فضانوردان آپولو۱۳ چگونه ۶ روز در قفس فولادی زنده ماندند؟

به گزارش هفت صبح و به نقل از تسنیم، امروز 11 آوریل 2024، مصادف با 54مین سالگرد پرتاب مأموریت آپولو 13 است؛ رویدادی که به‌رغم تبدیل شدن به یک بحران فضایی بی‌سابقه، نمادی از همکاری، نوآوری و مقاومت انسان در سخت‌ترین شرایط محسوب می‌شود.

پرتاب این فضاپیما در سال 1970، اگرچه با هدف اکتشاف ماه برنامه‌ریزی شده بود، اما به دلیل حادثه انفجار مخزن اکسیژن، به آزمونی بزرگ برای دانشمندان ناسا و شجاعت فضانوردان تبدیل شد.

بازگشت ایمن خدمه به زمین، نه تنها یک موفقیت فنی تاریخی را رقم زد، بلکه درس‌های ارزشمندی درباره مدیریت بحران در فضا به جامعۀ علمی جهان ارائه داد. امروز، آپولو 13 به‌عنوان نمادی از «شکست پیروزمندانه» در تاریخ فضانوردی گرامی داشته می‌شود.

فضانوردان ناسا، جیم لاول، فرد هیز و جک سویگرت، در تاریخ 11 آوریل 1970 با فضاپیمای آپولو 13 از مرکز فضایی کندی در فلوریدا به فضا پرتاب شدند. این مأموریت تا 55 ساعت و 55 دقیقه پس از پارگی مخزن اکسیژن فضاپیما، بدون مشکل به نظر می‌رسید.

با وقوع این حادثه، برنامه مأموریت به‌طور اضطراری تغییر یافت و هدف جدید شامل لغو فرود بر سطح ماه، گردش مداری پیرامون ماه و بازگرداندن خدمه به زمین در کوتاه‌ترین زمان ممکن شد.

در این شرایط بحرانی، خدمه ناگزیر به استفاده از «حالت قایق نجات» شدند و برای حفظ بقا از ماژول قمری آکوئریوس به عنوان جایگزین سیستم‌های آسیب‌دیده فضاپیما بهره گرفتند.

سرانجام در 17 آوریل 1970، پس از طی کردن چالش‌های فنی متعدد، خدمه با موفقیت به زمین بازگشتند و در اقیانوس آرام، نزدیک به مجمع‌الجزایر ساموآ، فرود آمدند.

فضانوردان آپولو 13 در 11 آوریل 1970 با هدف سومین فرود انسان بر ماه از مرکز فضایی کندی پرتاب شدند. این مأموریت بخشی از برنامۀ بلندپروازانۀ ناسا برای اکتشاف ماه بود و انتظار می‌رفت مانند دو مأموریت پیشین (آپولو 11 و آپولو 12) به موفقیتی تاریخی تبدیل شود. تجهیزات فضاپیما، از جمله ماژول فرماندهی اودیس و ماژول قمری آکوئریوس، پیش از پرتاب به‌طور کامل آزمایش شده بودند.

در ساعت 21:08 روز 13 آوریل، تنها 55 ساعت و 55 دقیقه پس از پرتاب، صدای انفجار مهیبی فضاپیما را لرزاند. بررسی‌ها نشان داد مخزن اکسیژن شماره 2 در ماژول خدماتی دچار نقص فنی شده و منفجر شده است. این حادثه منجر به قطع ارتباط بخشی از سیستم پشتیبانی حیات، از دست رفتن برق و کاهش ذخایر آب و اکسیژن شد. جک سویگرت، خلبان ماژول فرماندهی، با ارسال پیام معروف «هیوستون، ما مشکلی داریم»، جهان را از آغاز یک فاجعه آگاه کرد.

با غیرقابل سکونت شدن ماژول فرماندهی، خدمه مجبور شدند به ماژول قمری آکوئریوس پناه ببرند؛ جایی که برای دو نفر طراحی شده بود، اما حالا میزبان سه فضانورد بود. دمای داخلی به 4 درجه سانتیگراد کاهش یافت و سطح دی‌اکسیدکربن به حد خطرناکی رسید. مهندسان ناسا با طراحی دستگاه تصفیه هوای اضطراری با استفاده از مواد محدود فضاپیما، جان خدمه را نجات دادند.

ناسا با لغو فرود بر ماه، طرحی جسورانه برای استفاده از گرانش ماه به عنوان «قلاب گرانشی» طراحی کرد. این مانور باعث شد فضاپیما پس از گردش به دور ماه، با سرعت کنترل‌شده به سمت زمین بازگردد. محاسبات مسیر بازگشت با دقت 0.1 درصد انجام شد و هر خطای کوچک می‌توانست به گم شدن فضاپیما در فضا یا سوختن آن در جو بینجامد.

در 17 آوریل 1970، پس از 142 ساعت و 54 دقیقه مأموریت، کپسول بازگشت خدمه وارد جو زمین شد. ارتباط رادیویی به مدت 3 دقیقه به دلیل پلاسمای اطراف فضاپیما قطع شد و اضطراب در مرکز کنترل مأموریت به اوج رسید. سرانجام، چترهای نجات در آسمان اقیانوس آرام، نزدیک ساموآ، گشوده شدند و سه فضانورد پس از 6 روز ترس و امید، به سلامت به زمین بازگردانده شدند.

این مأموریت نقطه عطفی در بهبود استانداردهای ایمنی ناسا بود. تغییرات اساسی در طراحی مخازن اکسیژن، افزودن سیستم‌های پشتیبان و تمرین سناریوهای بحرانی از دستاوردهای این رویداد است. جیم لاول، فرمانده مأموریت، سال‌ها بعد گفت: «آپولو 13 به ما یاد داد که فاجعه می‌تواند سرآغاز کشف راه‌حل‌هایی باشد که هرگز تصورشان را نمی‌کردیم.»

این مأموریت الهام‌بخش کتاب‌ها، فیلم‌ها (از جمله فیلم سینمایی «آپولو 13» به کارگردانی ران هاوارد در 1995) و حتی مطالعات مدیریت بحران در دانشگاه‌ها شده است. امروزه، ناسا هر ساله با برگزاری کارگاه‌های آموزشی، تجربیات آپولو 13 را به نسل جدید مهندسان منتقل می‌کند.

همزمان با سالگرد 54 سالگی آپولو 13، ناسا برنامه‌های جدید ماه و مریخ را با درس‌های این مأموریت پیش می‌برد. بیل نلسون، مدیر ناسا، در بیانیه‌ای تأکید کرد: «آپولو 13 یادآوری است که حتی در تاریک‌ترین لحظات، علم و ارادۀ انسان می‌توانند راهنما باشند.»