یک جرعه آب لاکچری!‌

هفت صبح| در روزگارانی سفر به شهرهایی که به چشمه‌های آب‌معدنی‌شان شهره بودند، کار مرسومی بود؛ به‌خصوص برای اروپاییان ثروتمند؛ عادتی که گاهی برای درمان بیماری‌ها انجام می‌شد و گاهی برای فخرفروشی. این رسم بر پا بود تا اینکه تقویم به سال 1740 رسید و چند نفر به این فکر افتادند به جای سفر، آب‌ معدنی را پیش مردم ببرند. این چنین بود که اولین آب‌ معدنی تجاری در شهر هروگیت انگلستان پایه‌گذاری شد.

کسب‌وکاری که دو قرن رونق داشت تا اینکه قرن بیستم از راه رسید و یک اتفاق غیرمنتظره آن را کم‌فروغ کرد؛ شیوع حصبه. در دهه 90 میلادی اما نقطه‌عطفی در تاریخچه آب معدنی بود زیرا تبلیغات پرهزینه، تغییر سبک زندگی و نوآوری در بسته‌بندی باعث شد، تجارت آب معدنی به یک صنعت تبدیل شود؛ صنعتی که به سرعت جایش را در اقتصاد جهان باز کرد و خودش را به پای دیگر نوشیدنی‌های محبوب و پرفروش رساند تا جایی‌که امروزه آمار و ارقام می‌گویند ارزش صنعت آب که در سال 2013 برابر با 157میلیارد دلار بوده در سال 2020 به 280میلیارد دلار رسیده است.

بازاری به عظمت 350میلیارد دلار

بازار آب‌معدنی در اشل جهانی در سال 2024 به 350میلیارد دلار رسید و پیش‌بینی می‌شود این بازار با رشد سالانه 5.7درصد تا سال 2030 به 480میلیارد دلار برسد. دلیل رشد این بازار را باید در افزایش آگاهی نسبت به سلامت و ایمنی آب، شهرنشینی سریع در کشورهای در حال توسعه به‌ویژه آسیا و آلودگی منابع آب زیرزمینی در مناطق صنعتی جست‌وجو کرد.

تقسیم‌بندی این بازار هم جذابیت‌های خودش را دارد طوری‌که آب بطری‌شده سهم 62درصدی را در سال 2024 داشته که سهم زیاد آن به تقاضای بالا در خاورمیانه و آفریقا برمی‌گردد. آب گازدار سهم 23درصدی داشته که آن هم برمی‌گردد به محبوبیت آن در اروپا و آمریکای شمالی. آب طعم‌دار تنها 15درصد سهم داشته آن هم به دلیل رشد 12درصدی سالانه در بازار جوانان.

لاکچری‌های وارداتی بازار ایران

برخی از برندهای بین‌المللی وارداتی در بازار آب‌معدنی ایران نیز دیده می‌شوند. یکی از این برندها Voss است؛ محصول نروژ. این برند آب‌معدنی در بطری‌های شیشه‌ای سیلندری با طراحی مینیمال به بازار عرضه می‌شود. منبع این آب از چشمه‌های یخچالی اسکاندیناوی است و شاید برای همین پک 12عددی ml500 آن در بازار جهانی 25 دلار و 10 سنت (دو میلیون و 260هزار تومان) قیمت دارد.

این برند اغلب در فرشته‌مال تهران و هایپراستار اصفهان با قیمت‌های هر بطری بالای 385هزار تومان فروخته می‌شود و نکته جالب اینکه نسخه‌های تقلبی این برند هم در بازار سیاه فروش می‌رود. لاکچری بعدی  Perrierاز فرانسه است. تنها برند آب گازدار لوکس با شهرت جهانی که همراه با غذا در رستوران‌های چند ستاره تهران سرو می‌شود. این آب معدنی از چشمه‌های کربناته طبیعی فرانسه تهیه می‌شود و برای در بازار جهانی، همین پک 8 تایی بطری شیشه‌ای 750ml آن 25 دلار و 10 سنت (دو میلیون و 260هزار تومان) قیمت دارد و پک 24 عددی آن هم 31 دلار و 10 سنت (دو میلیون و 800هزار تومان) فروخته می‌شود.

باکس 24 عددی این برند در بوتیک‌های موادغذایی در فرشته مال تهران و هایپر مارکت اُلیویه در اصفهان در قیمت‌های بین 3 میلیون و 200هزار تا 3 میلیون و 400هزار تومان به فروش می‌رسد. لاکچری بعدی از ایتالیاست مشهور به آکوا پانا که پک 6 تایی بطری شیشه‌ای استاندارد یک‌لیتری آن در بازار جهانی 19 دلار و 43 سنت (یک میلیون و 750هزار تومان) فروخته می‌شود. منبع این آب‌معدنی، کوه‌های آپنین توسکانی ایتالیاست و گفته می‌شود برای کاهش اسیدیته معده و بهبود جذب موادمغذی مفید است. این برند در بوتیک‌های موادغذایی ایتالیایی در زعفرانیه تهران و فروشگاه‌های زنجیره‌ای هایپرمیسان در شیراز فروخته می‌شود.

استفاده از PET بازیافتی و بطری‌های زیست‌تخریب‌پذیر

خاورمیانه و شمال آفریقا جزو مناطق پیشرو در مصرف آب‌معدنی هستند. یکی از دلایل را شاید بتوان در کمبود منابع آب شیرین جست‌وجو کرد اگرچه سرمایه‌گذاری دولت‌ها در پروژه‌های آبگیری معدنی هم تاثیرگذار بوده، طوری که عربستان در منطقه سهم 34درصدی دارد. در آسیا و اقیانوسیه، هم هند و چین با رشد نه درصدی سالانه پیشتازند و افزایش طبقه متوسط و تقاضا برای برندهای بین‌المللی در این زمینه تاثیرگذار بوده.

بازار آب معدنی با اعداد و ارقامی که به نمایش می‌گذارند جذاب به نظر می‌رسد هرچند یکی از چالش‌های این بازار جذاب، مسائل زیست‌محیطی است، زیرا تولید سالانه 600میلیون تن پلاستیک مربوط به همین بطری‌هاست. برخی کشورها راهکارهای برون‌رفت از این چالش را در استفاده از پلی‌اتیلن بازیافتی دیدند که تا سال 2030 می‌تواند آسیب این مسئله را تا 50درصد کاهش بدهد. بطری‌های زیست‌تخریب‌پذیر توسط برندهایی مانند Evian استفاده می‌شوند.

نوآوری‌های عمیق در بازار آب‌معدنی

رقابت در بازار آب‌معدنی سبب شده تا رقبا برای پیشی‌ گرفتن از هم دست به نوآوری بزنند. نتیجه این نوآوری‌ها محصولاتی هستند که به آب‌های «عملکرد»ی معروفند؛ آبی که با افزودن ترکیبات موثر سلامت‌بخش به آب معمولی تبدیل به یک نوشیدنی هدفمند می‌شود. برخی برندها برای سروصدا کردن، الکترولیت‌ها را هم به آب اضافه کردند یعنی همان منیزیم و پتاسیم.

برخی رقبا هم دست به دامن آنتی‌اکسیدان‌ها شدند و آب‌معدنی‌هایی وارد بازار کردند که حاوی گلوتاتیون و CoQ10 بودند. هستند برندهایی هم که سروقت اضافه کردن ویتامین‎ها به آب‌معدنی‌ها رفته و آب‌معدنی‌هایی با ویتامین‎‌های B12، C و D را روانه بازار کردند. عصاره‌های گیاهی مانند زنجبیل و زردچوبه ترفند برخی برندهاست. نکته جالب اینکه پیش‌بینی می‌شود «آب عملکردی» تا سال 2027 شاهد رشد 18درصدی سالانه باشد.

دلیل محبوبیت این آب در میان ورزشکاران به دلیل جبران الکترولیت‌های از دست‌رفته است. گروهی از شهروندان هم سلامت روان برایشان اهمیت بیشتری دارد، بنابراین برای کاهش استرس‌شان از آب‌های حاوی L-Theanine استفاده می‌کنند. عده‌ای هم دغدغه لاغر شدن دارند، بنابراین مشتری آب‌هایی هستند که متابولیسم‌بوستر با افزودنی‌هایی مثل چای سبز  دارند.

پیشتازان بازار آب‌معدنی

رقابت در بازار جذاب و دوست‌داشتنی آب‌معدنی‌ها پا را از این فراتر گذاشته تا جایی‌که در قفسه فروشگاه‌ها و سوپرمارکت‌ها بطری‌هایی را می‌بینیم که QR‌کددار هستند تا خریدار بتواند منبع آب و ترکیبات آن را ببیند. برخی از برندها هم از سنسورهای pH یکپارچه در بطری‌ها استفاده کرده‌اند مانند پروژه AquaGen نستله. برخی از فعالان این عرصه هم از ‌ فرمولاسیون پیشرفته بهره بردند. نانوکپسول‌های حاوی ویتامین‌های آزادشونده تدریجی و آب‌های تطبیق‌پذیر با ساعت بیولوژیک بدن نمونه‌ای از این فرمولاسیون پیشرفته است.

برند ویتامین‌واتر در صدر بازار قرار دارد. بازار هدف این برند آمریکای‌شمالی است و به آب‌های تقویت‌کننده ایمنی با ویتامین C+D3 شهره است. جایگاه بعدی به بای.آنتی‌اکسیدانت می‌رسد که اروپا را هدف‌گذاری کرده. این برند هم به ترکیب آنتی‌اکسیدان‌های استوایی خود می‌بالد. رتبه بعدی نصیب Evian+ است؛ برندی که جامعه هدفش خاورمیانه است و سری آب‌های عملکردی با کلاژن دریایی شاخصه شهرتش شده.

پیش‌بینی می‌شود تا 2030 سهم آب بطری شده از کل بازار چهل درصد باشد. البته در آینده شاهد توسعه آب‌های شخصی‌سازی‌شده براساس DNA مصرف‌کننده و ادغام با فناوری IoT یا بطری‌های متصل به اپلیکیشن‌های سلامت هم خواهیم بود. بازار خاورمیانه تا 2030 با سرمایه‌گذاری 12میلیارد دلاری در زیرساخت‌های آب‌معدنی رشد انفجاری خواهد داشت و این احتمال وجود دارد شاهد ظهور فناوری شیرین‌سازی آب دریا با انرژی خورشیدی شبیه به پروژه‌هایی در امارات باشیم.

لاکچری بودن، یک سبک زندگی است

پاتوق فرشاد، باشگاه انقلاب است: «بیشتر برند Voss استفاده می‌کنم.» معتقد است برندهای وارداتی به دلیل منبع طبیعی و مواد معدنی خاص، طعم بهتری دارند هرچند سلامتی یکی از فاکتورها مهم است: «این آب‌ها فیلترشده‌تر و سالم‌تر از آب‌های معمولی هستند. البته طراحی شیک و جذاب این برندها هم جذاب هستند.»

آدرین هم یکی از مدیران ارشد یکی از هلدینگ‌های خودرویی است که اغلب اوقات از برند Perrier استفاده می‌کند. سبک زندگی او لاکچری است، بنابراین تمام مواردی که به این سبک زندگی نزدیکتر هستند را وارد زندگی‌اش می‌کند، از برندهایی که برای کفش و لباس استفاده می‌کند تا نوع ساعتی که مخصوص محل کارش است تا حتی آب‌معدنی که روزانه‌ مصرف می‌کند: «این برندها نماد سبک زندگی لاکچری هستند و نشان از جایگاه اجتماعی مصرف‌کننده دارند. بی‌شک این برندها متقاضی خاص خودشان را دارند که وارد می‌شوند.»

لاکچری‌های دنیا؛ برندی با 10هزار دلار قیمت

در بازار رقابت میان برندهایی که شهره به تولید آب‌معدنی هستند، قیمت هر بطری بستگی دارد به منبع آب، فرآیند تولید، بسته‌بندی و جایگاه برند. در این میان،Fillico  ژاپن جزو گران‌ترین‌هاست. قیمت هر بطری این برند با طراحی لوکس و جواهرات سواروفسکی، 10هزار دلار است. این برند آب‌معدنی از چشمه‌های طبیعی پارک ملی روکو در ژاپن تهیه می‌شود. یکی از شاخصه‌هایی که سبب شده این برند جزو گران‌ترین‌ها باشد، تولید محدود و دست‌ساز بودن آن است که با همکاری برندهای مُد مانند کریستین دیور تولید می‌شود.

دومین رتبه می‌رسد بهAcqua Di Cristallo Tributo A Modigliani؛ بطری آب‌معدنی از طلای 24عیار با الماس و نقره است و قیمت هر 750 میلی‌لیتر آن به 60 هزار دلار می‌رسد. در جایگاه بعدیKona Nigari Water  ایستاده و شهرت آن، به خاصیت درمانی‌اش برای بیماری‌های پوستی‌ و کاهش استرس برمی‌گردد.

شاید برای همین هر 750 میلی‌لیتر آن 402 دلار می‌ارزد. برند گران بعدی از آمریکاست، با نام تجاری  Bling H2Oکه دلیل شهرتش، طراحی با کریستال‌های سواروفسکی است و در میان سلبریتی‌ها محبوبیت زیادی دارد. هر بطری این برند 40 دلار قیمت دارد. Veen محصول فنلاند است و از چشمه‌های هیمالیا پر می‌شوند و قیمت هر بطری آن 23دلار برچسب خورده است.

قیمت‌گذاری آب بسته‌بندی در ایران دستوری است 

«داوود عابدی» مهندس و کارشناس صنعت آب که تجربه 20سال کار در برندهای معروف ایران را دارد به «هفت‌صبح» می‌گوید: «قیمت‌گذاری آب بسته‌بندی در ایران دستوری است. به همین دلیل با وجود افزایش قمیت مواد اولیه، هزینه حمل و نقل و همچنین هزینه نیروی انسانی، برندها امکان رقابت ندارند، بنابراین برندهای معروف و خاص مجبورند با شرکت‌های زیرپله‌ای با یک قیمت مصرف به فروش برسند.» عابدی به دو برند معروف اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «همین دو برند با وجود کیفیت بالا، توانایی رقابت با برخی برندهای خارجی را دارند ولی به‌دلیل عدم حمایت، صادراتشان محدود است و به‌صرفه نیست که دلیلش همان دستوری بودن قیمت‌هاست.» 

 بازاری کاملا خصوصی

این کارشناس صنعت آب عنوان می‌کند: «99درصد تولید آب بسته‌بندی در اختیار بخش خصوصی است و دولت با آزادسازی قیمت‌گذاری و حمایت می‌تواند بخشی از هزینه تسویه آب شرب لوله‌کشی را ذخیره کند. در حقیقت فرهنگ‌سازی مصرف آب بسته‌بندی باید انجام شود در غیر این‌ صورت دولت همیشه با هزینه کلان آب آشامیدنی روبه‌روست.» عابدی بیان می‌کند: «در ایران نگاه کیفی به آب نداریم در حالی‌که صنعت آب بسته‌بندی در دنیا یک عرصه رقابتی است. متاسفانه آب‌معدنی‌های ایران به واسطه کیفیت در بازار فروخته نمی‌شوند.»

اما بسیاری از کارشناسان این نگاه را چندان عملی نمی‌دانند؛ چراکه هزینه‌های اصلی شبکه تصفیه و توزیع آب شهری ثابت است و با تغییر الگوی مصرف مردم کاهش محسوسی پیدا نمی‌کند. تجربه کشورهایی مانند فرانسه و ایتالیا نیز نشان می‌دهد که حتی با مصرف بالای آب بطری‌شده، دولت‌ها همچنان موظف به نگهداری و تأمین آب لوله‌کشی برای کل جمعیت هستند.

 فرهنگ متفاوت آب بسته‌بندی در دنیا

این کارشناس صنعت آب با اشاره به اینکه سرانه مصرف آب بسته‌بندی در کشورهای پر آب مانند ترکیه، آذربایجان و... چندین برابر کشورمان است و این مسئله برمی‌گردد به فرهنگ‌سازی و کمک دولت به سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، می‌گوید: «استفاده از آب بسته‌بندی به دلیل بالا رفتن سطح آگاهی مردم نسبت به مسائل سلامتی روند افزایشی دارد ولی کفایت نمی‌کند.» او می‌گوید: «در دنیا فرهنگ مصرف آب بسته‌بندی متفاوت است. در بعضی از کشورها، آب‌ها با املاح سنگین محبوب هستند و در بعضی از کشورها، آب‌های با املاح سبک و معدنی ولی در اصل قضیه تفاوتی ندارد چون ارزش این کالای گران‌بها باید حفظ شود.» عابدی معتقد است آب نعمتی خدادادی است که باید قدر آن را بدانیم چون جزو کالاهایی است که هیچ جایگزینی در دنیا ندارد.