چهره نادیده قم
درباره حضور رئیسی در دفتر مرکزی «ایتا» و «باسلام» چه می‌دانیم؟
هفت صبح| این شکل و شمایل دیگری از قم است. آنچه نادیده گرفته شده است. متفاوت ازآنچه از قم می‌دانیم. سید ابراهیم رئیسی صبح روز پنجشنبه، در ابتدای سفر دوم خود به استان قم به پارک علم و فناوری این استان که در جنوب غربی شهر قم و در نزدیکی شهرک محل سکونت طلاب یعنی شهرک پردیسان قرار گرفته رفت تا پروژه اتصال سراسری این استان به شبکه فیبر نوری را به طور رسمی افتتاح کند. آن طور که سایت رئیس‌جمهور نوشته، او پس از این دیدار از دفتر مرکز شبکه پیام‌رسان «ایتا» و سکوی خدماتی «باسلام» در محل این پارک دیدن کرده است و ضمن شنیدن توضیحات دست‌اندرکاران و مدیران این دو شرکت در خصوص جزئیات فعالیت‌ها و خدمات آن‌ها، از تداوم و تقویت حمایت‌های دولت از این شرکت‌های داخلی صحبت کرده است و از مسئولان این شرکت‌ها خواسته نهایت تلاش خود را برای گسترش و تقویت خدمات خود به کار بگیرند.
پارک علم و فناوری استان قم چیست؟ چرا رئیسی فقط به دیدار دفتر مرکزی این دو شرکت رفته است؟ این شرکت‌ها تاکنون چه حمایت‌هایی از دولت دریافت کردند و معنای تداوم و تقویت حمایت‌های دولت از این فعالیت‌ها چیست؟
ایران در حال حاضر ۵۴ پارک علم و فناوری دارد. این پارک‌ها در واقع نهادی زیرمجموعه وزارت علوم هستند (در کنار دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها) که قرار است در آنجا شرکت‌های دانش‌بنیان با حمایت دانشگاه‌ها فعالیت اقتصادی داشته باشند. پارک علم و فناوری استان قم در سال ۱۳۹۱ تاسیس شده است. هاشم عارف، استاد فیزیک دانشگاه فیزیک نخستین رئیس پارک علم و فناوری استان قم بود. او جای خود را کمی بعد به سید حسین اخوان علوی داد که مدیریت سیاست‌گذاری خوانده بود و از ابتدای این دولت، خیرالله رهسپار فرد رئیس این پارک شد. او استاد مهندسی کامپیوتر دانشگاه قم است. آمارهای مهر سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد در این پارک ۱۵۵ شرکت دانش‌بنیان فعالیت داشتند.
مسئله اصلی اصولگرایان در فضای مجازی در حال حاضر سه نرم‌افزار «واتساپ»، «تلگرام» و «اینستاگرام» است. فیلترینگ تلگرام در اردیبهشت ۱۳۹۷ با حکم قضایی و فیلترینگ واتساپ و اینستاگرام در مهر ۱۴۰۱ به دستور شورای امنیت کشور، دسترسی عادی به این سه نرم‌افزار را قطع کرد. اصولگرایان حاکم برای این دو نرم‌افزار جایگزین‌هایی را معرفی کرده‌اند. مثلا برای واتساپ و تلگرام چهار پیام رسان «بله»، «ایتا»، «سروش پلاس» و «آی گپ» معرفی شدند ولی شواهد نشان می‌دهد که دو نرم‌افزار خارجی همچنان بیش از این نرم‌افزارها مورد استفاده قرار می‌گیرد. آخرین نظرسنجی مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران که در زمستان سال پیش منتشر شد نشان می‌دهد تلگرام با ۳۴/۲ درصد بیشترین نرم‌افزار پیام رسان – اجتماعی مورد استفاده در کشور پس از واتساپ است که با ۳۵/۳ درصد در رده نخست قرار دارد. ایتا با حدود ۱۰ درصد کمتر از این دو۲۵/۲ درصد مشتری دارد.
برای اینستاگرام هم اصولگرایان به سمت نسخه‌های متعددی رفتند که مهم‌ترین آن‌ها نرم‌افزار روبینو است. روبینو یکی از نرم‌افزارهای زیرمجموعه روبیکا است. اما اینستاگرام یک خاصیت دیگر هم دارد که باعث می‌شود فیلترینگ آن به پروژه‌ای ضرر رسان از نظر اقتصادی تبدیل شود و آن هم تعدد فروشگاه‌های اینترنتی خردی است که از این فضا برای فروش محصولات خود استفاده می‌کنند. برای جایگزینی این فیچر یا قابلیت اینستاگرام نیز نرم‌افزار «باسلام» معرفی شد. نرم‌افزاری که در آن شما می‌توانید یک پروفایل یا صفحه اختصاصی داشته باشید و محصولات خود را به دیگران بفروشید.
بنابراین به طور خلاصه ایتا با واتساپ و تلگرام می‌جنگد و باسلام با قابلیت ایجاد فروشگاه‌های اختصاصی که اینستاگرام در اختیار کاربران قرار داده است.
پیام‌رسان ایتا در سال ۱۳۹۶ تاسیس شده و باسلام اپلیکیشنی است که سابقه آن به سال ۱۳۹۱ برمی‌گردد ولی داده‌های جست‌وجو در گوگل نشان می‌دهد هر دو اپلیکیشن در جریان فیلترینگ واتساپ و اینستاگرام در شهریور سال ۱۴۰۱ مورد توجه شدید قرار گرفتند.
ایتا، نرم‌افزاری است متعلق به شرکتی تحت عنوان «اندیشه‌یاوران تمدن امروز». این شرکت به گفته مرتضی آقاتهرانی رئیس کمیسیون فرهنگی توسط ۵ روحانی که برنامه‌نویسی و کامپیوتر می‌دانستند تاسیس شده (و آقای محسن غفاری که با کتی قهوه‌ای روشن در کنار رئیسی دیده می‌شد مدیر آن است) و همچنان ذات مذهبی خود را نگه‌داشته و قوانین سفت و سختی برای کنترل محتوا دارد. ما پیش از این در روز دوم اردیبهشت در مورد این پیام رسان، فضای آن، قواعد آن و نقش آن در تشویق حاکمیت به اعمال سفت و سخت قواعد حجاب نوشته بودیم. در تیر ماه سال ۱۳۹۷ معاون وزیر فناوری اطلاعات و ارتباطات وقت از کمک ۵ میلیاردی به پیام‌رسان‌ها گفته بود. ضمنا تسهیلات دیگری هم برای این پیام‌رسان‌ها در نظر گرفته شده است. مثل نصف بودن تعرفه اینترنت برای کاربری که از آن‌ها استفاده کند.
اپلیکیشن باسلام مستقیما از سرمایه‌گذاری بنیاد برکت وابسته به ستاد اجرایی فرمان امام استفاده کرده است. این موضوع در سایت «موسسه دانش‌بنیان برکت» آمده است. با درنظر گرفتن اینکه روبیکا نیز یکی از زیرمجموعه‌های همراه اول بوده و در حال حاضر نیز همراه اول سهامدار این نرم‌افزار است و همراه اول نیز از نظر شرکت توسعه اعتماد مبین زیرمجموعه ستاد اجرایی است؛ می‌توان این طور حدس زد که ستاد اجرایی فرمان امام متکلف این شده است که در خط مقدم مبارزه با اینستاگرام در ایران فعالیت کند. از یک طرف با اپلیکیشن باسلام و از سوی دیگر با استفاده از روبیکا (و روبینو).
بازدید رئیسی از دفتر مرکزی این دو اپلیکیشن بنابراین می‌تواند بازدید از خط مقدم جبهه مجازی اصولگرایان نام بگیرد. نبردی که البته ناخواسته منافع مالی فراوانی هم در آن نهفته است. به آن عددهایی که در مورد کمک مالی به ایتا یا در مورد سرمایه‌گذاری در باسلام گفتیم خیلی توجه نکنید. مسئله بزرگ‌تر فروش اینترنت است. اینترنتی که به طور عمده در دست دو شرکت همراه اول (وابسته به ستاد اجرایی) و ایرانسل (وابسته به بنیاد مستضعفان) است. اگر این دو نهاد خصولتی بتوانند نرم‌افزارهای داخلی را توسعه دهند که افراد مذهبی یا افرادی که در شهرستان‌ها دسترسی کمتری به وی‌پی‌ان دارند از آن‌ها استفاده کنند؛ برد بزرگی خواهند کرد. مخصوصا وقتی که کاربران غیرمذهبی و یا افرادی که وی‌پی‌ان دارند برای دسترسی به همان نرم‌افزارهای خودشان مجبور هستند از وی‌پی‌ان استفاده کنند و باید حجم بیشتری اینترنت برای دسترسی به محتواهای مورد علاقه خود استفاده کنند. شما به عنوان کاربر عادی ممکن است در این ماجرا ضرر کنید و مجبور به استفاده از نرم‌افزار داخلی یا وی‌پی ان برای نرم‌افزار خارجی شوید ولی برای آن‌ها، معادله برد – برد است.
