نان گمشده، کودکی ربوده شده | افغانستان در آستانه فاجعه‌ای خاموش و فراگیر
۵ میلیون کودک افغان تا اکتبر ۲۰۲۵ در آستانه گرسنگی بحرانی‌اند
هفت صبح| در میانه هیاهوی جنگ‌ها و در سایه بی‌تفاوتی جهانی، افغانستان در آستانه فاجعه‌ای خاموش و فراگیر قرار دارد: فاجعه‌ای که در آن، کودکان با شکم‌های خالی و استخوان‌های نمایان، بهای دنیای بی‌رحم سیاست، فقر و فراموشی را می‌پردازند. بر پایه هشدار جدید صندوق نجات کودکان، تا اکتبر ۲۰۲۵، حدود پنج میلیون کودک افغان، یعنی یک‌پنجم تمام کودکان کشور، با گرسنگی بحرانی روبه‌رو خواهند شد. این وضعیت، بخشی از بحران گسترده‌تری است که طبق گزارش طبقه‌بندی امنیت غذایی آی‌پی‌سی، ۱۲.۴ میلیون نفر، معادل ۲۸ درصد کل جمعیت را با ناامنی غذایی شدید مواجه کرده است. از این میان، دست‌کم ۲.۴ میلیون نفر در آستانه قحطی‌اند و شمارشان رو به افزایش است.
در یک سال گذشته، کاهش ۴۰ درصدی بودجه جهانی برای کمک‌های غذایی، دسترسی به غذا را از ۱۴ درصد جمعیت به تنها یک درصد رسانده است. این کاهش بودجه، نه فقط بشقاب‌های خالی را بیشتر که کل نظام سلامت کشور را هم فلج کرده است: تعطیلی ۴۲۰ مرکز بهداشتی، ۳ میلیون نفر را از خدمات درمانی محروم کرد؛ در کشوری که پیش‌تر نیز ۱۴ میلیون نفر هیچ‌گونه دسترسی به درمان نداشتند.
سمیرا سید رحمان، رئیس بخش حمایت صندوق نجات کودکان، در توصیف این وضعیت می‌گوید: «گرسنگی و سوءتغذیه بحران‌هایی خاموش اما قابل پیشگیری‌اند. وقتی بودجه‌ها قطع می‌شود، مادران باید بین نان و درمان فرزندان‌شان یکی را انتخاب کنند.» در سال ۲۰۲۴، این نهاد تنها توانست ۲۵ هزار کودک را تحت درمان قرار دهد حال آنکه پیش‌بینی‌ها می‌گویند تا مه ۲۰۲۵، دست‌کم ۳.۵ میلیون کودک ۶ تا ۵۹ ماهه دچار سوءتغذیه خواهند شد و از این میان، ۸۷۰ هزار نفر به شکل حاد و تهدیدکننده حیات.
اما تغذیه نامناسب تنها مشکل نیست. یونیسف گزارش می‌دهد که بیش از ۸۰ درصد کودکان زیر پنج سال دچار کم‌خونی‌اند و بیش از ۲.۱ میلیون زن باردار یا شیرده به حمایت تغذیه‌ای فوری نیاز دارند. این در حالی است که سیل‌های مرگبار مه ۲۰۲۴، با تخریب ۷۴ هزار هکتار زمین کشاورزی، تولید گندم را ۳۰ درصد کاهش داد؛ و همزمان، بازگشت حدود ۱.۴ میلیون مهاجر از ایران و پاکستان، فشار بر منابع غذایی و درمانی را دوچندان کرده است.
در چشم‌اندازی تیره‌تر، کاهش ۶۰ درصدی تولید کشاورزی در پی تغییرات اقلیمی و تحریم‌های اقتصادی، قیمت مواد غذایی را تا ۳۵ درصد بالا برده و سفره‌های فقیران را تهی‌تر کرده. به گفته برنامه جهانی غذا، فقر آموزشی نیز در کنار گرسنگی گسترش یافته: ۴۸ درصد کودکان افغان، به دلیل تنگدستی، از تحصیل بازمانده‌اند. این فقر فراگیر، نه پدیده‌ای تازه، بلکه زخمی کهنه بر پیکر جامعه افغانستان است.
طبق گزارش بانک جهانی، ۷۰ درصد مردم زیر خط فقر زندگی می‌کنند و نرخ بیکاری به ۳۲ درصد رسیده است. پس از سقوط دولت پیشین در ۲۰۲۱ و تسلط دوباره طالبان، دارایی‌های خارجی کشور مسدود و سرمایه‌گذاری‌ها متوقف شدند؛ اتفاقی که درآمد خانوارها را به‌طور میانگین ۵۰ درصد کاهش داده و توان خرید بسیاری از خانواده‌ها را از بین برده است. نتیجه، چرخه‌ای از فقر و بهره‌کشی است: بیش از ۱.۲ میلیون کودک ناچار به کار اجباری‌اند و ۹۰ درصد خانواده‌ها برای تهیه ساده‌ترین مواد غذایی، ناگزیر به گرفتن وام‌اند.
صندوق نجات کودکان که از سال ۱۹۷۶ در افغانستان فعال است، اکنون خواهان واکنش فوری جهانی شده. آرشاد مالک، یکی از مدیران این سازمان، هشدار می‌دهد: «تنها ۱۶ درصد بودجه بشردوستانه سال ۲۰۲۴ تأمین شده، در حالی که نیمی از جمعیت به کمک نیاز دارند. این فاجعه، به‌ویژه زنان و کودکان را هدف گرفته و آینده یک نسل را تهدید می‌کند.» در جهانی که چشم‌ها به طور کلی به جنگ‌ها و بازی‌های قدرت دوخته شده، کودکان افغانستان در سکوت می‌میرند. گرسنگی، اگرچه تیتر اول خبرها نیست اما مرگ‌آورترین سلاح این روزهاست.
