چرخش قاچاقچیان از مرز به موبایل
نیمی از بازار۶۰ هزار میلیارد تومانی دخانیات در ایران در اختیار‌کالای قاچاق یا فروشگاه‌های آنلاین بی‌مجوز است
هفت صبح، فرید رجبی| استعمال دخانیات یکی از بزرگترین مشکلات سلامتی در جهان است چرا که میلیون‌ها نفر به دلیل استعمال، دچار مرگ زودرس می‌شوند. سیگار، قلیان و سیگار الکترونیک از معروف‌ترین دخانیات‌ها در جهان هستند. تبلیغات نقش بسیار مهمی در جذب افراد به مصرف دخانیات دارد. در گذشته، تبلیغات دخانیات در تلویزیون، مجلات و بیلبوردها به‌طور گسترده دیده می‌شد، اما با گذشت زمان و شناخت بهتر از مضرات دخانیات، بسیاری از کشورها تبلیغات این محصولات را محدود یا ممنوع کرده‌اند.
اما حالا بسیاری معتقد هستند نشان دادن مکرر استعمال دخانیات در فیلم و سریال‌ها نیز نوعی تبلیغ برای گرایش به سمت این کالا است. در دنیا مصرف دخانیات در میان جوانان تبدیل به یکی از مسائل نگران‌کننده شده و دولت‌ها راهکارهای مختلفی در این خصوص در نظر گرفته‌اند. به‌عنوان مثال در بیشتر کشورها، فروش سیگار به افراد زیر 15 سال ممنوع است و قانون مجازات‌های سختی برای فروشندگان در نظر گرفته است.
در ایران نیز طبق آمارها، مصرف دخانیات، به‌ویژه در میان زنان و جوانان رو به افزایش است. در سال‌های اخیر، مصرف روزانه سیگار در میان زنان ۱۸ تا ۲۴ ساله ۱۹۰ درصد افزایش یافته و همین موضوع زنگ خطرها را برای کاهش سلامتی عمومی جامعه به صدا درآورده است. همچنین ارزش بازار دخانیات در ایران حدود ۶۰ هزار میلیارد تومان برآورد شده است که شامل هزینه‌های مصرف و زیان‌های بخش سلامت می‌شود.
گسترش فروش آنلاین
با افزایش آگاهی درباره مضرات دخانیات، محصولات جایگزینی مانند ویپ و سیگار الکترونیکی به بازار آمده‌اند. این محصولات به‌عنوان روش‌های کمتر مضر برای مصرف نیکوتین معرفی شده‌اند، هرچند که طبق اعلام پزشکان، تأثیرات منفی مصرف طولانی مدت آنها کمتر از سیگار نیست.
بازار فروش محصولات دود و دخانیات در ایران طی سال‌های اخیر بسیار گسترده شده و تقریبا در هر شهری تعداد زیادی فروشنده قلیان، انواع توتون و تنباکو و محصولات وابسته آنها مانند زغال و غیره به فروش می‌رسد. اما اگر یک جستجوی ساده در اینترنت داشته باشید متوجه خواهید شد که تعداد فروشگاه‌های آنلاین محصولات دخانی نیز در کشور افزایش چشمگیری داشته‌اند.
این درحالی است که فروشگاه‌های آنلاین دخانیات عموماً مجوز ندارند و فروش آنها در فضای مجازی ممنوع است. دادگستری کل استان تهران اخیراً به پلتفرم‌ها و فروشگاه‌های آنلاین تذکر داده که فروش دخانیات در فضای مجازی ممنوع است. این ممنوعیت به دلیل اثرات مضر، به ویژه بر جوانان و کودکان و همچنین نگرانی‌های مرتبط با دسترسی آسان به این محصولات بوده است.
کنترل با افزایش قیمت
یکی از راه‌های کنترل و کاهش استفاده از دخانیات در جهان، افزایش قیمت آن است. این افزایش قیمت به دو صورت مستقیم و غیر مستقیم انجام می‌شود که در مورد غیر مستقیم، با ایجاد مالیات بر روی این محصولات انجام می‌شود. چند روز پیش سازمان امور مالیاتی کشور در بخشنامه‌ای به گمرکات اجرایی، نرخ مالیات و عوارض ارزش افزوده انواع سیگار و محصولات دخانی در سال1404 را اعلام کرد. بر این اساس هر نخ سیگار تولید داخل 650 ریال، هر نخ سیگار وارداتی 16000 ریال، هر بسته تنباکوی پنجاه گرمی تولید داخل 280000 ریال و هر بسته تنباکوی پنجاه گرمی وارداتی 735000 ریال اعلام شد.
البته افزایش قیمت محصولات دخانیاتی یک روی پنهان نیز دارد که بازار را تحت تاثیر قرار می‌دهد چرا که در چنین شرایطی قاچاق رشد چشمگیری داشته است؛ طوری که 90 درصد سیگارهای داخل بازار هم از مبادی غیررسمی وارد کشور شده‌اند. تولید توتون‌های تقلبی قلیان در ایران تبدیل به یکی از مشکلات جدی بازار دخانیات شده است. برخی از کارگاه‌های غیرمجاز از طعم‌دهنده‌های صنعتی و شیمیایی برای تولید تنباکوهای معطر استفاده می‌کنند که همین موضوع سلامت مصرف کنندگان را به‌شدت تهدید می‌کند.
باور غلط نسبت به ویپ
در سال‌های اخیر یک محصول تازه، وارد خانواده کالاهای دخانیات شده و به سرعت در حال گسترش استفاده است. در حالی که مطالب زیادی در مورد مضرات انواع سیگار و قلیان مطرح و هشدارهایی در این خصوص داده می‌شود، سیگارهای الکترونیک که با اسم ویپ هم مشهور شده‌اند، وارد بازار شده و متاسفانه این طور القا شده که این نوع سیگار ضرر و زیان کمتری نسبت به سایر سیگارها دارد.
طبق گفته پزشکان و محققان، افزایش مصرف سیگار الکترونیک، به‌ویژه در میان جوانان و نوجوانان، نگران‌کننده شده است. سیگارهای الکترونیک نه تنها جایگزین سالمی برای سیگار نیستند، بلکه خطراتی برای سلامتی دارند و باعث اعتیاد می‌شوند. نیکوتین، ماده اصلی اعتیادآور در سیگار الکترونیک، تأثیرات منفی بر سیستم قلبی‌عروقی و سایر سیستم‌های بدن می‌گذارد.
بنابر آمار، از هر 3 نفری که سیگار الکترونیکی مصرف می‌کنند، یک‌نفر مصرف‌کننده دائمی و روزانه این محصول است. نیمی از این افراد که روزانه سیگار الکترونیکی مصرف می‌کنند جوان‌تر از 35 سال هستند. بنابراین خانواده‌ها و سازمان‌های بهداشتی باید تمرکز بیشتری بر روی کاهش مصرف ویپ‌ها داشته باشند.
راهکار کنترل بیشتر بازار
انتظار می‌رود دولت و سیاستگذار، راهکارهای بیشتری برای کنترل این بازار زیان‌آور و رو به گسترش در ایران داشته باشند.کنترل این بازار نیازمند مجموعه‌ای از سیاست‌های جامع و اقدامات فرهنگی، اجتماعی و اجرایی است. پیش از این نیز اشاره شد که افزایش مالیات بر سیگار و تنباکو می‌تواند مصرف را کاهش دهد و درآمدهای حاصل از آن را می‌توان برای برنامه‌های سلامت عمومی استفاده کرد.
همچنین ممنوعیت تبلیغات دخانیات و استفاده از بسته‌بندی‌های ساده و هشداردهنده می‌تواند تأثیر مثبتی بر کاهش مصرف داشته باشد. البته جلوگیری از قاچاق و تولید غیرمجاز دخانیات از طریق نظارت دقیق بر زنجیره تأمین و توزیع نیز ضروری است. کشورهای مختلف جهان برای کنترل بازار دخانیات از سیاست‌های سختگیرانه و محدودیت‌های قانونی استفاده می‌کنند. برخی از اقدامات موثر شامل ممنوعیت مصرف در اماکن عمومی، ممنوعیت فروش به افراد زیر ۱5 سال و یا آموزش و فرهنگ‌سازی‌های وسیع در خانواده‌ها، مدارس و محیط‌های آموزشی می‌شوند.
قیمت محصولات
همانطور که اشاره شد، متاسفانه به دلایل مختلف گرایش‌ها نسبت به استفاده از دخانیات در ایران زیاد شده است. به همین دلیل بازار نسبتا بزرگی نیز ایجاد شده که بخش فروش قلیان و محصولات جانبی آن نیز رو به گسترش بوده است. در ادامه قیمت برخی از این کالاهای مضر را که از سایت‌های اینترنتی به‌دست آمده را مشاهده می‌کنید.
سیگار اونیکس طلایی ۲۰,۰۰۰ تومان، سیگار کاپیتان بلک سوییچ و گلد۷۰,۰۰۰ تومان، سیگار میلانو ۸۰,۰۰۰ تومان، سیگار کمل زرد ۶۰,۰۰۰ تومان، سیگار اسی بلک مشکی ۱۱۰,۰۰۰ تومان، سیگارهای الکترونیک با توجه به برند و کیفیت از 200.000 تا 6.850.000 تومان، قلیان کامل طرح چهار شلنگه تمام طلایی کارمانیا 4.000.000 تومان، قلیان از جنس برنج 3.000.000 تومان، قلیان کامل GLX هیدرو گراف دو تکه سوپاپ مخفی 2.800.000 تومان، قلیان کرنو ۲.۳۰۰.۰۰۰ تومان، قلیان برنجی سنگین وزن ۲,۵۰۰,۰۰۰ تومان، قلیان تنه چوبی ۸۵۰,۰۰۰ تومان، بسته‌های انواع توتون و تنباکو از 450.000 تومان تا 60.000 تومان، زغال نیز بسته به کیفیت و حجم بسته‌بندی آن از 400.000 تا 50.000 تومان فروخته می‌شوند. بنابراین با یک حساب سرانگشتی متوجه خواهید شد استعمال دخانیات که برای برخی به‌عنوان یک تفریح و سرگرمی محسوب می‌شود، جدا از زیان‌هایی که برای سلامتی دارد، هزینه‌های زیادی نیز از جیب افراد خارج می‌کند.
