گفت‌وگو با حفظ خطوط قرمز
در حالی که ایران و آمریکا هر دو بر ادامه مذاکره تأکید دارند، خطوط قرمز دو طرف فضای دیپلماسی را پرتنش‌تر از همیشه کرده است
هفت صبح، ایمان برین| روزهای اخیر بار دیگر تهران و واشنگتن درگیر تبادل پیام‌ها و هشدارهای پیچیده‌ای شدند؛ هر دو طرف می‌گویند آماده مذاکره هستند اما همزمان بر خطوط قرمز خود تأکید می‌کنند و عقب‌نشینی را منتفی می‌دانند. موضع‌گیری‌های جدید مقامات ایران و آمریکا نشان می‌دهد که مسیر دستیابی به توافق هسته‌ای جدید، همچنان مملو از چالش‌های جدی است و هر لحظه ممکن است این تعادل ظریف به بن‌بست برسد.
واکنش قاطع رهبر انقلاب؛ نقدی بر سیاست دوگانه آمریکا
رهبر انقلاب، آیت‌الله خامنه‌ای نیز در واکنشی صریح به سخنان ترامپ، او را متهم به دروغگویی و سوءاستفاده از مفهوم صلح کرد. ایشان در دیدار با فرهنگیان با اشاره به اظهارات رئیس‌جمهور آمریکا در سفر اخیر به منطقه، خاطرنشان کردند: بعضی از حرف‌های رئیس‌جمهور آمریکا در این سفر آنقدر سطح پایین و مایه سرافکندگی گوینده آن و ملت آمریکا است که اساساً لایق جواب دادن نیست.
رهبر انقلاب بخشی از اظهارات ترامپ را مبنی بر اینکه می‌خواهد از قدرت برای صلح استفاده کند، دروغ خواندند و افزودند: او و دولت‌های آمریکا کِی از قدرت برای صلح استفاده کرده‌اند؟ آنها از قدرت برای قتل‌عام غزه و جنگ‌افروزی در هر جای ممکن و حمایت از مزدوران خود استفاده کرده‌اند.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای استفاده از قدرت برای صلح و امنیت را ممکن دانستند و گفتند: بر همین اساس است که جمهوری اسلامی به کوری چشم دشمنان، هر روز بر قدرت خود و کشور اضافه خواهد کرد اما آنها با استفاده از قدرت، بمب‌های ۱۰ تُنی به رژیم صهیونی دادند که روی سر کودکان غزه و بیمارستان‌ها و خانه‌های مردم در آنجا و لبنان و هر جای دیگر که بتوانند بریزند.
ایشان با اشاره به سخنان قبلی رئیس‌جمهور آمریکا مبنی بر اینکه کشورهای منطقه، بدون آمریکا حتی ۱۰ روز هم نمی‌توانند به زندگی خود ادامه دهند، خاطرنشان کردند: او در معاملات و پیشنهادهای کنونی خود در پی تحمیل این الگو به آنهاست در حالی که این الگو، یقیناً شکست‌خورده و به همت ملت‌های منطقه، آمریکا از این منطقه باید برود و خواهد رفت. رهبر انقلاب، رژیم صهیونیستی را مایه فساد، جنگ و اختلاف در منطقه خواندند و تأکید کردند: رژیم صهیونی که غده‌ای سرطانی، خطرناک و مهلک حتماً باید از این منطقه برکَنده شود و برکَنده خواهد شد.
عراقچی؛ شفافیت موضع ایران و آمادگی برای مذاکرات جدید
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در توییتی ضمن انتقاد از تناقض‌های گفتاری طرف آمریکایی، نوشت: «موضع ما درباره حقوق ایران به عنوان عضو معاهده NPT کاملا روشن است. در هیچ سناریویی ایرانی‌ها اجازه انحراف از این مسیر را نمی‌دهند. غنی‌سازی در ایران با توافق یا بدون توافق ادامه خواهد یافت.»
عراقچی در حاشیه مجمع گفت‌وگوی تهران در جمع خبرنگاران اعلام کرد: «احتمالا زمان دور بعدی مذاکرات به‌زودی مشخص خواهد شد. روز آن تقریبا مشخص است ولی باید قطعی شود و احتمالا به‌زودی اعلام می‌شود.» او همچنین افزود که وزیر خارجه عمان درباره مکان مذاکرات اطلاع‌رسانی خواهد کرد و تأکید کرد هیچ پیام مکتوبی از سوی آمریکا دریافت نکرده است.
در حاشیه همین مجمع، وزرای خارجه ایران، عمان و قطر نیز نشست سه‌جانبه‌ای در تهران برگزار کردند که نشان از تلاش گسترده دیپلماتیک منطقه‌ای برای کاهش تنش‌ها دارد.در همین زمینه، سخنگوی وزارت امور خارجه، اسماعیل بقائی، روز دوشنبه تأکید کرد تنها روند مذاکره‌ای موجود، گفت‌وگوهای وزیر خارجه ایران با نماینده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا است و گزارش‌ها درباره مذاکرات موازی صحت ندارد. او افزود: «شرکت ایران در مذاکرات، نشانه‌ای از جدیت، حقانیت و حسن نیت ماست برای دستیابی به تفاهمی عادلانه و پایدار.»
بقائی همچنین در پاسخ به ادعاهای آمریکا درباره توقف غنی‌سازی گفت: «غنی‌سازی یک امر فانتزی نیست که بشود از ایران خواست آن را متوقف کند؛ این فناوری، بخشی از صنعت طبیعی هسته‌ای ماست که حاصل دهه‌ها تلاش و دانش است و قابل واگذاری نیست.»
ترامپ و دوگانگی در گفتار
در سوی دیگر ماجرا، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا همچنان از زبان تهدید و پیشنهاد به صورت همزمان استفاده می‌کند. او اخیراً ادعا کرده بود که آمریکا پیشنهادی رسمی به ایران ارائه کرده و هشدار داده «ایران می‌داند که باید سریع اقدام کند.» ترامپ در سفر اخیرش به منطقه بارها تأکید کرد که اجازه نخواهد داد ایران به سلاح هسته‌ای دست یابد.
«استیو ویتکاف»، فرستاده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه نیز در مصاحبه‌ای با شبکه «ای‌بی‌سی» گفت: «ما خواهان دستیابی به توافق با ایران هستیم و معتقدم قادر خواهیم بود به آن دست یابیم.» او همچنین اظهار امیدواری کرد که دیدار احتمالی این هفته در اروپا با ایران نتایج مثبتی داشته اما در عین حال، همچنان بر توقف کامل غنی‌سازی تأکید دارد؛ موضعی که به گفته تحلیلگران «استراتژی‌ای غیرعملی و حتی محرک جنگ» تلقی می‌شود.
نظارت گسترده آژانس
یکی از نقاط قوت موضع ایران، نظارت مستمر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر تأسیسات هسته‌ای این کشور است. محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، اخیراً گفته که تأسیسات هسته‌ای ایران در سال ۲۰۲۴ بیش از ۴۵۰ بار از سوی آژانس مورد بازرسی قرار گرفته است.
گام بعدی در مذاکرات؛ دوراهی سخت تهران و واشنگتن
با نزدیک شدن به موعد تصمیم‌گیری اروپا برای فعال کردن مکانیزم بازگشت خودکار تحریم‌ها (Snapback)، شرایط حساس‌تر از همیشه شده است. عراقچی اخیراً هشدار داده که فعال شدن این مکانیسم «عواقب برگشت‌ناپذیری» خواهد داشت.
با این حال، تهران هنوز به دنبال تعامل سازنده است؛ او اخیراً اعلام کرد اگر اروپا اراده لازم را داشته باشد، «ایران آماده بازسازی اعتماد و توسعه روابط با اروپاست». بقائی نیز تأکید کرده است که استفاده از سازوکار ماشه، فاقد مبنای حقوقی و منطقی است و ایران با اقدامات متقابل، به چنین فشارهایی پاسخ خواهد داد.
بحران اعتماد و میدان نبرد روایت‌ها
در میانه این میدان پرهیاهو، آنچه بیش از همیشه خودنمایی می‌کند، صرفا اختلاف بر‌سر سانتریفیوژها یا سطح غنی‌سازی نیست، بحران اعتماد ریشه‌دار میان تهران و واشنگتن است؛ بحرانی که به روایت هر دو طرف، هر بار لباس تازه‌ای به تن می‌کند. ایران تجربه خروج یکجانبه آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌ها را همچنان زخمی عمیق و عبرتی تاریخی می‌داند و بر همین اساس، دستیابی به توافقی «ضدقابل بازگشت» را پیش‌شرط موفقیت می‌داند.
از سوی دیگر، دولت آمریکا با تردید به تعهدات بلندمدت ایران می‌نگرد و همواره نگران آن است که تغییر شرایط سیاسی یا فشارهای منطقه‌ای، توافقات را شکننده سازد. بقائی نیز با اشاره به تحریم‌های تازه آمریکا همزمان با مذاکرات، این رویکرد را نشانه عدم جدیت ایالات متحده دانسته و گفته است: «هر بسته تحریمی جدید، بار اثباتی بیشتری بر دوش سیاست‌گذاران آمریکایی قرار می‌دهد.»
همین بحران اعتماد، مذاکره را از یک فرآیند حقوقی یا فنی ساده به میدان نبرد روایت‌ها و جنگ رسانه‌ای بدل کرده است؛ جایی که هر سخن، تنها بر میز مذاکره اثر نمی‌گذارد، افکار عمومی داخلی و بین‌المللی تاثیر می‌گذارد. برای تهران، هر عقب‌نشینی، به منزله نادیده گرفتن سال‌ها مقاومت و هزینه است و برای واشنگتن، هرگونه انعطاف یا عقب‌نشینی، هزینه‌ای سیاسی در برابر متحدان منطقه‌ای و حتی مخالفان داخلی دارد.
در چنین میدانی، دستیابی به توافقی ماندگار، بیش از هر چیز به معماری اعتماد، شفافیت عملی و اراده واقعی طرفین بستگی دارد؛ اراده‌ای که اگرچه بارها از سوی دیپلمات‌ها و رهبران اعلام شده، اما هنوز در هزارتوی سیاست و تاریخ گرفتار مانده است.در این بزنگاه تاریخی، هر تصمیمی می‌تواند مسیر آینده خاورمیانه را برای سال‌ها تغییر دهد.
