لغو مذاکرات ایران و آمریکا چقدر جدی است؟
یک استاد دانشگاه در واکنش به احتمال لغو مذاکرات ایران و آمریکا گفت: خیالتان راحت؛ مذاکرات ادامه پیدا می‌کند.
به گزارش هفت صبح و به نقل از جماران، استاد ژئوپلیتیک با اشاره به اینکه ضد و نقیض گویی‌های آمریکایی‌ها باعث تردید ایرانی‌ها در مورد نتیجه مذاکرات شده، گفت: الآن آمریکا باید موضع خودش را مشخص کند. یعنی ایران در بالاترین سطح اعلام کرده ما آمادگی نداریم که غنی‌سازی را صفر کنیم. حالا دور پنجم حساس می‌شود؛ یا آمریکا بر اساس حرف‌هایی که در دور چهارم زده‌اند مذاکرات فنی را شروع می‌کند و یا مذاکرات قطع می‌شود و طبیعتا میانجی‌ها، عمان یا کشورهای دیگر، راه‌حلی برای ادامه مذاکرات پیدا کنند. ادامه مذاکرات باید به نحوی باشد که ایران هم به حق خودش برسد.
مشروح گفت‌وگو با عبدالرضا فرجی راد را در ادامه می‌خوانید:
آقای فرجی راد! ارزیابی شما از مواضع پر تنش اخیر ایران و آمریکا پس از چند دور مذاکره غیرمستقیم چیست؟
آمریکایی‌ها در دور اول و دوم مذاکرات طوری صحبت کردند که آمادگی دارند به توافق برسند و برداشت طرف ایرانی هم این بود که شاید در مورد حداقل غنی‌سازی به توافق برسند. دور سوم مذاکرات تبلیغاتی راه انداختند و خیلی مطلوب نبود. دور چهارم هم تبلیغات ادامه یافت، اما حرف آنها در پشت میز مذاکرات با چیزی که در تبلیغات می‌گفتند تا حدودی متفاوت بود. لذا بنابر این شد که در دور پنجم وارد مذاکرات فنی شوند و این رسما اعلام شد. اما دوباره حرف‌های ضد و نقیضی از آمریکایی‌ها شنیدیم که گفتند اجازه غنی‌سازی به ایران داده نمی‌شود.
این ضد و نقیض گویی‌ها باعث شد ایرانی‌ها تردید کنند که آیا آمریکا می‌خواهد بر اساس قول و قراری که پشت میز مذاکره می‌گذارد، روند گفت‌وگوها را ادامه بدهد یا دارد وقت‌کشی و بازی می‌کند تا با آمریکایی‌ها به مسأله مکانیزم ماشه برسد؟ در یکی دو روز گذشته رئیس‌جمهور، وزیر خارجه و سخنگوی وزارت خارجه و امروز هم رهبری موضع گرفتند که این خواسته آمریکا اصلا برای ما قابل قبول نیست و در واقع آنها دارند بازی می‌کنند و امید زیادی هم به این مذاکرات نداریم.
الآن آمریکا باید موضع خودش را مشخص کند. یعنی ایران در بالاترین سطح اعلام کرده ما آمادگی نداریم که غنی‌سازی را صفر کنیم. حالا دور پنجم حساس می‌شود؛ یا آمریکا بر اساس حرف‌هایی که در دور چهارم زده‌اند مذاکرات فنی را شروع می‌کند و یا مذاکرات قطع می‌شود و طبیعتا میانجی‌ها، عمان یا کشورهای دیگر، راه‌حلی برای ادامه مذاکرات پیدا کنند. ادامه مذاکرات باید به نحوی باشد که ایران هم به حق خودش برسد.
لذا تصور من این است که با سخنانی که امروز گفته شد و گفت‌وگوهایی که رئیس جمهور و وزیر خارجه در دو سه روز قبل در جواب ترامپ و ویتکاف داشته‌اند، آمریکایی‌ها را به فکر وادار می‌کند و درون خودشان گفت‌وگو خواهند کرد. من اعتقاد دارم یکی از دلایلی که دوباره موضع آمریکایی‌ها تند شد، بعد از سفر ترامپ به حوزه خلیج فارس بود.
عربستان که ظاهرا در دوره جدید با توافق ایران و آمریکا مشکل ندارد؛ این طور نیست؟
عربستان و امارات به هیچ وجه جنگ و درگیری و تنش را نمی‌خواهند. اما اینها غنی‌سازی و قدرت ایران را هم نمی‌خواهند.
یعنی تمایل آنها به بحث کنسرسیوم است تا اینکه چرخه غنی‌سازی در داخل ایران انجام شود؟
خیر؛ آمریکا فشار بیاورد که ایران غنی‌سازی انجام ندهد؛ من به ویژه در چهره امارات می‌بینم. یعنی تنش و درگیری نمی‌خواهند اما فشار این را می‌خواهند که غنی‌سازی در ایران صورت نگیرد. ضمن اینکه غنی‌سازی صورت نگیرد، توافق جامعی هم بین ایران و آمریکا صورت نگیرد. اگر ایران و آمریکا توافق کنند، وزن ژئوپلیتیکی ایران بالا و وزن ژئوپلیتیکی آنها پایین می‌رود. یعنی برای خیلی از کشورهای منطقه رفع تحریم‌های ایران مسأله است. در واقع موقعیت جغرافیایی، استراتژیک و جمعیتی ایران باعث می‌شود به سرعت رشدش را بالا ببرد.
یعنی وقتی شما توافق می‌کنید ممکن است از اروپا یک خود آمریکا 200 فروند هواپیما بخرید. این مسأله باعث تضعیف هواپیمایی قطر، امارات و عربستان می‌شود. ده‌ها مثال در این مورد می‌توان ذکر کرد. بنابراین، آنها درگیری و تنش را در منطقه نمی‌خواهند؛ برای اینکه طرح کلان توسعه که برای خودشان ریخته‌اند مورد صدمه واقع نشود. اما نمی‌خواهند تحریم‌ها هم برداشته شود که رشد و توسعه در اینجا صورت بگیرد و بسیاری از سرمایه‌هایی که به جنوب خلیج فارس می‌رود، به ایران بیاید.
من معتقدم یکی از دلایلی که نظر آمریکایی‌ها روی غنی‌سازی مجددا عوض شد، بعد از دور چهارم که به نحوی توافق کرده بودند، همین است که احساس می‌کنند متحدین آنها در منطقه هم غنی‌سازی صفر را می‌خواهند. در آمریکا هم نئوکان‌ها و راست‌گراها همین را می‌خواهند، اسرائیل هم همین را می‌خواهد و انتخابات کنگره هم در پیش است. حزب جمهوری‌خواه من دو دسته شده‌اند که یک دسته می‌گویند ایران نباید غنی‌سازی داشته باشد و یک دسته هم می‌گویند یک حداقلی از غنی‌سازی داشته باشد و نظارت‌ها انجام شود.
در واقع توجه ترامپ هم به انتخابات، هم به حزب و هم به متحدین است و دوباره گفته به ایرانی‌ها فشار بیاوریم که آیا می‌توانیم غنی‌سازی آنها را به صفر برسانیم یا خیر؟ بعد از موضع ایران، آمریکایی‌ها باید به دنبال یک فکری بروند که آیا می‌خواهند مذاکره را ادامه بدهند؟ آیا می‌خواهند تحمیل کنند و زور بگویند؟ رئیس جمهور هم گفت که ما زیر بار زور نمی‌رویم. یا می‌خواهند با ایران به توافق برسند؟ ممکن است تصمیم‌شان هم این باشد که گفت‌وگوها را ادامه بدهند تا با اروپایی‌ها اسنپ بک را به نتیجه برسانند.
در آن صورت هم به نظر من فشارهای زیادی به ایران می‌آید اما آمریکا هم ضرر می‌کند. مشکلات زیادی در منطقه ایجاد می‌شود و احتمال خروج ایران از ان‌پی‌تی وجود دارد؛ اینها مسائلی است که من تصور نمی‌کنم ترامپ دنبال آنها باشد.
به نظر شما به تعویق افتادن دور پنجم مذاکرات هم می‌تواند مرتبط با مواضع ضد و نقیض آمریکایی‌ها باشد یا خیر؟
انگار به تعویق نیفتاده و تصویب شده است.
آخرین اظهارنظر در این مورد را سخنگوی وزارت خارجه ایران داشت مبنی بر اینکه هنوز زمان و مکان دور پنجم قطعی نیست.
قرار بود که هفته آینده مذاکرات در آمریکا برگزار شود. صحبت‌های منفی طرف آمریکایی که طرف ایرانی هم جواب داده، بالأخره ممکن است روی زمان مذاکرات اثر بگذارد اما من فکر نمی‌کنم مذاکرات قطع شود. یک دور دیگر مذاکره خواهند کرد و در دور پنجم مشخص می‌شود که آیا واقعا آمریکایی‌ها می‌خواهند به توافق برسند یا نمی‌خواهند؟ می‌خواهند از طریق دیپلماسی موفقیتی برای هر دو طرف به دست بیاید یا خیر؟
لذا چند روز عقب و جلو بودن مذاکرات مهم نیست. اگر چند روز هم عقب بیفتد، با موضع محکمی که ایرانی‌ها گرفته‌اند، آنها نیاز به یک مشورت بیشتری بین خودشان دارند.
یعنی ممکن است اگر در دور پنجم به نتیجه نرسیدند، مذاکرات به طور کامل قطع شود؟
بله، امکان این هست. برای اینکه یکی غنی‌سازی صفر را می‌خواهد و طرف مقابل هم این را نمی‌پذیرد و طبیعی است که شاید مذاکرات قطع شود. فقط ممکن است راه‌های جایگزین وجود داشته باشد. مثلا ایران درخواست کند که اروپایی‌ها و همچنین چین و روسیه هم به مذاکره بیایند؛ مطرح شود که برجامی داشته‌ایم و توافقی کرده‌ایم و می‌خواهیم همان شکل را ادامه بدهیم.
اگر بنا باشد مذاکرات جدیدی آغاز شود، فرصت اسنپ بک از دست نمی‌رود؟
تا یکی دو ماه فرصت هست. بالأخره آنها هم توجه دارند که با ایران صحبت می‌کنند. یعنی فرض کنید که آنها اسنپ بک را هم فعال کنند، خیلی با این تحریم‌های آمریکا تفاوت ندارد. بالأخره کشورها بیشتر به تحریم‌های سازمان ملل توجه می‌کنند اما اگر ترامپ بخواهد بخشنامه اجرایی خودش را به اجرا در بیاورد، بحث نفت و صادرات پتروشیمی پیش می‌آید، اما تنش هم در منطقه بالا می‌رود. در واقع ترامپ می‌گوید من که دنبال صلح هستم و می‌خواهم جایزه صلح نوبل را بگیرم، آیا با این سیاست همخوانی دارد؟ این طور نیست که هرچه آنها بخواهند زور بگویند و ایران بپذیرد؛ اگر این را بپذیرد، شما مطمئن باشید که خواسته دیگری هم مطرح می‌کنند.
