عقب‌نشینی بانک مرکزی، پیروزی بورس| غلبه سعادت‌آباد بر میرداماد!
انتشار اوراق گواهی طلا متوقف شد، اهمیت موضوع برای بورس و طلا چیست؟
هفت صبح| دیروز بالاخره بورس برنده دعوا با بانک مرکزی شد و این نهاد اعلام کرد که انتشار اوراق گواهی طلا را متوقف می‌کند. البته اطلاعیه بانک مرکزی طوری بود که به نظر نرسد این بانک کاملا در دعوا شکست خورده است. به این صورت که گفته شد «فعلا» اوراق گواهی طلا فروخته نمیشود و این کار به سال آینده موکول شده است آن هم نه به دلیل اعتراض‌ها و فشارها بلکه به دلیل شرایط اقتصادی پایان سال و وضعیت بازار سهام.
واقعیت اما این است که به نظر می‌رسد فشارهای همه جانبه به بانک مرکزی برای جلوگیری از فروش اوراق گواهی طلا این کار را متوقف کرده و احتمالا سال آینده هم چنین اتفاقی در کار نخواهد بود. این موضوع هم برای بانک مرکزی هم برای بازار سهام و طلا تبعات و نتایجی خواهد داشت.
سر در کلاه بورس
ماجرا از بهمن ماه شروع شد، وقتی که بانک مرکزی اعلام کرد همزمان با پیش فروش یک میلیون سکه می‌خواهد اوراق گواهی طلا با سررسید ۶ ماهه منتشر کند. به این صورت که شما با رقمی‌کمتر از رقم بازار از بانک مرکزی طلا بخرید و آخر شهریور به قیمت روز رقم آن را دریافت کنید. بانک مرکزی اعلام کرد که این کار را با هدف مدیریت بازار طلا انجام می‌دهد اما همه می‌دانستند که هدف از این کار نه فقط مهار قیمت طلا که جمع کردن نقدینگی از دست مردم در روزهای حساس پایان سال و کنترل تورم است اما این کار با اعتراض‌های همه جانبه فعالان بازار سرمایه مواجه شد.
بورسی‌ها می‌گفتند که بانک مرکزی هم مانند همه ناشران قانونی اوراق باید این کار را از مسیر بورس انجام بدهد نه اینکه مستقلا وارد بازار شود. البته بورس نسبت به پیش فروش سکه هم همین نظر را داشت اما اعتراض‌هایش راه به جایی نبرد و بانک مرکزی طرح پیش فروش یک میلیون سکه را اجرا کرد. به این ترتیب بورس و مخالفان چنین اقدامی‌از سوی بانک مرکزی تمام تمرکزشان را روی متوقف کردن فروش اوراق طلا گذاشتند و عوامل دیگری هم به کمک آنها آمد تا بانک مرکزی عقب‌نشینی کند.
علیه بورس، برای مالیات و مهار تورم
بورسی‌ها روی غیرقانونی بودن اقدام بانک مرکزی تاکید می‌کردند و می‌گفتند که نباید اجازه داده شود این کار از سوی دولت رویه شود اما واقعیت این بود که چنین کاری می‌توانست اوضاع بورس را از آنچه در روزهای اخیر شاهد هستیم بدتر کند.
موضوع این است که یکی از اهداف مهم بانک‌مرکزی، کنترل تورم و جلوگیری از افزایش بی‌‌‌رویه قیمت‌ها در بازار طلا و ارز است اما بورس‌کالا به‌‌‌عنوان یک بازار رسمی، قیمت کالاها را براساس عرضه و تقاضا مشخص می‌کند و دولت نمی‌تواند در این بازار چنان که می‌خواهد یعنی کاملا مستقیم دخالت کند پس در برخی مواقع، بانک‌مرکزی با اجرای سیاست‌‌‌های انقباضی یا ورود مستقیم به بازار، تلاش می‌کند از نوسانات شدید قیمت جلوگیری کند.
این سیاست ممکن است با مکانیزم‌‌‌های بورس‌کالا تداخل داشته باشد چون بورس‌کالا براساس شفافیت و کشف قیمت عادلانه عمل می‌کند، در حالی که بانک مرکزی در بعضی موارد، ممکن است قیمت‌گذاری دستوری را در اولویت قرار دهد. بانک مرکزی می‌گوید هدفش از این کار کنترل فعالیت‌‌‌های سفته‌‌‌بازانه و جلوگیری از ایجاد حباب‌‌‌های قیمتی در بازار است مثلا در دوره‌هایی نوسانات شدید قیمت کالاها در بازار طلا، باعث افزایش نگرانی‌ها درباره ورود سرمایه‌‌‌ها از بازارهای مولد به این بازار شده است و بانک مرکزی برای مدیریت این شرایط، با انتشار سکه و گواهی طلا حباب سکه طلا را کنترل کند و از طرف دیگر، افرادی را که در بازار طلا فعالیت و مبادله می‌کنند شناسایی کند.
این مسئله میتواند به گرفتن مالیات در آینده به بانک مرکزی کمک کند، این موضوع در حالی است که فعالیت و مبادله طلا در بورس‌کالا یا صندوق‌های سرمایه‌گذاری غیرمستقیم مانند صندوق‌های طلا مشمول مالیات نمیشود؛ چرا که طبق قانون توسعه ابزارهای مالی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری در طلا مشمول مالیات نمی‌‌‌شوند.
بنابراین بانک مرکزی با دست زدن به چنین دخالت‌هایی نه تنها به زعم خودش با جمع کردن نقدینگی تورم را مهار می‌کند بلکه گوشه چشمی‌هم به جمع‌آوری مالیات دارد. کارشناسان اما می‌گویند که این کار نه تنها به مهار تورم کمک نمی‌کند بلکه ضربه مهلکی به بازار سرمایه می‌زند. این موضوع آنقدر واضح بوده که طی روزهای گذشته نماینده‌های مجلس هم به موضوع ورود کردند و نسبت به بحرانی شدن وضعیت بازار سرمایه هشدار دادند.
خطر دستکاری طلا
موضوع مهم دیگری که کارشناسان در مورد این اقدام بانک مرکزی هشدار می‌دادند دستکاری بازار طلا بود. آنها می‌گفتند که طلا با سکه تفاوت زیادی دارد و شاید دولت بتواند با ورود به بازار سکه و کاهش حباب آن قدم‌هایی بردارد اما دستکاری بازار طلا میتواند تبعات بیشتری داشته باشد. مخصوصا در شرایطی که وضعیت جهانی طلا هم ثبات چندانی از خودش نشان نمی‌دهد پس باید تحریک بازار طلا محتاط‌تر بود.
اتفاقا این هم موضوعی بود که نماینده‌های مجلس در محکوم کردن ورود بانک مرکزی به انتشار اوراق گواهی طلا مطرح کردند. یکی از آنها محسن زنگنه نایب رئیس کمیسیون تلفیق بود که گفت: «دوستان معتقدند در یک برهه از شورای فقهی مجوز انتشار اوراق برای طلا گرفته بودند اما آن هم موردی بوده و به لحاظ قانونی، این موضوع که بانک مرکزی خودش اقدام به انتشار اوراق کند، محل سوال و اختلاف نظر است.
البته عرضه سکه به صورت فیزیکی جزو اختیارات بانک مرکزی است و استدلال بانک مرکزی این است که هدفش کاهش رشد نقدینگی و مدیریت بازار پولی است. اصل کار جمع‌آوری نقدینگی از بازار در ایام عید امر پسندیده‌ای است اما ایرادش این است که دوباره بازار طلا و تقاضا تحریک می‌شود و اینکه این بازار موازی با بازار سرمایه است لذا اعتراض اهالی بورس کاملا وارد است؛ آنها معتقدند در شرایطی که باید به بازار سرمایه کمک کنیم، انتشار اوراق طلا در موازی با بازار سرمایه آسیب‌زننده باشد.»
کسانی که در مورد تحریک بازار طلا هشدار می‌دهند می‌گویند که همانطور که پیش فروش سکه نتوانست کاهش محسوس و ماندگاری در حباب سکه ایجاد کند، این اقدام در مورد طلا هم راه به جایی نخواهد برد و حتی ممکن است که با تحریک تقاضا در این حوزه مشکلات جدید ایجاد کند.
