تجارت ایران زیر سایه انفجار
گمرک ایران با اعمال محدودیت‌های صادراتی سعی در کنترل شرایط بندر شهید رجایی دارد
هفت صبح| در پی وقوع انفجار روز شنبه ۶ اردیبهشت ۱۴۰۴در بندر شهید رجایی بندرعباس، بزرگ‌ترین بندر کانتینری کشور، فعالیت‌های این بندر با چالش‌هایی جدی مواجه شد. این حادثه که در حوالی ساعت ۱۲:۳۰ رخ داد، منجر به اختلالاتی در روند طبیعی عملیات بندری و همچنین تاثیرات موقتی در بخش صادرات و ترانزیت کالا شد.
در پی این حادثه، گمرک ایران با صدور دستورالعمل‌هایی، محدودیت‌هایی برای ارسال محموله‌های صادراتی و ترانزیتی به مقصد بندر شهید رجایی اعلام کرد. هدف این اقدام، حفظ سلامت و ایمنی عملیات در این بندر و جلوگیری از ایجاد اختلالات بیشتر در جریان تجارت خارجی اعلام شد. در عین حال، برای محموله‌هایی که پیش‌تر، تشریفات گمرکی آنها انجام شده بود، تمهیدات لازم برای انجام فرآیندهای خروج فراهم گردید.
بر اساس اظهار نظر مسئولان گمرک، واردات کالاها همچنان در جریان است و گمرک ایران تلاش دارد تا با حفظ پویایی این بخش، از هرگونه اختلال در تأمین کالاهای اساسی و مورد نیاز بازار داخلی جلوگیری کند. این روند نشان‌دهنده تعهد به تأمین نیازهای اساسی مصرف‌کنندگان داخلی و تسهیل ورود کالاهای وارداتی به کشور است.
پیامدهای اقتصادی این حادثه به طور قطع قابل توجه است. یکی از اولین اثرات این بحران، افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل است. در حال حاضر برخی کشتی‌ها نیاز به تغییر مسیر و در مواردی نیز توقف‌های موقت دارند که طبیعتاً باعث افزایش هزینه‌ها می‌شود. این وضعیت بر هزینه‌های نهایی کالاهای صادراتی و وارداتی تأثیر گذاشته و قیمت‌ها در بازارهای داخلی و حاشیه سود صادرکنندگان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
اختلال در تأمین مواد اولیه برخی صنایع نیز از دیگر پیامدهای احتمالی این بحران است. صنایعی که به واردات مواد اولیه وابسته هستند، ممکن است با کاهش دسترسی به این مواد مواجه شوند. این موضوع منجر به افزایش هزینه‌های تولید و در نتیجه افزایش قیمت‌ها در بازارهای داخلی شود. همچنین، صادرات کالاهایی که به زمان‌بندی دقیق نیاز دارند، تحت تأثیر این محدودیت‌ها قرار گرفته و ممکن است با تأخیر یا توقف مواجه گردد. با توجه به صادرات محصولات آسیب پذیر، مسایلی نیز در این زمینه رخ می‌دهد.
کاهش درآمدهای گمرکی یکی از تبعات دیگر این حادثه است. با کاهش فعالیت بندر شهید رجایی، درآمدهای گمرکی نیز به طور موقت تحت تأثیر قرار خواهد گرفت. این موضوع تأثیراتی بر منابع مالی دولت و روند تأمین مالی برخی از برنامه‌های اقتصادی دارد.
در این شرایط، بازسازی و ترمیم سریع‌تر زیرساخت‌های بندری و اتخاذ تدابیر لازم برای تسهیل روند تجاری، امری ضروری به نظر می‌رسد. توجه به ایجاد تعادل میان تأمین نیازهای داخلی و حفظ روابط تجاری بین‌المللی، برای کاهش اثرات منفی این حادثه بسیار ضروری است.
بندرعباس؛ کانون اصلی تجارت خارجی ایران
بندر شهید رجایی بندرعباس، به عنوان مهم‌ترین بندر کانتینری ایران، نقش حیاتی در تجارت خارجی و زنجیره تأمین کشور ایفا می‌کند. این بندر سالانه بیش از 100 میلیون تن کالا را جابه‌جا می‌کند و حدود 45 درصد از کل واردات کشور و 55 درصد از صادرات غیرنفتی ایران از طریق آن انجام می‌شود.
در بخش کانتینری، سهم بندر شهید رجایی از صادرات غیرنفتی ایران به حدود 85 درصد می‌رسد که نشان‌دهنده اهمیت بالای آن در تأمین بازارهای جهانی و ارسال محصولات تولیدی کشور است. علاوه بر این، این بندر ظرفیت پذیرش بیش از 2 میلیون TEU (واحد معادل کانتینر بیست فوت) را داراست، که آن را به بزرگ‌ترین بندر کانتینری کشور تبدیل کرده است.
در سال‌های اخیر، بندر شهید رجایی شاهد رشد قابل توجهی در ظرفیت‌های حمل و نقل و زیرساخت‌ها بوده است و با توسعه فازهای جدید، ظرفیت تخلیه و بارگیری کانتینرها در این بندر به شکل چشم‌گیری افزایش یافته است. این امر به‌ویژه در جذب حجم بالای کالاهای وارداتی و صادراتی حائز اهمیت است. بندر شهید رجایی همچنین به‌طور مستقیم و غیرمستقیم به ایجاد و حفظ اشتغال برای هزاران نفر در صنایع مرتبط با حمل و نقل، گمرک، خدمات بندری و سایر بخش‌های وابسته کمک می‌کند.
این بندر به عنوان دروازه‌ای مهم برای ورود و خروج کالاها به کشورهای منطقه خلیج فارس، به ویژه بنادر کشورهایی نظیر امارات متحده عربی، عمان و قطر، ارتباط نزدیکی دارد و یکی از مسیرهای حیاتی تجاری برای ایران محسوب می‌شود. بنابراین، بندر شهید رجایی علاوه بر اهمیت اقتصادی برای ایران، در تجارت جهانی و تعاملات بین‌المللی کشور نیز نقشی اساسی ایفا می‌کند. هرگونه اختلال در عملکرد این بندر، تأثیرات عمده‌ای بر تجارت خارجی، اقتصاد ملی و تأمین کالاهای اساسی خواهد داشت.
بندر شهید رجایی از لحاظ ظرفیت، سرعت تخلیه و بارگیری و حجم ترانزیت کالا، پیشرفته‌ترین و بزرگ‌ترین بندر تجاری ایران به‌شمار می‌رود. بندر امام خمینی با تمرکز بر واردات کالاهای اساسی و بندر بوشهر با فعالیت‌های عمومی و نفتی، به ترتیب در رتبه‌های بعدی قرار دارند. بندر چابهار نیز به عنوان یک بندر در حال توسعه، به‌ویژه در زمینه ترانزیت کالا به کشورهای همسایه و فعالیت‌های تجاری، ظرفیت‌های رو به رشدی دارد.
آخرین خبر
جلسه ویژه تیم فنی و پشتیبانی گمرک ایران جهت آغاز مجدد انجام تشریفات گمرکی دیروز در محل درب خروج واردات گمرک برگزار و رئیس کل گمرک ایران پس از بررسی زیرساخت‌ها و اطمینان خاطر از وضعیت موجود، دستور آغاز تشریفات گمرکی حمل یکسره محموله‌های کالاهای اساسی و واحدهای تولیدی را صادر کرد.
بر اساس روایت ایسنا، انجام تشریفات گمرکی خروج ترانزیت خارجی، صادرات و واردات در گمرک شهید رجایی بندرعباس از دیروز آغاز شد. روایتی که تا لحظه تنظیم این گزارش، در بخش صادرات و واردات مورد تایید بازرگانانی که هفت صبح با آنها در تماس است، قرار نگرفت. همچنین ظهر دیروز اعلام شد قرار است گمرک ایران تا ساعاتی دیگر موضوع آغاز مجدد انجام تشریفات گمرکی در تمامی رویه‌ها را رسماً اعلام کند.
اما این موضوع نیز، تا عصر دیروز اعلام نشد. مسعود رمضان‌پور، مدیرکل غله و خدمات بازرگانی استان هرمزگان، اطمینان داد که وضعیت سیلوهای گندم، انبارهای کالاهای اساسی و مخازن روغن ملکی و استیجاری تحت نظارت این اداره کل، کاملاً ایمن و مطلوب بوده و هیچ آسیبی به آنها وارد نشده است. وی تأکید کرد که پس از رفع محدودیت‌های موقت، عملیات تخلیه یک فروند کشتی اقیانوس‌پیمای حامل گندم کیفی و یک فروند کشتی دیگر حامل برنج، به‌زودی از سر گرفته خواهد شد.
بررسی چالش‌های پیش روی بازرگانان
یلدا راهدار، فعال اقتصادی بخش خصوصی، در این خصوص اظهار کرد: تا امروز(7 اردیبهشت) بندر شهید رجایی به شرایط عادی بازنگشته است. به عنوان صادرکننده محصولات پتروشیمی، هنوز اطلاع دقیقی از وضعیت محموله‌های شرکت خود که در انبارهای بندر قرار داشتند، ندارم و تماس با سایر بازرگانان نیز نشان می‌دهد این ابهام برای بسیاری از فعالان اقتصادی وجود دارد.
متأسفانه در حال حاضر فرد یا نهادی در بندر شهید رجایی پاسخگوی وضعیت موجود نیست. نمی‌دانیم بازگشت بندر به شرایط طبیعی چه مدت به طول خواهد انجامید. در صورتی که عادی شدن شرایط بیش از یک هفته زمان ببرد، خسارت‌های واردشده به بازرگانان کشور، فراتر از حد تصور خواهد بود.
شرکای خارجی ما نیز دچار شوک شده‌اند و در حال حاضر با کنجکاوی و ظاهراً با مدارا رفتار می‌کنند. اما باید توجه داشت که قراردادهای بین‌المللی بسیار دقیق و سخت‌گیرانه هستند و چنانچه این مشکلات برطرف نشود، تجار ایرانی ناگزیر به پرداخت خسارت‌های سنگینی خواهند بود.
در سومین روز پس از وقوع حادثه، اجازه ترخیص به یک کشتی داده شده است، اما بسیاری از افراد حتی از وضعیت کانتینرهای خود که در معرض حادثه قرار داشته‌اند نیز اطلاعی ندارند. بخشی از بارها از بین رفته است. متأسفانه این میزان از دپوی کالاها، به ویژه کالاهای وارداتی، در هیچ یک از بنادر بزرگ جهان مشابه ندارد. مقررات پیچیده و غیرمعمول حاکم بر تجارت خارجی ایران موجب شده است برخی کانتینرها آن‌چنان در گمرک معطل بمانند که محموله‌های آنها یا از بین بروند یا ارزش و کیفیت خود را از دست بدهند.
این حجم از مدل‌های ارزی متعدد، مقررات نامتعارف و سامانه‌های گوناگون باعث شده است که تجار کشور برای واردات یا صادرات کالا با دشواری‌های فراوانی مواجه شوند. این وضعیت علاوه بر گسترش تخلفات و فساد، سرمایه‌های عظیمی از کشور و بخش خصوصی را در گمرک‌های کشور محبوس کرده است.
راهدار افزود: اگر کشتی‌های حامل کالاهای صادراتی به بندر نزدیک شوند و اعلام آمادگی برای بارگیری کنند اما بندر پذیرش ندهد، صادرکننده مجبور به پرداخت هزینه دموراژ خواهد شد. کشتی‌هایی که جهت تخلیه بار به بندر می‌رسند اما بندر امکان تحویل و تخلیه آنها را نداشته باشد نیز مشمول چنین جرایمی می‌شوند و تاجر ایرانی باید بر اساس حجم کشتی و نوع محموله، روزانه مبالغی که گاه تا ۵۰ یا ۱۰۰ هزار دلار می‌رسد را پرداخت کند.
وی ادامه داد: واردکنندگانی که هنوز کشتی‌هایشان به مقصد نرسیده است می‌توانند با پرداخت هزینه متعارف به شرکت کشتیرانی، بندر دیگری را برای تخلیه بار خود انتخاب کنند؛ اما صادرکنندگانی که اسناد FOB آنها برای بندر شهید رجایی نهایی شده است، برای تغییر بندر، علاوه بر پرداخت هزینه‌های سنگین جهت جابه‌جایی کالا بین بنادر، باید هزینه بالایی نیز بابت اصلاح اسناد FOB بپردازند. در عین حال باید توجه داشت که تقریباً نیمی از ظرفیت بندری جنوب کشور در بندر شهید رجایی متمرکز است و امکان جایگزینی سریع این ظرفیت از طریق سایر بنادر وجود ندارد.
