بازار انرژی در التهاب | تحولات ژئوپلیتیک و نقش کلیدی ایران
کارشناسان هشدار داده‌اند که افزایش قیمت نفت رشد اقتصاد جهانی را تهدید می‌کند
هفت صبح| در آخرین روزهای هفته گذشته، بازارهای جهانی نفت شاهد رشد قابل‌توجهی بودند و قیمت هر بشکه نفت خام نزدیک به ۳ درصد افزایش یافت. این رشد در پی شدت گرفتن رویارویی نظامی ایران و رژیم صهیونیستی رخ داد و تحلیلگران بر این باورند که نگرانی از تشدید ناامنی و احتمال گسترش درگیری‌ها، معامله‌گران بازار انرژی را به سمت خرید بیشتر سوق داده است.
رکوردهای جدید برای نفت برنت و وست تگزاس
قیمت نفت برنت با افزایش ۲.۱۵ دلاری به ۷۸.۸۵ دلار رسید و نفت وست تگزاس آمریکا نیز تا ۷۷.۲۰ دلار رشد کرد. این ارقام بالاترین سطوح ثبت‌شده برای این شاخص‌ها از اواخر ژانویه امسال به‌شمار می‌روند. اگرچه معاملات روز پنجشنبه به دلیل تعطیلات رسمی در آمریکا با حجم کمتری انجام شد، اما تاثیر اخبار منطقه به وضوح در بازار مشهود بود.
به عقیده برخی فعالان بازار، چنین واکنشی در روزهایی با حجم پایین معاملات، نشان‌دهنده حساسیت مضاعف سرمایه‌گذاران نسبت به هر تحول تازه‌ای در خاورمیانه است. بسیاری از معامله‌گران و شرکت‌های بزرگ انرژی اکنون با احتیاط بیشتری نسبت به آینده تصمیم‌گیری می‌کنند و ترجیح می‌دهند بخشی از دارایی‌های خود را به نفت و حامل‌های انرژی اختصاص دهند.
تحولات ژئوپلیتیک و نقش کلیدی ایران
طی روزهای اخیر، برخی رسانه‌ها از هدف قرار گرفتن تاسیسات نظامی و هسته‌ای در ایران و همچنین پاسخ متقابل جمهوری اسلامی به تجاوزات رژیم صهیونیستی خبر دادند. در شرایطی که دولت ایران بر حفظ منافع ملی خود تاکید دارد، تحرکات دیپلماتیک و هشدارهای جدی نسبت به هرگونه دخالت خارجی نیز افزایش یافته است. مقامات جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده‌اند که هر اقدام مداخله‌جویانه‌ای از سوی بازیگران بیرونی با پاسخ قاطع روبرو خواهد شد.
در همین راستا، روری جانستون، تحلیلگر ارشد حوزه انرژی و مؤسس خبرنامه Commodity Context، درباره شرایط فعلی بازار می‌گوید: «اجماع بازار در حال شکل‌گیری است که احتمالاً نوعی از ورود سیاسی ایالات متحده به تحولات منطقه را شاهد خواهیم بود؛ همین موضوع قیمت نفت را در مسیر افزایشی قرار داده است.» این ارزیابی از سوی سایر تحلیلگران نیز تأیید شده است؛ چرا که همزمان با افزایش تنش‌ها، بازارها در حالت آماده‌باش قرار گرفته‌اند و حتی یک تصمیم یا رویداد ناگهانی می‌تواند روند قیمت‌ها را به طور جدی تغییر دهد.
اهمیت تنگه هرمز و نگرانی از اختلال در عرضه جهانی نفت
ایران به عنوان یکی از اعضای اصلی اوپک و سومین تولیدکننده بزرگ نفت خام این سازمان، نقش محوری در بازار انرژی جهان دارد. تنگه هرمز، به عنوان یکی از مهم‌ترین مسیرهای انتقال نفت، روزانه میزبان عبور میلیون‌ها بشکه نفت و فرآورده‌های نفتی است.
تخمین‌ها حاکی از آن است که بین ۱۸ تا ۲۱ میلیون بشکه نفت و فرآورده‌های نفتی روزانه از این تنگه عبور می‌کند؛ به همین دلیل کوچک‌ترین اختلال در این مسیر می‌تواند بازار جهانی نفت را با بحران مواجه کند. هرگونه تشدید ناامنی یا افزایش سطح تهدیدات علیه این مسیر استراتژیک، می‌تواند منجر به نگرانی‌های جدی درخصوص تامین انرژی در سطح جهانی شود. تحلیلگران معتقدند بازار در حال حاضر نسبت به هرگونه تحول در وضعیت تنگه هرمز حساسیت بالایی دارد.
هلیما کرافت، تحلیلگر ارشد بازار انرژی در بانک RBC Capital، هشدار می‌دهد: «در صورتی که ایران احساس تهدید جدی کند، احتمال اختلال گسترده در عرضه انرژی وجود دارد.» در واقع، این سناریو عرضه جهانی نفت را تهدید می‌کند و می‌تواند زنجیره تأمین انرژی را در سطح بین‌المللی با مشکلات جدی مواجه سازد. بسیاری از کارشناسان معتقدند چنانچه وضعیت امنیتی منطقه وخیم‌تر شود، کشورهای واردکننده نفت نیز ناگزیر به بازنگری در سیاست‌های انرژی خود خواهند شد.
سناریوهای قیمتی و تحلیل آینده بازار نفت
برخی مؤسسات مالی و بانک‌های بین‌المللی، در صورت تداوم جنگ و احتمال مسدود شدن تنگه هرمز، افزایش چشمگیر قیمت نفت تا سطوح ۱۲۰ تا ۱۳۰ دلار در هر بشکه را نیز دور از ذهن نمی‌دانند. برای مثال بانک سرمایه‌گذاری جی‌پی مورگان در تحلیلی اعلام کرده است که سناریوی بحرانی گسترش دامنه درگیری‌ها و انسداد احتمالی تنگه هرمز می‌تواند جهش قیمتی بزرگی را رقم بزند. افزون بر این، مؤسسه گلدمن ساکس در گزارشی تأکید کرده که شرایط فعلی یک پریمیوم ژئوپلیتیک حدود ۱۰ دلار به قیمت نفت افزوده و ریسک وقوع اختلالات جدی می‌تواند قیمت برنت را تا بالای ۹۰ دلار هدایت کند.
فیلیپ فلین، تحلیلگر ارشد گروه Price Futures درباره شرایط بازار می‌گوید: «این بحران، بازار نفت را از وضعیت اطمینان خارج کرد. به نظر من بازار تا پیش از این، ریسک‌های ژئوپلتیک را دست‌کم گرفته بود.» با افزایش سطح نااطمینانی‌ها، بسیاری از تحلیلگران معتقدند بازار جهانی نفت دیگر نسبت به ریسک‌های سیاسی و ژئوپلیتیک بی‌تفاوت نخواهد بود و همین موضوع احتمال تداوم قیمت‌های بالا را تقویت می‌کند.
با این حال، برخی موسسات بین‌المللی پیش‌بینی کرده‌اند در صورت فروکش بحران، قیمت نفت می‌تواند به سطوح تعادلی بازگردد. به عنوان مثال، موسسه مالی DBRS Morningstar در گزارشی آورده است که هرگونه افزایش ناگهانی قیمت نفت در نتیجه بحران‌های منطقه‌ای، احتمالا موقتی خواهد بود و در صورت بازگشت آرامش، قیمت‌ها نیز به تدریج کاهش پیدا خواهد کرد.
این مؤسسه همچنین هشدار داده است که افزایش شدید قیمت نفت ممکن است سبب کندی رشد اقتصاد جهانی و کاهش تقاضا برای نفت در میان مدت شود. بنابراین، روند بلندمدت قیمت نفت علاوه بر تحولات ژئوپلتیک، به چشم‌انداز اقتصاد جهانی و تقاضای انرژی نیز وابسته خواهد بود.
سیاست‌های تولید و واکنش بازار
در شرایطی که بازار جهانی نفت متأثر از تحولات منطقه‌ای است، کشورهای عضو اوپک‌پلاس همچنان بر پایبندی به برنامه‌های افزایش تدریجی تولید تأکید دارند. مقامات روسیه نیز با اشاره به رشد تقاضای فصلی تابستان، بر ضرورت آرامش بازار و اجتناب از پیش‌بینی‌های هیجانی تاکید کرده‌اند. الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه، طی سخنرانی خود در همایش اقتصادی سن‌پترزبورگ اعلام کرد: «اُپک‌پلاس باید مطابق برنامه و با آرامش به مسیر افزایش تولید ادامه دهد و بازار را با گمانه‌زنی‌های بی‌اساس دچار اضطراب نسازد»
در این میان، اتحادیه اروپا نیز در تلاش برای کاهش وابستگی به انرژی روسیه، پیشنهاد ممنوعیت واردات گاز روسیه تا پایان سال ۲۰۲۷ را مطرح کرده است. چنین تصمیماتی نشان‌دهنده تغییر رویکرد کشورهای مصرف‌کننده انرژی به سمت تأمین منابع جایگزین و تنوع‌بخشی به سبد انرژی خود است. این امر می‌تواند در بلندمدت بر توازن بازار نفت و قیمت‌ها اثرگذار باشد.
آینده بازار؛ مسیرهای پیش رو
بررسی کلی شرایط بازار جهانی نفت نشان می‌دهد که در مقطع فعلی، بیش از هر زمان دیگری بازار متأثر از تحولات ژئوپلتیک منطقه و تصمیمات کشورهای کلیدی از جمله ایران قرار گرفته است. هرگونه تغییر در وضعیت امنیتی منطقه یا ورود بازیگران جدید به عرصه بحران، می‌تواند چشم‌انداز بازار انرژی را با نوسانات بیشتری همراه سازد. آنچه مسلم است، نقش ایران در معادلات انرژی جهان همچنان تعیین‌کننده باقی خواهد ماند و بازار جهانی نفت به دقت تحولات منطقه را زیر نظر دارد.
در کوتاه‌مدت، ادامه تنش‌ها و نبود راهکار سیاسی روشن در سطح جهانی می‌تواند قیمت نفت را در سطوح بالا نگه دارد. با این وجود، اگر نشانه‌هایی از کاهش تنش یا حرکت به سوی مذاکرات جدی‌تر مشاهده شود، بازار می‌تواند واکنش مثبتی نشان دهد و بخشی از پریمیوم ریسک ژئوپلیتیک کاهش یابد. در چنین شرایطی، بازگشت تعادل به بازار نفت دور از انتظار نخواهد بود. اما تا زمانی که ابهام و نااطمینانی درباره روند تحولات وجود دارد، نفت و بازار انرژی همچنان با تلاطم و نوسان روبرو خواهند بود .
