سبقت دیجیتال اژدهای سبز | چین: از عقب‌ماندگی به پیشتازی

هفت صبح | رقابت جهانی در هوش مصنوعی به نقطه عطفی حساس رسیده است: چین با شتابی بی‌سابقه در حال پیشی گرفتن از آمریکا در این حوزه راهبردی است که آینده دیجیتال جهان را شکل خواهد داد. مدل‌های متن‌باز چینی مانند دیپ‌سیک و کوئن، با هزینه‌های پایین و دسترسی آسان، نه‌تنها شکاف فناوری با آمریکا را کاهش داده‌اند، بلکه نفوذ سیاسی-جغرافیایی پکن را در بازارهای نوظهور، از آفریقا تا آمریکای لاتین، تقویت کرده‌اند.

در مقابل، سیاست‌های محدودکننده آمریکا، از کنترل صادرات تراشه‌های پیشرفته تا قانون‌گذاری‌های سختگیرانه، نه‌تنها نتوانسته چین را مهار کند، بلکه متحدان کلیدی واشنگتن را نیز به حاشیه رانده است. اگر آمریکا نتواند با نوآوری داخلی و همکاری منسجم با متحدانش هم‌راستا شود، خطر واگذاری رهبری دیجیتال جهانی به چین بیش از پیش جدی خواهد شد.

چین: از عقب‌ماندگی به پیشتازی

تا چند سال پیش، معرفی چت‌جی‌پی‌تی در سال ۲۰۲۲ چین را غافلگیر کرد و نشان داد که پکن در توسعه هوش مصنوعی از آمریکا عقب مانده است اما این وضعیت به‌سرعت تغییر کرد. روزنامه چاینا ساوت مورنینگ گزارش می‌دهد که چین با تمرکز برکاربردهای اقتصادی هوش مصنوعی، مانند خودکارسازی صنعتی، حمل‌ونقل هوشمند و تجارت الکترونیک، دستاوردهای ملموسی کسب کرده است. مدل دیپ‌سیک-آر۱، که فارن‌افرز آن را «لحظه اسپوتنیک» برای آمریکا توصیف کرد، با هزینه‌ای ناچیز با مدل‌های پیشرفته غربی رقابت می‌کند و بازارهای جهانی را به خود جلب کرده است.

حمایت مستقیم دولت چین، از جمله دیدار شی جین‌پینگ با کارآفرینان فناوری و انعطاف در مقررات، شرکت‌های نوپای چینی را به نوآوری و تولید سریع مدل‌های رقابتی تشویق کرده است. چین از زیرساخت‌های دیجیتال خود، مانند ابتکار جاده ابریشم دیجیتال، برای گسترش نفوذ جهانی بهره می‌برد. این کشور با ارائه فناوری‌های مقرون‌به‌صرفه، از شهرهای هوشمند و شبکه‌های نسل پنجم تا مراکز داده، در حال تسخیر بازارهای نوظهور است.

وایرد گزارش می‌دهد که چین در تعداد گواهینامه‌های ثبت اختراع هوش مصنوعی و پذیرش مدل‌های سبک‌تر و ارزان‌تر در بازارهای جهانی از آمریکا پیشی گرفته و در رقابت برای هوش مصنوعی جامع به تهدیدی جدی تبدیل شده است. این پیشرفت‌ها، همراه با سرمایه‌گذاری عظیم چین در تولید داخلی تراشه‌های هوش مصنوعی، نشان‌دهنده عزم پکن برای کاهش وابستگی به فناوری غربی است.

آمریکا: دفاع به جای حمله

آمریکا‌ که زمانی پیشتاز بلامنازع فناوری بود، اکنون در موضع دفاعی قرار دارد. جو بایدن در سال ۲۰۲۲ محدودیت‌های صادراتی تراشه‌های پیشرفته را برای مهار توانمندی چین در هوش مصنوعی اعمال کرد و این سیاست در سال ۲۰۲۵ با «قانون انتشار» تشدید شد که کشورها را بر اساس سطح دسترسی به فناوری هوش مصنوعی طبقه‌بندی می‌کند.

اما مرکز ویلسون هشدار می‌دهد که این راهبرد نتیجه معکوس داشته است. متحدان کلیدی آمریکا، مانند ژاپن و هلند، به دلیل محدودیت‌های سختگیرانه از واشنگتن فاصله گرفته‌اند و چین به سمت توسعه مدل‌های متن‌باز و کارآمدتر، مانند دیپ‌سیک و کوئن، حرکت کرده است. دکتر کیگن مک‌براید، متخصص هوش مصنوعی، در مقاله‌ای تأکید می‌کند که سیاست‌های کنترل‌گرانه آمریکا، مانند محدود کردن دسترسی به توان محاسباتی، نه‌تنها چین را متوقف نکرده، بلکه کشورهای دیگر را به سمت فناوری‌های بومی یا چینی سوق داده است.

چین، با وجود چالش‌هایی مانند قاچاق، همچنان به منابع محاسباتی لازم دسترسی دارد و با سرمایه‌گذاری کلان در تولید داخلی، به‌زودی قادر به خودکفایی در این حوزه خواهد بود. این در حالی است که رویکرد یکجانبه آمریکا، به‌جای تقویت اکوسیستم جهانی مبتنی بر فناوری‌های دموکراتیک، به انزوای واشنگتن منجر شده است.

پیامدها: نظم دیجیتال جدید

مدل‌های متن‌باز چینی به دلیل صرفه اقتصادی و دسترسی آزاد، برای کشورهای در حال توسعه جذابیت ویژه‌ای دارند. فارن‌افرز گزارش می‌دهد که این مدل‌ها می‌توانند مسائلی مانند سانسور را ترویج یا نفوذ سیاسی-جغرافیایی چین را در نهادهای بین‌المللی تقویت کنند. در مقابل، نبود گزینه‌های متن‌باز رقابتی از آمریکا باعث شده که بسیاری از کشورها به پکن متمایل شوند.

مک‌براید هشدار می‌دهد که اگر آمریکا نتواند اکوسیستم جهانی مبتنی بر ارزش‌های لیبرال و دموکراتیک ایجاد کند، چین نظم دیجیتال آینده را شکل خواهد داد و ممکن است یک «تمامیت‌خواهی فناورانه» را به جهان تحمیل کند. این رقابت فراتر از فناوری است. وایرد تأکید می‌کند که پیشرفت چین در هوش مصنوعی نه‌تنها بر اقتصاد، بلکه بر امنیت جهانی و تعادل قدرت تأثیر خواهد گذاشت.

برای مثال، کاربردهای نظامی هوش مصنوعی، از پهپادهای خودکار تا سیستم‌های سایبری، می‌توانند برتری راهبردی چین را تقویت کنند. اگر این روند ادامه یابد، نفوذ جهانی چین در سازمان‌های بین‌المللی و بازارهای کلیدی نیز به شکلی بی‌سابقه افزایش خواهد یافت.