از زیرزمین تا برج میلاد | کارزار قانونی شدن رپ و نسلی که مجوز گرفتن را قبح نمی‌داند

هفت صبح | بعد از برگزاری یک کنسرت بزرگ رپ در هفته‌ گذشته، کارزار جدیدی شروع به کار کرده که درخواست اصلی آن قانونی شدن اجرای زنده این سبک موسیقی بوده است. تا لحظه نوشتن این گزارش پنج هزار و 700 نفر تقاضا داشته‌اند که دولت برای این کار قدمی بردارد. نکته جالب این تقاضا این است که به شکل سنتی رپرهای قدیمی با هر نمایشی که از مسیر قانون و مجوز بگذرد مخالف بودند اما به نظر می‌رسد نسل چهارم رپفارسی با این موضوع زاویه کمتری دارد.

«د دان» یک گروه برخاسته از سبک رپ است اما در دسته موسیقی رپ‌پاپ قرار می‌گیرد. هفته آخر بهمن ماه و روزهای ابتدایی اسفند وقتی فروش بلیت «د دان» در شهر شیراز شروع شد کسی فکرش را نمی‌کرد یک گروه زیرزمینی بتواند بدون تبلیغات صندلی‌ها را پر کند. دانیال و پیمان یک بار در تالار حافظ شیراز روی صحنه رفتند و به فاصله یک هفته بعد برج میلاد را تصاحب کردند. همان سالنی که بیشتر از ده سال پیش تتلو گفته بود آرزو دارد آنجا اولین اجرای زنده خود را داشته باشد. استقبال از آن‌ها به حدی زیاد بود که بعد از 10 دقیقه دو صندلی خالی کنار هم به سختی می‌شد پیدا کرد. برگزار کننده کنسرت آنها همان لیبل معروفی بود که سوم اسفند ماه کنسرت «ذهن‌های متفاوت » سهراب پاکزاد برای کودکان سندروم داون را روی صحنه برده بود. 

اعضای گروه «د دان» هم به نام دانیال و پیمان از اوایل دهه 90 بین طرفداران رپ معروف بودند ولی ترانه‌های مشترک آنها به سرعت به شهرتشان اضافه کرد. مثلا سال 1400 آهنگ ساقی را با رپر دیگری (کوروش عضو وقت گروه وانتونز) منتشر کردند و به بیشتر دیده شدن آن‌ها کمک کرد و تبدیل به یک سکوی پرش شد. قبل از این هم «د دان» با بهزاد لیتو کار مشترکی به نام «نصف راه» داشتند. جالب اینکه هنرمندانی که «د دان» با آن‌ها همکاری مشترک داشته احتمالا هیچ وقت نمی‌توانند به طور رسمی در کشور کار کنند. آن‌ها یک آهنگ مشترک هم به نام «عوض شدی» با علی یاسینی داشتند که این یکی هم مورد استقبال قرار گرفت. از دانیال و پیمان اطلاعات زیادی در دست نیست اما آنها ساکن ایران هستند و ارتباط خوبی با یوتیوبرها دارند.

خواننده بعدی که با مجوز روی صحنه رفت دانیال رمضانی با نام هنری «دایان» بود که اگرچه رپ محسوب نمی‌شود و باید آن را یک پاپ راک بدانیم اما همین غیرقانونی بودنش باعث شد که تمدید اجرای آن برای چهار شب غیرمنتظره به نظر بیاید. او خبر کنسرت خود را با خوشحالی در اینستاگرام گذاشته و نوشته بود که بالاخره بعد از 11 سال شد. بسیاری از رپرها مثل شایع، مهیار، مهراد جم، هم از همین نسل خوشحال شدند و واکنش مثبت داشتند. حتی اشکان کاگان تنظیم‌کننده معروف ژانر رپ در یکی از شب‌های اجرای او در برج میلادحضور داشت. یکی از معروف‌ترین آهنگ‌های او به خصوص برای دهه هفتادی‌ها «حال من خوب نیست» در شبکه‌های مجازی بارها بازنشر شده است.

دیروز صفحات اینستاگرامی مازندرانی هم خبر داده بودند که نیمه فروردین 1404 د دان و دایان قرار است در رامسر اجرا داشته باشند.  حالا متنی که خطاب به وزیر ارشاد و رئیس جمهور منتشر شده را یک نوجوان دهه هشتادی نوشته است. در نامه آمده:« ممنوعیت فعالیت‌های موسیقی رپ نه تنها حق هنرمندان را نادیده می‌گیرد، بلکه فرصت‌های ابراز وجود و بیان احساسات را از جوانان سلب می‌کند.

ما بر این باوریم که هر هنرمند باید بتواند آزادانه آثار خود را خلق کرده و آن‌ها را به گوش مردم برساند.» یکی از تقاضاهای این نویسنده جوان که به نظر می‌آید رپری تازه کار اهل اسلامشهر باشد این بوده که دولت فضای امنی برای رپرها درست کند. این ماجرا ممکن است تحت تاثیر اتفاق هفته گذشته باشد که رپری به نام آرش صیادی معروف به آیسین در یک اجرای زیرزمینی در کافه‌ای در محله جنت‌آباد بازداشت شد. این رپر جوان بعد از دو روز بازداشت به قید وثیقه آزاد شد.

موارد دیگری هم وجود دارد که نشان می‌دهد نسل جدید رپرها برخلاف نسل‌های قدیمی‌تر، مخالف دریافت مجوز نیستند مانند فعالیت آن‌ها در تئاتر. مثلا مهیار ساعدی، رپر جوان در تئاتر خماری 190 سانس به عنوان بازیگر به روی صحنه رفت که البته دی ماه با دستور وزارت فرهنگ و ارشاد توقیف شد. در متن نامه اداره کل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد برای توقیف این اجرا گفته شده بود اجرا با نسخه بازبینی تفاوت داشته و نمایش شباهت زیادی به کنسرت پیدا کرده بوده.

تئاتر دیگری هم به نام آژاکس به روی صحنه رفت که به آن عنوان «اولین رپ تئاتر ایران» را دادند. رپرهایی مثل امید صفیر، سجاد شاهی، بیگ‌شگی و سیهوش در این تئاتر رپ خواندند که البته از شب دوم به بعد رپرها حضور نداشتند. سینا ساعی هم یکی از رپرهایی است که از گذشته در تئاتر فعال بوده و اولین حضورش در تئاتر به نمایش «هملت، تهران 2017» برمی‌گردد. تئاتر «تهران پاریس تهران» هم یکی از نمایش‌هایی بود که با اجرای این رپر در سال گذشته به یکی از پرفروش‌ترین‌ها تبدیل شد. نمایش اسکرین‌شات هم یکی از تئاترهای پرحاشیه‌ای بود که خواننده رپ امیرحسین ترکمان معروف به امیر خلوت در آن به عنوان بازیگر حضور پیدا کرد.

 آهنگ‌های میلیونی سال

اگرچه کمتر در فضای رسمی درباره رپ حرف زده می‌شود اما مقیاس‌ها در این سبک موسیقی روی اعداد میلیونی می‌چرخد. مثلا میزان پخش آهنگ‌های برتر رپ سال در اسپاتیفای و ساوندکلاود نشان می‌دهد که آهنگ «چیزای لعنتی (Damn Things)» از دورچی و کاگان در کل پلتفرم‌های موسیقی تا امروز به 9 میلیون و 600 هزار بار پخش شده است.

همچنین تعداد استریم آهنگ «سیل» از مهراد هیدن و شایع به حدود 8 میلیون بار در همه پلتفرم‌ها رسیده.  به نظر می‌رسد که در سال 1403 حداقل پنج آهنگ رپ فارسی به بالای سه میلیون استریم رسیده باشند. با اینکه رپ سبک عامه پسندی نیست اما این اعداد فاصله چندانی تا تعداد پرشنونده‌ترین آهنگ‌های سال پاپ ندارد. با این تفاوت که هر سال سرمایه عظیمی بر روی تبلیغات، تولید و انتشار آلبوم و حضور اجتماعی ستاره‌های پاپ می‌شود که رپرها از آن محروم هستند.