شکست ورقه اقیانوسی زیر ایران و ترکیه
پژوهشگران از تحولی زمین‌شناختی در منطقه خبر داده‌اند که می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای داشته باشد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که تغییرات عمیقی در لایه‌های زیرین زمین در حال وقوع است.
یک تیم تحقیقاتی بین‌المللی به رهبری دانشگاه گوتینگن آلمان، تأثیر نیروهای وارده از سوی رشته‌کوه‌های زاگرس بر تغییرات زمین‌شناختی اقلیم کردستان عراق را در ۲۰ میلیون سال گذشته بررسی کرده است.
به نقل از وبگاه Technology Networks، نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که ورقه اقیانوسی نئوتتیس، که در گذشته میان شبه‌جزیره عرب و اوراسیا قرار داشت، اکنون به صورت افقی در حال شکست است. این پدیده زمین‌شناختی از جنوب شرقی ترکیه آغاز شده و تا شمال غربی ایران امتداد دارد.
پژوهشگران چگونه به این نتیجه رسیدند؟
در طول میلیون‌ها سال، با نزدیک شدن قاره‌ها به یکدیگر، ورقه اقیانوسی بین آن‌ها به اعماق زمین فرو می‌رود. در نهایت، برخورد این قاره‌ها باعث ایجاد رشته‌کوه‌های عظیمی مانند زاگرس می‌شود. با گذشت زمان، وزن زیاد این کوه‌ها سطح زمین اطراف را پایین می‌برد و حوضه‌های رسوبی مانند میانرودان (بین‌النهرین) را شکل می‌دهد.
محققان در این مطالعه، میزان فرورفتگی زمین ناشی از وزن کوه‌های زاگرس را مدل‌سازی کرده و نتایج به‌دست‌آمده را با داده‌های حاصل از بررسی وضعیت لایه‌های عمیق‌تر زمین ترکیب کردند. آن‌ها متوجه شدند که وزن کوه‌ها به‌تنهایی نمی‌تواند دلیل فرو رفتگی غیرعادی ۳ تا ۴ کیلومتری باشد که در ۱۵ میلیون سال گذشته ایجاد شده و اکنون با رسوبات پر شده است.
تأثیر شکستن ورقه اقیانوسی نئوتتیس
دکتر رناس کوشناو، نویسنده اصلی این تحقیق و پژوهشگر فوق دکتری در گروه زمین‌شناسی ساختاری دانشگاه گوتینگن، در این رابطه توضیح داد: «با توجه به ارتفاع متوسط منطقه شمال غربی زاگرس، شگفت‌زده شدیم که چرا این حجم از رسوبات در این بخش انباشته شده است.»
بر اساس یافته‌های این تیم، این فرورفتگی عمیق احتمالاً به دلیل نیروی اضافی ناشی از فرو رفتن بخشی از ورقه اقیانوسی نئوتتیس به زیر صفحه شبه‌جزیره عرب است. «این صفحه از پایین فشار وارد می‌کند و باعث ایجاد فضایی برای تجمع رسوبات بیشتر در بخش‌هایی از ترکیه می‌شود. اما در مناطقی که ورقه در حال شکستن است، میزان فرورفتگی کاهش می‌یابد، زیرا نیروی کششی که آن را به سمت پایین می‌کشید، تضعیف شده است.»
پیامدهای زمین‌شناختی و کاربردهای عملی این تحقیق
مدل ژئودینامیکی ارائه‌شده در این مطالعه می‌تواند در زمینه‌های مختلف علمی و صنعتی مورد استفاده قرار گیرد. دکتر کوشناو در این خصوص توضیح داد: «این پژوهش درک بهتری از نحوه عملکرد لایه بیرونی سخت زمین ارائه می‌دهد. چنین مطالعاتی می‌توانند در شناسایی منابع طبیعی مانند ذخایر سنگ‌های رسوبی، انرژی زمین‌گرمایی و همچنین ارزیابی دقیق‌تر خطرات زمین‌لرزه کاربرد داشته باشند.»
این یافته‌ها که در مجله Solid Earth منتشر شده‌اند، می‌توانند به بهبود روش‌های تحلیل زمین‌شناختی و درک بهتر پویایی‌های پوسته زمین در مناطق زلزله‌خیز خاورمیانه کمک کنند.