طلا و نقره ایران به سمت جهانی شدن
بررسی تغییرات نسلی و تکنولوژیکی در بازار طلا و جواهر ایران در میزگردی با حضور طراحان و فعالان جوان بازار جواهرات
هفت صبح| بازار طلا و جواهر ایران، امروز بیش از هر زمان دیگری درگیر تغییرات نسل‌شناسانه، تکنولوژیک و اقتصادی شده است. برای بررسی روندهای تازه، فرصت‌ها و چالش‌های این صنعت، میزگردی با حضور سه طراح و فعال جوان این عرصه برگزار کردیم. شرکت‌کنندگان با تجربه‌های متفاوت اما دغدغه‌های مشترک، تصویری چندبعدی از آینده بازار طراحی طلا و جواهر در ایران و جایگاه نسل جدید ارائه دادند.
خاستگاه‌های متفاوت، مسیرهای مشترک
هرکدام از شرکت‌کنندگان، از مسیرهایی متفاوت به دنیای طراحی طلا و جواهر وارد شده‌اند؛ اما نقطه تلاقی آنها، ایمان به ظرفیت‌های نهفته این صنعت است.یلدا بیابانکی دانش آموخته طراحی و ساخت طلا و جواهرات،طراح، مدلساز و مدرس طلا و جواهرات است. او معتقد است این صنف صرفا یک صنعت و تکنیک نیست و هنر و خلاقیت نقش ویژه‌ای در شکل‌گیری یک محصول دارد.
بیابانکی معتقد است فناوری‌های نو، سرعت و دقت در طراحی را به طرز چشمگیری ارتقا داده‌اند، اما همچنان حس هنری و دستی در خلق آثار ارزشمند باقی می‌ماند و این صنف صرفا یک صنعت و تکنیک نیست و هنر و خلاقیت نقش ویژه‌ای در شکل‌گیری یک محصول دارد.
ارشیا طبری، دانش آموخته طراحی و ساخت طلا و جواهرات، فعال باسابقه صنعت طلا و جواهر، مسیر حرفه‌ای خود را با تمرکز بر فروش سنگ‌های قیمتی و راه‌اندازی دفتر طراحی و مخراجکاری ادامه داده است. از نگاه او، ترکیب دانش فنی و آشنایی با بازار جهانی می‌تواند سرنوشت طراحان ایرانی را دگرگون کند.
نگار ترکاشوند دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش هنر، تجربه کار با پرینترهای سه‌بعدی صنعتی و طراحی جواهرات مفهومی را به میزگرد آورد؛ نگاهی پژوهشی‌تر که نقش تحلیل داده و روندهای جهانی را در توسعه بازار داخلی برجسته می‌کند.
طراحی به مثابه پیشران تحول
با گسترش بازارهای جهانی، طراحی به یکی از عوامل اصلی ارزش‌آفرینی در صنعت جواهرات تبدیل شده است. بیابانکی معتقد است: «چند سال پیش در ایران بیشتر طلا به عنوان فلز گرانبها مطرح بود؛ اما حالا طراحی و دیزاین در حال گرفتن جایگاه خودش است. برندهای داخلی مثل حسن‌زاده نشان داده‌اند که رقابت با برندهای بین‌المللی کاملا ممکن است.»
طبری هم اضافه می‌کند: «بازار امروز به دنبال کارهای نوآورانه با مکانیزم‌های خاص است. طرح‌هایی که حرکت دارند، قفل‌های نوآورانه دارند یا ترکیب‌بندی‌های پیچیده‌تری دارند، مورد توجه بیشتری قرار می‌گیرند.»
اندازه بازار ایران و اتصال به اقتصاد جهانی
یکی از پرسش‌های مهم این میزگرد این بود که آیا بازار داخلی برای رشد این صنعت کافی است یا باید به بازارهای جهانی پیوست؟
از نگاه بیابانکی، نوسان‌های شدید قیمتی در بازار داخلی موجب شده قدرت خرید مصرف‌کننده کاهش یابد و در نتیجه بازارهای بین‌المللی اهمیت بیشتری پیدا کند: «ما در داخل ایران ظرفیت هنری فوق‌العاده‌ای داریم، اما برای رشد واقعی باید با استانداردهای جهانی هماهنگ شویم.» طبری هم بر ضرورت تغییر استاندارد عیار تاکید می‌کند: «عیار هجده در ایران به خاطر قیمت بالایش مانع مصرف شده است. اگر به سمت عیار چهارده حرکت کنیم، قیمت‌ها تا ۳۰ درصد کاهش پیدا می‌کند و زمینه صادرات گسترده‌تر فراهم می‌شود.»
تجهیزات و ابزارآلات: گلوگاه تکنولوژی
تحریم‌های اقتصادی تاثیر مستقیم بر صنعت طلا و جواهر داشته است.بیابانکی توضیح می‌دهد که تجهیزات حرفه‌ای وارداتی عمدتا از آلمان، آمریکا و سوییس می‌آیند و به دلیل محدودیت‌های وارداتی، کارگاه‌های متوسط مجبور به استفاده از ابزارهای کیفیت پایین‌تر هستند. در مقابل، ابزارهای تولید شده در ترکیه، هند و چین تا حدودی جایگزین شده‌اند، اما اختلاف کیفیت هنوز محسوس است.در چنین شرایطی، تقویت دانش فنی و مهارت‌های دستی بیش از پیش اهمیت یافته است.
پیوند میان طراحان و تولیدکنندگان
شبکه‌های اجتماعی، فرصت‌های تازه‌ای برای طراحان جوان ایجاد کرده‌اند.امروز می‌توان با یک حساب لینکدین یا اینستاگرام، طراحی را به مشتریان بین‌المللی معرفی کرد. با این حال، موانع تحریم، محدودیت برداشت‌های مالی و فیلترینگ داخلی همچنان چالش‌زا هستند.
ایونت‌های داخلی بیشتر جنبه هنری دارند و تولیدکنندگان بزرگ کمتر در آنها شرکت می‌کنند.در حالی که در ایونت‌های خارجی، مثل نمایشگاه‌های بانکوک یا استانبول و وینچزا ایتالیا، ارتباط مستقیم بین طراح، تولیدکننده و خریدار یک روال طبیعی است.
فرصت نقره و فلزات جایگزین
افزایش قیمت طلا، تولید و مصرف نقره را به شدت رونق داده است. امروزه بسیاری از طراحان با نقره آثار خلاقانه خلق می‌کنند که علاوه بر زیبایی، قیمت مناسبی هم دارند.بیابانکی می‌گوید: «فلز نقره فرصت مناسبی است تا بازار مصرفی به دست طراحان خلاق برسد. این فلز امکان مانور در فرم و حجم را با هزینه پایین‌تر فراهم کرده و فضا برای خلاقیت بازتر شده است.»
آسیب‌شناسی: خرید آب‌شده و تهدید مارکتینگ ضعیف
مشارکت‌کنندگان سه دلیل اصلی برای رکود نسبی بازار جواهرات طلا برشمردند:
رشد خرید آب‌شده: طلا بیشتر به عنوان سرمایه خریداری می‌شود تا زیورآلات
استاندارد بالای عیار: قیمت بالا باعث کاهش قدرت خرید شده است
ضعف مارکتینگ: عدم وجود استراتژی‌های حرفه‌ای فروش و بازاریابی در مقایسه با بازارهای جهانی
خلاقیت و نوآوری؛ کلید رشد
شرکت‌کنندگان به ضعف آموزش‌های رسمی در زمینه طراحی اشاره کردند. دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت، آموزش محدود فرم‌ها و نبود کارآموزی‌های موثر، مانع تربیت طراحان جامع شده است. از سوی دیگر، خلاقیت به دلیل فشارهای اقتصادی به حاشیه رانده شده است. طراحان مجبورند طرح‌هایی تولید کنند که تضمین فروش داشته باشند، نه الزاماً طرح‌های خلاقانه. اما با این وجود، پتانسیل بالایی برای رشد خلاقیت وجود دارد.
از دید نگار ترکاشوند، نمونه‌هایی مانند الهام از قالی ایرانی، خط نستعلیق و هندسه سنتی، ظرفیت‌هایی بی‌پایان برای خلق جواهرات با هویت ایرانی ارائه می‌دهند. یکی از قوی‌ترین طرح‌های ایرانیزه شده، کالکشن «هیچ» از استاد تناولی است که هم اکنون برندهای زیادی از فرم دو چشم استفاده می‌کنند و تغییرات زیادی در آن ایجاد کرده‌اند.
توریسم و صادرات؛ فرصت‌های نادیده گرفته شده
توریسم فرهنگی و سوغات هنری می‌تواند بازار جواهرات هنری را دگرگون کند. در شهرهایی مانند اصفهان، هنوز هم توریست‌ها به خرید زیورآلات دست‌ساز ایرانی علاقه‌مند هستند.از سوی دیگر، بازار کشورهای همسایه مانند عراق و افغانستان، پتانسیل بالایی برای صادرات دارد. نفوذ در این بازارها، فرصتی تازه برای رونق تولید و کارآفرینی در ایران به شمار می‌آید.
آینده‌ای که باید ساخت
نگار ترکاشوند معتقد است: نسل جدید طراحان، فرصت کم‌نظیری برای تغییر چهره صنعت طلا و جواهر ایران دارند. اما این تغییر تنها زمانی محقق می‌شود که سنت‌های سخت و محافظه‌کارانه بازار کنار گذاشته شود، مارکتینگ علمی جدی گرفته شود، صادرات فعال شود و خلاقیت به جایگاه واقعی خود برسد. طراحی، امروز نه یک ابزار تزئینی، بلکه پیشران ارزش افزوده و رقابت جهانی است. آینده از آن کسانی خواهد بود که هنر و تجارت را در هم می‌آمیزند.
