزار فرهنگی به‌خصوص در حوزه خردسال، کودک و نوجوان نگاه کنیم، متوجه می‌شویم که باید معیارهای متفاوتی برای ساخت پویانمایی در نظر بگیریم. بنیاد پویانمایی قرار نیست تولیدکننده باشد، قرار است شرایط تولید انیمیشن را ایجاد کند اما نه انیمیشن‌هایی که فقط براساس میزان ساعت تولید مورد توجه قرار بگیرند، بلکه انیمیشن‌هایی که بتوانند هویت‌سازی کنند و تأثیرگذاری فرهنگی داشته باشند.»
بودجه مصوب شده هدف را محقق نمی‌کند!
در برنامه هفتم توسعه، راهکارهایی برای اجرایی شدن این هدف ترسیم شده از جمله در اختیار گذاشتن تسهیلات، حمایت‌های گمرکی تا ایجاد یک کارخانه نوآوری پویانمایی در هر استان و این عملیات باید با ۳ درصد از سهم سالانه صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست جمهوری محقق شود. سال گذشته بودجه این صندوق به ۱۰هزار میلیارد تومان افزایش یافت و سه درصد از این سهم، به معنای ۳۰۰میلیارد تومان است.
درحالیکه هزینه ساخت انیمیشن با توجه به کیفیت، قالب، تکنیک، زمان و... بسیار متغیر است. یک انیمیشن کات‌اوت ساده در قالب سریال بین ۲۰ تا ۳۰ میلیون تومان در هر دقیقه هزینه می‌برد، درحالیکه هزینه تولید یک انیمیشن در قالب سینمایی با تکنیک دو بعدی یا سه بعدی بین ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلیون تومان در هر دقیقه هزینه می‌برد. حتی اگر بخواهیم با دقیقه‌ای ۱۰ میلیون تومان ساخت این میزان ساعت از انیمیشن را محاسبه کنیم برای ساخت ۴۳۸ هزار دقیقه (۷۳۰۰ ساعت) به ۴ هزار و ۳۸۰ میلیارد تومان بودجه نیاز داریم.
مسئله انیمیشن ایران بودجه نیست، بلکه کوچکی بازار است!
گمانه‌زنی‌هایی وجود دارد که قرار است بودجه ۷۰۰ میلیاردی در اختیار بنیاد قرار گرفته شود تا هدف برنامه هفتم را محقق کند. جاهدنیا در این‌باره می‌گوید: «در حال حاضر هیچ بودجه‌ای برای بنیاد تصویب نشده است. هر وقت تصویب شود، قابل پیگیری است ولی مسئله این است که حتی اگر سه درصد از صندوق نوآوری و شکوفایی به ساخت انیمیشن اختصاص داده شود، ما می‌خواهیم با آن چه کاری انجام دهیم؟
فکر می‌کنم اگر بودجه سازمان‌هایی مثل حوزه هنری، مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، مرکز پویانمایی صبا و هر جایی که از ساخت انیمیشن حمایت می‌کنند، جمع کنیم بیشتر از رقم این صندوق می‌شود.» ولی به گفته مدیرعامل بنیاد ملی پویانمایی هنوز تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران از وضعیت انیمیشن راضی نیستند. او دلیل این امر را بودجه نمی‌داند. جاهدنیا می‌گوید: «سوال را سمت بودجه نبریم. مسئله بودجه نیست. پول به اندازه کافی وجود دارد. مسئله این است که قوانین حمایتی لازم وجود ندارد. ماجرا این است که بازار بسیار کوچکی در انیمیشن ایران داریم. تا زمانی که بازار توسعه پیدا نکند، هزینه کردن هم معنی ندارد.»
بازارهای بیشتری برای پویانمایی ملی ایجاد می‌کنیم!
یکی از مهم‌ترین برنامه‌های جاهدنیا برای پویانمایی ایران، توسعه بازار است: «ما چه در بازار داخلی و چه در بازار خارجی حضور محدودی داریم و اولین هدف بنیاد این است که بازارهای بیشتری برای پویانمایی ایران ایجاد کند. وقتی بازار باشد، سرمایه‌گذاران بیشتری ترغیب می‌شوند که به سمت انیمیشن بیایند. مثلا ما بازار محصولات جانبی خوبی در ایران داریم که بیشتر آن در اختیار محصولات خارجی است.
باید بتوانیم با کمک فرهنگ‌سازی بخشی از این بازار را به سمت آثار پویانمایی ایرانی ببریم. در این شرایط تولیدکننده راحت‌تر می‌تواند به سمت سرمایه‌گذاران برود.» او که سال‌ها درگیر ساخت انیمیشن بوده، به نظرش مهم‌ترین کمکی که حاکمیت و دولت می‌تواند به تولیدکنندگان داخلی انیمیشن کنند، حمایت‌های معنوی و قانونی است؛ «امروز استودیو‌های انیمیشن ما سعی می‌کنند با دور زدن تحریم‌ها به بازار بین‌المللی دست پیدا کنند و ارزآوری کنند
اما هنوز معاف از مالیات نیستیم و صادرکننده محسوب نمی‌شویم. درحالیکه ما صادرات پاک بدون هیچ‌آلودگی محیط‌زیستی انجام می‌دهیم و به جای بازخواست، باید تشویق شویم.» تهیه‌کننده انیمیشن سینمایی «ساعت جادویی» دلیل این موضوع را ارگانیک شکل گرفتن فضای پویانمایی کشور می‌داند؛ «ما باید بتوانیم وارد عرصه‌های نوین عرضه و سرمایه‌گذاری بشویم. مدل‌هایی که در صنایع دیگر بسیار پاسخ داده‌اند و می‌توانند در صنعت پویانمایی هم مورد استفاده قرار بگیرند. صنعتی یعنی هنر، ابزار و تولید را بلد باشیم.»
از تمام طیف‌های انیمیشن دعوت به همکاری آوردیم!
جاهدنیا می‌گوید تلاش شده تا در فضای هیأت مدیره بنیاد ملی پویانمایی از ظرفیت‌ها و طیف‌های فکری مختلف برای همکاری و همراهی دعوت به عمل آید:«تمام تلاشم را کردم در این مدت که حکم مدیرعاملی را گرفته‌ام با طیف‌های مختلف گفت‌وگو کنم و نظرات آنها را بشنوم. تنها وعده‌ای که در حال حاضر می‌توانم بدهم این است که تا پایان امسال فضای جدی‌تر و بهتری برای پویانمایی ایران ایجاد شود تا به این واسطه بتوانیم حمایت‌های قانونی بیشتری را به سمت این هنر- صنعت بیاوریم». البته او اشاره می‌کند که این هدف با مشارکت تمام خانواده انیمیشن قابل تحقق است.
