پول‌سوزی در پمپ بنزین‌ها

هفت صبح|  در سال‌های اخیر، فروش مکمل‌های سوخت در جایگاه‌های بنزین به یکی از رفتارهای رایج اما بحث‌برانگیز تبدیل شده است. بسیاری از رانندگان هنگام سوخت‌گیری با پیشنهاد یا حتی اجبار به خرید مکمل‌هایی مواجه می‌شوند که ادعا می‌شود عملکرد موتور را بهبود می‌بخشند‌ اما آیا این مکمل‌ها واقعاً مفیدند؟ آیا این مکمل‌ها خارجی هستند؟ و مهم‌تر از همه، چه میزان سود برای جایگاه‌داران به همراه دارند؟

بر اساس بررسی‌های کارشناسی، مکمل‌های سوخت در صورت استاندارد بودن می‌توانند به کاهش مصرف سوخت، پاکسازی سیستم سوخت‌رسانی و افزایش عمر موتور کمک کنند‌ اما استفاده نادرست یا مصرف محصولات تقلبی نه‌تنها بی‌اثر است، بلکه می‌تواند به قطعات خودرو آسیب جدی وارد کند. این در حالی است که تنها بخشی از مکمل‌های موجود در بازار از مسیر قانونی وارد کشور می‌شوند، اما بخش قابل‌توجهی نیز بدون مجوز و با بسته‌بندی‌های جعلی در جایگاه‌ها عرضه می‌شوند.

بهتر آن است که ورود این محصولات به کشور به‌طور کامل ممنوع شود یا در صورت ورود رسمی، نظارت و ساماندهی عرضه بر‌عهده نهادهای مسئول گذاشته شود.  بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد که برخی پرسنل جایگاه‌ها با فروش مکمل‌های غیرمجاز، سود قابل‌توجهی کسب می‌کنند. این سود از تفاوت قیمت خرید و فروش است، نبود نظارت و اجبار به خرید حاصل می‌شود.  در حال حاضر آمار بیشترین فروش مربوط به شهر تهران است و حدود ۷۵ درصد موارد فروش اجباری در پایتخت اتفاق می‌افتد. 

قرار شده در گذشته صرفاً مالک جایگاه به تعزیرات معرفی می‌شد‌ اما اکنون فرد متخلف مستقیماً به تعزیرات معرفی می‌شود تا حاشیه امن برای سوءاستفاده‌گران از بین برود. کارشناسان خودرو هشدار می‌دهند که مکمل‌های تقلبی می‌توانند باعث افزایش مصرف سوخت، کاهش راندمان موتور و حتی آسیب به سیستم سوخت‌رسانی شوند.

برخی از این محصولات با بسته‌بندی مشابه نمونه‌های اصلی و قیمت‌های بالا به فروش می‌رسند، در حالی که فاقد هرگونه تأییدیه فنی هستند. از‌ آنجایی که مکمل‌ها باید مطابق استانداردهای ملی و بین‌المللی تولید شوند، قلابی‌ها می‌توانند برای خودرو مضر باشند و گاهی در پمپ‌بنزین‌ها، مکمل‌ها بدون مشخصات فنی یا با برچسب‌های جعلی عرضه می‌شوند. این مسئله باید توسط دستگاه‌های نظارتی پیگیری شود چون آسیب آن را مردم می‌بینند.

نگاهی به قیمت این محصولات در بازار ایران نیز ضروری است، چرا‌که اختلاف قیمت میان نمونه‌های استاندارد و تقلبی، یکی از عوامل اصلی سودجویی و اجبار در فروش محسوب می‌شود.بر‌اساس داده‌های موجود در پلتفرم‌های فروش آنلاین و مشاهدات میدانی، قیمت مکمل‌های سوخت در بازار ایران بسیار متنوع است و بسته به برند، حجم، کشور سازنده و نوع عملکرد، از حدود 500 هزار تومان تا بیش از یک میلیون تومان تومان متغیر است.

مکمل‌های ایرانی یا چینی با بسته‌بندی ساده و حجم پایین معمولاً کمتر از 300 هزار تومان عرضه می‌شوند، در حالی که برندهای معتبر خارجی که از آلمان، آمریکا یا فرانسه وارد می‌شوند، در بازه 500 هزار تومان تا یک میلیون تومان قرار دارند. برخی مکمل‌های خاص برای خودروهای دیزلی یا لوکس نیز با قیمت‌هایی بالاتر از  یک میلیون تومان در بازار دیده می‌شوند.

این تنوع قیمتی، در کنار نبود نظارت دقیق، باعث شده برخی جایگاه‌ها مکمل‌های ارزان‌قیمت را با بسته‌بندی جعلی و قیمت بالا به مشتری تحمیل کنند. کمتر پیش آمده که مکملی با قیمت واقعی ۱۰۰هزار تومان تا ۳۰۰هزار تومان به راننده فروخته شده است آن هم بدون اختیار و با ادعای الزامی بودن مصرف. این رفتار نه‌تنها مصداق گران‌فروشی است، بلکه با اصل شفافیت در عرضه کالا نیز در تضاد است.

در چنین شرایطی، شفاف‌سازی قیمت‌ها، الزام به درج نرخ رسمی روی محصول، و نظارت بر نحوه عرضه در جایگاه‌ها می‌تواند از سوءاستفاده‌های اقتصادی جلوگیری کرده و اعتماد مصرف‌کنندگان را به بازار بازگرداند. مکمل سوخت، اگر استاندارد باشد، باید انتخابی آگاهانه باشد نه یک خرید اجباری با برچسب جعلی و قیمت غیرواقعی.

فروش اجباری مکمل تخلف است

برای مقابله با این تخلفات، رضا نواز سخنگوی صنف جایگاه‌داران توصیه می‌کند: «اگر به مشتری خرید مکمل به‌صورت اجباری تحمیل شد، می‌تواند از پرداخت وجه خودداری کند و موضوع را به پلیس ۱۱۰ گزارش دهد.» صنف جایگاه‌داران از آغاز روند برخورد مستقیم با متخلفان خبر داده که هدف اصلی این است که با برخورد مستقیم، میزان تخلفات کاهش یابد و اعتماد مردم به خدمات جایگاه‌ها تقویت شود. به طور قطع تاکنون این نظارت اثرگذاری چندانی نداشته چون این روند همچنان ادامه دارد. شاید کمی جایگاه‌داران اصرار کمتری برای فروش مکمل می‌کنند اما عرضه ادامه دارد.

فروش مکمل‌های سوخت در جایگاه‌ها، اگرچه می‌تواند برای فروشندگان سودآور باشد‌ اما در صورت نبود نظارت و عرضه محصولات تقلبی، به تهدیدی برای حقوق مصرف‌کنندگان و حتی عاملی برای آلوده کردن بیشتر هوا تبدیل می‌شود. تنها راه مقابله با این پدیده، شفاف‌سازی مسیر واردات، استانداردسازی محصولات‌ و نظارت مستمر بر رفتار جایگاه‌هاست. تا آن زمان، مصرف‌کنندگان باید هوشیار باشند و از خرید اجباری خودداری کنند.

 مکمل‌های سوخت، برخلاف تصور رایج، برای همه خودروها یکسان عمل نمی‌کنند. نوع موتور، سال ساخت، سیستم سوخت‌رسانی و حتی سبک رانندگی، همگی در میزان تأثیرگذاری این مواد نقش دارند. به گفته کارشناسان فنی، برخی خودروهای قدیمی یا با سیستم انژکتور ضعیف ممکن است از مکمل‌های استاندارد بهره‌مند شوند‌ اما در خودروهای جدید با سیستم‌های پیشرفته، استفاده بی‌رویه یا نادرست از مکمل‌ها نه‌تنها بی‌فایده است، بلکه می‌تواند به سنسورها، کاتالیست و انژکتورها آسیب بزند. بنابراین، توصیه عمومی به مصرف مکمل برای همه خودروها، فاقد پشتوانه علمی است و بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد.

در همین راستا، فروش اجباری مکمل در جایگاه‌های سوخت، طبق اعلام رسمی صنف جایگاه‌داران، تخلف محسوب می‌شود. این گزارش در صورت تماس با پلیس مستقیماً در سامانه‌های نظارتی ثبت شده و فرد متخلف به تعزیرات حکومتی معرفی می‌شود‌.

بازرسی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، مدعی شده است که برخی شهروندان پس از تماس،  موفق به دریافت وجه پرداخت‌شده شده‌اند و در مواردی ظرف چند روز، مبلغ به حساب مشتری بازگردانده شده است.   با این حال، کارشناسان هشدار می‌دهند که تا زمانی که استانداردهای فنی برای مکمل‌ها تدوین نشود و نظارت بر عرضه آن‌ها در جایگاه‌ها به‌صورت مستمر انجام نگیرد، امکان تکرار تخلفات وجود دارد. مکمل‌های سوخت باید نه بر‌اساس اجبار، بلکه با توصیه فنی و آگاهی مصرف‌کننده انتخاب شوند. در غیر این صورت، نه‌تنها سلامت خودرو به خطر می‌افتد، بلکه اعتماد عمومی به خدمات جایگاه‌ها نیز آسیب می‌بیند.

 برخی پرسنل جایگاه‌ها با فروش مکمل‌های غیرمجاز، سود قابل‌توجهی کسب می‌کنند. این سود از تفاوت قیمت خرید و فروش است، نبود نظارت و اجبار به خرید حاصل می‌شود.  در حال حاضر آمار بیشترین فروش مربوط به شهر تهران است و حدود ۷۵ درصد موارد فروش اجباری در پایتخت اتفاق می‌افتد. 

رضا نواز سخنگوی صنف جایگاه‌داران: اگر به مشتری خرید مکمل به‌صورت اجباری تحمیل شد،  می‌تواند از پرداخت وجه خودداری کند و موضوع را به پلیس ۱۱۰ گزارش دهد. مکمل‌های ایرانی یا چینی با بسته‌بندی ساده و حجم پایین معمولاً کمتر از 300 هزار تومان عرضه می‌شوند، در حالی که برندهای معتبر خارجی که از آلمان، آمریکا یا فرانسه وارد می‌شوند، در بازه 500 هزار تومان تا یک میلیون تومان قرار دارند.