پشت پرده حمله داعش به عمان چه بود؟

هفته گذشته پلیس عمان اعلام کرد که  شش نفر، از جمله دو مامور پلیس، در تیراندازی در مراسم عاشورا، در مسجدی در منطقه وادی‌الکبیر، در نزدیکی مسقط، پایتخت، کشته‌ شده‌اند . وزارت خارجه پاکستان اعلام کرد چهار پاکستانی در این «حمله تروریستی» کشته و ۳۰ تن دیگر مجروح شده‌اند. هند هم کشته شدن یکی از اتباع خود در این حمله را تایید کرده است. گروه «دولت اسلامی»، داعش، مسئولیت این حمله را به عهده گرفته است.

الجزیره در گزارشی در این باره می نویسد: هفته گذشته یک اقدام نادر خشونت آمیز، مسقط پایتخت عمان را که عمدتاً حتی از جنایات کوچک نیز عاری بوده به لرزه درآورد.  در مسجدی در منطقه وادی‌الکبیر، در نزدیکی مسقط صدای تیراندازی و فریاد الله اکبر بلند شد.  جماعت برای یک مراسم مذهبی بزرگ شیعیان گرد هم آمده بودند که سه مرد مسلح وارد مسجد شده و صدای تیراندازی به گوش رسید.

به گفته مقامات عمانی و پاکستانی، این رویداد با کشته شدن پنج نفر - چهار تبعه پاکستانی و یک پلیس - و زخمی شدن حداقل 30 نفر به پایان رسید. به گفته تحلیلگران، در کشوری که به تساهل مذهبی «استثنایی» و سنت طولانی همزیستی معروف است، چنین حمله ای با هدف برهم زدن ثبات این کشور  به ویژه با توجه به نقش آن به عنوان یک میانجی منطقه ای طراحی شده است.

بلافاصله پس از این حمله، داعش مسئولیت این حمله را بر عهده گرفت که اولین عملیات آن در این کشور حوزه خلیج فارس بود. البته کارشناسان می  گویند که مشخص نیست این حمله واقعاً توسط داعش انجام شده است یا خیر. بیش از یک هفته پس از حمله، این گروه هیچ مدرکی به جز ویدئویی از سه بمب‌گذار ادعایی که با رهبر داعش بیعت کرده‌اند، ارائه نکرده است.

تحلیلگران می گویند که با تمرکز منطقه و جهان بر جنگ وحشیانه اسرائیل علیه غزه، داعش چه در واقع پشت این حمله بوده باشد یا نه،  ممکن است تلاش کند تا خود را همچنان در سطح جهانی مطرح نگه داشته و اختلافات فرقه ای را به ویژه در مکان هایی که عملاً وجود ندارد، تشدید کند.

یک پژوهشگر شورای خاورمیانه در امور جهانی، به الجزیره می گوید: «روشن است که داعش، با هدف تحریک هرج‌ومرج و درگیری‌های فرقه‌ای، بر استراتژی برعهده گرفتن مسئولیت حملات تکیه می‌کند، حتی زمانی که هیچ دخالت واقعی در این قبیل حملات نداشته باشد. این سازمان با اعلام مسئولیت در قبال حوادثی که ممکن است در اصل تصادفی یا با انگیزه‌های اجتماعی دیگری رخ داده باشد، ماهیت فرقه‌ای و تروریستی این رویدادها را تقویت می‌کند و موضوع درگیری‌های فرقه‌ای را به خط مقدم باز می‌گرداند. نمایش اینکه  این سازمان هنوز فعال  و قادر به حمله به هر نقطه است، ایجاد ترس و افزایش تنش‌های فرقه‌ای در مکان‌هایی مانند عمان که تاکنون  امنیت و آرامش در آنجا برقرار بوده از اهداف این حمله داعش می  تواند باشد.

به گفته آندریاس کریگ، استاد کینگز کالج لندن حمله به مناسبت عاشورا، یکی از مقدس ترین ایام سال برای مسلمانان شیعه، رخ داد.  این دقیقاً همان چیزی است که داعش می‌خواست به آن دست یابد. دو قطبی کردن گفتگو و گفتمان فرقه‌ای در یک کشور بسیار بردبار و فراگیر و همچنین در سراسر منطقه. آنها به دنبال لحظه ای نمادین بودند که بتوانند تأثیر بگذارند.

به گفته تحلیلگران، این حمله احتمالا در این زمان خاص رخ داده است زیرا گروه‌های مسلح دریافته‌اند که سازمان‌های اطلاعاتی منطقه بیشتر بر جنگ جاری اسرائیل در غزه متمرکز شده‌اند. هارلی لیپمن، مشاور صندوق مشارکت برای صلح، به الجزیره می گوید  : «این زمان نشان‌دهنده انتخاب استراتژیک داعش برای بهره‌برداری از آسیب‌پذیری‌های موجود است.»

حمله در عمان به دنبال اقدامات مشابه در روسیه و ایران صورت گرفت. در ماه مارس، این گروه گفت که پشت حمله ای بود که در آن بیش از 140 نفر در یک سالن کنسرت در نزدیکی مسکو کشته شدند و در ژانویه مسئولیت دو انفجار در کرمان را بر عهده گرفت که نزدیک به 100 کشته برجای گذاشت. تعداد عملیات‌های ادعایی داعش در سال جاری در مقایسه با سال گذشته دو برابر شده است که نشان‌دهنده یک برنامه پنهان برای منحرف کردن توجه در منطقه از وضعیت غزه است.

چرا عمان؟

تحلیلگران می گویند، فراتر از ثبات، عمان ممکن است به دلیل نقش آن به عنوان یک میانجی منطقه ای مکرر برای این حمله مورد توجه قرار گرفته باشد. در درگیری در یمن، عمان تلاش کرده است تا شکافی را بین گروه حوثی‌های متحد ایران و دولت مورد حمایت عربستان پر کند.

کریگ گفت: این واقعیت که عمانی ها در تلاش برای ایجاد انسجام، اجماع در یمن و تلاش برای حل مناقشه هستند، چیزی است که داعش با آن مخالف است. آنها برای پیشرفت به درگیری در یمن نیاز دارند. روابط عمان با ایران نیز ممکن است به مذاق این گروه خوش نیامده باشد، داعش تهران را دشمن اصلی می داند. وجود شبکه داعش در عمان بسیار بعید است و این حادثه بیشتر به کار یک هسته مرتبط با یمن اشاره دارد. ساختار سلولی این گروه به این معناست که گروه‌های وابسته به داعش می‌توانند حتی بدون عضویت در خود داعش، عملیات‌های «گرگ تنها» را آغاز کنند. این یک رویداد منفرد  است و نه تجدید حیات گروه، حداقل نه در منطقه خلیج فارس.